Μιχάλης Παπαγιαννάκης: Ο διαφορετικός

Προσέγγισα τον Μιχάλη και την πολιτική του σκέψη από δύσκολο δρόμο. Μόλις είχα εισπράξει την διαγραφή μου από το ΚΚΕ μετά από δεκαπέντε και πλέον χρόνια ενεργητικής ένταξης στον χώρο της κομμουνιστικής ορθοδοξίας, με έντονο το πολιτικό αλλά και ψυχολογικό κενό που προκάλεσε η ιστορική ήττα του ’89.

Είχα λοιπόν τα αυτιά, το μυαλό και την καρδιά ανοιχτά στην αναζήτηση για κάτι φρέσκο, όμως η πολιτική μου προπαιδεία δεν με βοηθούσε. Ο πολιτικός του λόγος μού ακουγόταν υπερβολικά φιλελεύθερος και ταυτόχρονα αναρχικός. Δεν υπάκουε ούτε σαν ουσία ούτε σαν αισθητική στις άκαμπτες νόρμες με τις οποίες είχα ανδρωθεί. Διάβαζα το περιοδικό Forum που εξέδιδε η ομάδα του και τακτικά μου το έφερνε ο Σπύρος Σοκορέλης, φίλος μου και στενός παλιός δικός του φίλος, άκουγα τις ομιλίες του στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΝ και μάλλον θύμωνα μαζί του, γιατί ένιωθα να με στριμώχνει, να με παγιδεύει στις αντιφάσεις μου. Ταλαντευόμουν αν είναι η φρέσκια, δροσερή πνοή που χρειάζεται η σύγχρονη αριστερά ή ο ψυχρός άνεμος του σοσιαλδημοκρατικού πραγματισμού που θα παγώσει την ψυχή της.

Η πρώτη φορά που ένιωσα να σαρώνει τις αντιστάσεις μου και να με συνεπαίρνει ήταν όταν εισηγήθηκε στην Κεντρική Επιτροπή να ταχθεί μόνος και πρώτος ο ΣΥΝ κατά της εκτροπής του Αχελώου. Μια τοποθέτηση μνημειακής σύνθεσης πολιτικού λόγου, επιστημονικής προσέγγισης και ρήξης με ισχυρές λογικές, συμφέροντα και μικροπολιτικές. Πολύ πριν η διαχείριση των υδάτινων πόρων και η οικολογία γίνουν σύνθημα και μόδα.

Πολλά επίθετα ακουστήκαν για τον Μιχάλη μετά τον θάνατό του. Οξύνους, διεισδυτικός, ασυμβίβαστος, κοσμοπολίτης, αιρετικός, καινοτόμος, ευρυμαθής, παθιασμένος, γοητευτικός κ.ά. Θα ήθελα να προσθέσω ότι ουδέποτε επεδίωξε να είναι «δημοφιλής», επέλεγε με κριτήριο την ποιότητα τις εκπομπές που θα εμφανιζόταν προτιμώντας σαφώς τον γραπτό λόγο από την λάμψη των τηλεοπτικών καναλιών, δεν έμπαινε καν σε διαδικασίες διαπραγμάτευσης της μειοψηφικής του θέσης με αντιπαροχές. Μέσα σε αυτό που λένε «όλοι ίδιοι είναι» δεν θα έβρισκες τον Μιχάλη.

Κατά την δική μου ταπεινή γνώμη όμως το κυρίαρχο στοιχείο της προσωπικότητας και της πολιτικής του σκέψης ήταν η ελευθερία. Που σημαίνει ότι απεχθανόταν τον δογματισμό κάθε μορφής και είδους χωρίς να ξεπέφτει στην ευκολία του εργαλειακού ρεαλισμού. Είχε μεγάλο σεβασμό στις θεωρητικές αναζητήσεις και γι’ αυτό ακριβώς μισούσε τον πλήρη ιδεοληψιών και κραυγαλέων βεβαιοτήτων ξύλινο λόγο χωρίς προτάσεις και λύσεις. Αγαπούσε την πολιτική παρά πολύ για να την μετατρέψει σε θεολογία κατάκτησης μελλοντικών παραδείσων. Σεβόταν τους ανθρώπους με τρόπο που του επέτρεπε να κατανοεί τις ανάγκες τους και τις ανάγκες της κοινωνίας των πολιτών και ουδέποτε τους είδε ως φανταστικά πολιτικά υποκείμενα ιστορικών τάχα αποστολών. Είχε την πολυτέλεια, με ευχέρεια και με ταλέντο, να επιδιώκει τις συναινέσεις και την ίδια στιγμή να επιδιώκει τις συγκρούσεις. Συνεπής Αριστερός, Ευρωπαϊστής και Οικολόγος, έπαιρνε ρίσκα και πλήρωνε το τίμημα κόντρα στους διανοητικά οκνηρούς που ακολουθούν την πεπατημένη.

Ο Μιχάλης έφυγε μέσα σε ένα κλίμα πάνδημης θλίψης και αναγνώρισης. Δεν του χρειάστηκε το «ο αποθανών δεδικαίωται» γιατί απλούστατα και τα λάθη του ήταν διάφανα στην κριτική και ο ίδιος ήταν από τους γενναίους που τα πληρώνουν εν ζωή και στο ακέραιο. Ωστόσο από τους ζωντανούς δεν υπήρξε η γενναιότητα να του ζητήσουν συγγνώμη για τις αδικίες που του έγιναν και κυρίως τα ασπόνδυλα που τον συκοφαντούσαν σε κάθε βήμα, αυτόν που δεν διαπραγματεύτηκε πότε την αξιοπρέπειά του και την πολιτική του δράση, αυτόν που είχε πει το μνημειώδες «θα είμαι ο τελευταίος που θα κλείσει την πόρτα».

Ίσως φαίνεται παράταιρο αυτό το κείμενο λίγες ημέρες μετά τις εκλογές. Ήταν όμως μια εσωτερική ανάγκη για μένα μετά το εκλογικό αποτέλεσμα, κάτι σαν κάθαρση. Σήμερα και αύριο που η πολιτική παρακαταθήκη του είναι όρος επιβίωσης για την Ευρωπαϊκή, Οικολογική και Ανανεωτική Αριστερά δυστυχώς ο ίδιος δεν θα είναι μαζί μας. Επιπρόσθετα, μέσα στην δίνη του προεκλογικού αγώνα νιώθω ότι δεν τιμήσαμε όσο πρέπει τον σύντροφο και φίλο μας.

Ήταν γενναίο και ελεύθερο πνεύμα ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης.

*Άρθρο του Τάκη (Παναγιώτη) Παπαθεοδωρόπουλου, σημαντικού στελέχους της Ανανεωτικής Αριστεράς στην Πάτρα και την Αχαΐα. Ο Παπαθεοδωρόπουλος, ένας πολιτικός μηχανικός που αγαπούσε ιδιαίτερα την καλλιτεχνική φωτογραφία, έφυγε από τη ζωή τον Ιούλιο του 2015. Το άρθρο του για τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη είχε γραφτεί το 2009.

Ο κρητικής καταγωγής αλλά γεννημένος στην Καλαμάτα Μιχάλης Παπαγιαννάκης έφυγε από τη ζωή στις 26 Μαΐου 2009, σε ηλικία 68 ετών, έπειτα από άνιση μάχη με την επάρατη νόσο.