Να συμμετάσχει ή όχι η Τουρκία στην PESCO;

Η Τουρκία σε μια νέα κίνηση προσέγγισης προς την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) υπέβαλε επίσημο αίτημα για τη συμμετοχή της στη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO, άρθ. 42,6 ΣΕΕ). Το αίτημα υποβλήθηκε στην Ολλανδία ως επικεφαλής του project για τη «στρατιωτική κινητικότητα» στο οποίο θέλει να συμμετάσχει. Σύμφωνα με Απόφαση του Συμβουλίου (Νοέμβριος 2020), «τρίτες χώρες», χώρες – μη μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης δηλαδή, μπορούν να συμμετάσχουν σε projects (έχουν εγκριθεί 47 μέχρι στιγμής) εάν πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις / κριτήρια.

Τα κριτήρια περιλαμβάνουν σεβασμό στις αξίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στους κανόνες καλής γειτονίας και οπωσδήποτε η αιτούσα χώρα να μην αντιστρατεύεται «τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ενωσης και των κρατών – μελών της». Η Απόφαση λαμβάνεται κατ’ αρχάς από τις χώρες – μέλη που συμπράττουν στο project και τελικά από το Συμβούλιο PESCO όλων των χωρών (25) με ομοφωνία. Ηδη έχει αποφασιστεί η σύμπραξη με την PESCO των Νορβηγίας, Καναδά και ΗΠΑ. Είναι προφανές ότι η Τουρκία δεν πληροί τα κριτήρια της Απόφασης του Συμβουλίου. Και προφανώς Ελλάδα, Κύπρος, Γαλλία κ.ά. – χώρες που συμμετέχουν στο project για την κινητικότητα – μπορούν να ασκήσουν βέτο και να αποκλείσουν τη συμμετοχή. Είναι όμως αυτή η πλέον ενδεδειγμένη στρατηγική για την Ελλάδα και την Κύπρο;

Η Αθήνα μπορεί ενόψει και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου να ακολουθήσει μια πιο ευρηματική στρατηγική. Με το αίτημα για συμμετοχή στην PESCO προστίθεται ένα ακόμη σοβαρό στοιχείο κοντά στα άλλα που συγκροτούν τη λεγόμενη «θετική ατζέντα» της ΕΕ για την Τουρκία. Εχουμε συνολικά δηλαδή τέσσερα κεντρικά στοιχεία: (α) εκσυγχρονισμό τελωνειακής ένωσης, (β) νέα «συμφωνία» για Μεταναστευτικό, (γ) απελευθέρωση των θεωρήσεων, (δ) συμμετοχή στην ευρωπαϊκή άμυνα μέσω PESCO. Ολα αυτά μαζί συγκροτούν, εάν υιοθετηθούν, μια νέα ειδική σχέση ΕΕ – Τουρκίας. Επομένως η Ελλάδα θα πρέπει να επιδιώξει την ομαδοποιημένη ως πακέτο διαπραγμάτευση όλων αυτών των κεντρικών στοιχείων με σαφείς προϋποθέσεις / αιρεσιμότητα που θα λαμβάνουν τον χαρακτήρα ενός «νέου Ελσίνκι» και ειδικότερα με τους ακόλουθους όρους:

• Δέσμευση για αποδοχή – εφαρμογή από την Τουρκία των κανόνων καλής γειτονίας
• Προσχώρηση στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS)
• Εγκατάλειψη του casus belli
• Δέσμευση για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο (ΔΔΧ) για την επίλυση διαφορών (οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών)
• Δέσμευση για ενεργό σύμπραξη στην επίλυση του κυπριακού προβλήματος
• Δέσμευση για εγκατάλειψη παράλογων αξιώσεων (αποστρατιωτικοποίηση, γκρίζες ζώνες κ.λπ.)

Το αφετηριακό πακέτο αυτό μπορεί να φαίνεται βαρύ. Είναι όμως από διαπραγματευτική άποψη επιτεύξιμο, συνολικά ή μη, αρκεί η Αθήνα να προβάλει γραπτά τώρα, έγκαιρα, ολοκληρωμένα τις θέσεις της για διαπραγμάτευση – πακέτο που θα καταλήγει σε «νέο Ελσίνκι».

Ο ομ. καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής των FEPS και ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το νέο του βιβλίο «Επιτεύγματα και στρατηγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Μεταπολίτευσης»