Εξατομικευμένα εμβόλια που εμφυτεύονται για καρκίνο και κοροναϊό

Μια «σκαλωσιά» από πυρίτιο είναι το «έδαφος» πάνω στο οποίο θα μπορούσαν να αναπτυχθούν εξατομικευμένα εμβόλια, δηλαδή εμβόλια που δεν προορίζονται για μαζική χρήση, αλλά για ευπαθείς πληθυσμούς, για τους οποίους θα θέλαμε να αποφύγουμε προβλήματα που θα μπορούσε να προκαλέσει κάποιο μαζικό εμβόλιο.

Το «πράσινο φως» για ένα τέτοιο «εξατομικευμένο» εμβόλιο έδωσε ήδη η ευρωπαϊκή Επιτροπή για Προηγμένες Θεραπείες (CAT) στο τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Θα ακολουθήσει η έγκριση του φακέλου για έναρξη κλινικής μελέτης για τον καρκίνο από τον ΕΟΦ, ως το καλοκαίρι. Ο αντίστοιχος φάκελος για τον κοροναϊό θα υποβληθεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ),  καθώς όλες οι μελέτες για τον SARS-Cov – 2 στην Ευρώπη, εγκρίνονται κεντρικά.

Έχουν προηγηθεί φυσικά, οι προαπαιτούμενες προκλινικές μελέτες σε πειραματόζωα. Ο φάκελος με τα αποτελέσματα των μελετών αυτών εξάλλου, ήταν και το «διαβατήριο» για την έγκριση από την επιτροπή Προηγμένων Θεραπειών.

Τα πειράματα έχουν πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ανοσολογίας του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης από την καθηγήτρια Ειρήνη Αθανασάκη, η οποία ανακοίνωσε την έγκριση για κατηγοριοποίηση της έρευνας στις Προηγμένες Θεραπείες, στο πλαίσιο διαδικτυακής εκδήλωσης της Ελληνικής Εταιρείας Ανοσολογίας.

Η κ. Αθανασάκη εξηγώντας πώς λειτουργεί η ανοσία, είπε ότι η έμφυτη ανοσία είναι ικανή να καλύψει τον οργανισμό μας όταν ο μολυσματικός παράγοντας είναι σε μικρό φορτίο, όταν έχει προϋπάρξει κάποια μόλυνση και έχει αναπτυχθεί ειδική άμυνα του οργανισμού ή όταν το αντιγόνο του μολυσματικού παράγοντα είναι μικρό και μπορεί εύκολα να καταβολιστεί. Διαφορετικά, θα χρειαστεί ανοσοενισχυτικό για να ξεπεράσει τη μόλυνση. Μόνο που τα ανοσοενισχυτικά δεν είναι χωρίς παρενέργειες, γιατί υπάρχει ευαισθησία του οργανισμού.

Οι προβληματισμοί που έχουν κατά καιρούς παρατηρηθεί, οδήγησαν τους επιστήμονες στην αναζήτηση των εξατομικευμένων εμφυτεύσιμων εμβολίων, προκειμένου να αναπτυχθεί μια νέα τεχνολογία που θα αναζητά το σωστό «κλειδί» (αντιγονικό επίτοπο) για την ανάπτυξη των κατάλληλων αντισωμάτων και θα επιτρέπει τη βέλτιστη δόση αντιγόνου στο κάθε άτομο, ώστε να είναι αποτελεσματικό, ενώ θα είναι και ασφαλές στη χρήση του με την αποφυγή της μολυσματικότητας και των ανοσοενισχυτικών.

Σε ευπαθείς ομάδες

Μια τέτοια στρατηγική, θα μπορούσε να βοηθήσει ευπαθείς ομάδες πληθυσμού να αποφύγουν παθολογικά προβλήματα που θα μπορούσε να προκαλέσει ένα εμβόλιο.

Στα αντιγονικά επίτοπα, δηλαδή τα «κλειδιά» που εφαρμόζουν στα αντισώματα, μπορεί να γίνει φυσική επιλογή γιατί δίνεται ολόκληρος και αδρανοποιημένος ο μολυσματικός παράγοντας, οπότε το ανοσοποιητικό μπορεί να επιλέξει μόνο του ποιο είναι το καλύτερο, ενώ οι δόσεις μπορούν να ελέγχονται στο εργαστήριο (in vitro) πριν την δημιουργία του εμφυτεύματος.

Στην ασφάλεια του εμβολίου, συμβάλλει και η δημιουργία ενός εμφυτεύματος, καθώς υπάρχει η ικανότητα των υποστηρικτικών επιφανειών να προκαλούν μια ήπια ανοσολογική ενεργοποίηση που δεν είναι ειδική.

Έτσι, οι επιστήμονες του πανεπιστημίου Κρήτης επέλεξαν τη δημιουργία ενός υποστρώματος, από ένα ικρίωμα πυριτίου που έχει ακτινοβοληθεί με λέιζερ προκειμένου η επιφάνειά του να είναι τραχεία και να ενεργοποιούν έτσι τα Τ-κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.

Το εμφύτευμα μπορεί όταν ολοκληρωθεί η ανοσοποίηση, να αφαιρεθεί. Στο μεταξύ περιχαρακώνεται από τον οργανισμό και δεν δημιουργεί προβλήματα, ταυτόχρονα όμως αιματώνεται, οπότε μεταφέρει τα κύτταρα που δημιουργούν την ανοσία, σε ολόκληρο τον οργανισμό, όπως διαπιστώθηκε ήδη από τα πειράματα σε ποντίκια.

Σύμφωνα με την κ. Αθανασάκη, τα εξατομικευμένα εμφυτεύσιμα εμβόλια μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για θεραπευτικά εμβόλια και κατά του καρκίνου με παραγωγή κυτταροτοξικών κυττάρων που θα οδηγήσουν τον όγκο σε νέκρωση. Ο σχετικός φάκελος προς τον ΕΟΦ για έγκριση της κλινικής μελέτης αναμένεται να κατατεθεί σύντομα, ενώ για τον κοροναϊό αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί ως το φθινόπωρο.