Πανελλαδικές 2021: Προτεινόμενο θέμα Νεοελληνικής Γλώσσας (Έκθεσης)

Για την καλύτερη προετοιμασία των υποψηφίων ενόψει των Πανελλαδικών Εξετάσεων, το in.gr παρουσιάζει προτεινόμενα θέματα για τα υπό εξέταση μαθήματα.

Παρακάτω μπορείτε να δείτε προτεινόμενο θέμα για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας Γενικής Παιδείας (Έκθεσης).

Προτεινόμενο θέμα

KEIMENO 1

Τα «κόμματα» της διανόησης

(1) Στον ορίζοντα διαφαίνονται προκλήσεις και τριγμοί, ριψοκινδυνεύσεις και προμηνύματα ή πάλι η απειλή του αγνώστου, του χάους. Ένα θολό σκηνικό, που -σε ακραίες περιόδους- είναι αποκύημα και επιβεβαίωση της σοβαρής παθολογίας. Θα μπορούσαν οι γνώστες, οι ειδήμονες να βγάλουν τη χώρα από τη σύγχυση, να τη συγκρατήσουν προτού αυτή χαθεί σε μια νέα ασαφή πορεία;

(2) Όμως σήμερα η διανόηση, ίσως ακριβώς λόγω των καιρών, μοιάζει διασπασμένη περίπου σε τόσα κομμάτια όσα και τα κόμματα. Σε κάθε κρίσιμη καμπή εμφανίζονται καταστάσεις με υπογραφές πνευματικών ανθρώπων που υποστηρίζουν τη μία ή την άλλη πολιτική επιλογή. Στα κομματικά συνέδρια άνθρωποι του πνεύματος κάθονται σε προεδρεία. Και δεν ασχολούνται συνήθως με το πώς θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια δικαιότερη κοινωνία, που προνοεί για τις επόμενες γενιές, αλλά με το πώς θα επιβεβαιώσουν συγκεκριμένα κομματικά συμπεράσματα. Δεν ξέρεις ποιον να εμπιστευθείς…

(3) «Είναι ευθύνη των διανοουμένων να λένε την αλήθεια και να αποκαλύπτουν το ψέμα» έλεγε ο Νόαμ Τσόμσκι. Ορισμένοι το κάνουν με ζήλο, αμφισβητώντας κυρίαρχες θεωρίες. Άλλοι αιθεροβατούν εγκλωβισμένοι σε τραγικές αυταπάτες. Και υπάρχουν και οι ειδικοί που προσφέρουν πληροφορίες για τεχνικά ζητήματα, που δίνουν συμβουλές σε κόμματα και κυβερνήσεις, που αιτιολογούν καταστάσεις, που διατυπώνουν προβλέψεις, και για το κοινό είναι οι εκπρόσωποι της αλήθειας. Είναι λογικό. Πολλά από τα κοινωνικά προβλήματα μπορούν να λυθούν με την επιστημονική γνώση που προσφέρεται στους επαγγελματίες της πολιτικής.

(4) Πόσοι όμως λένε στο κοινό όλη την αλήθεια; Σ’ αυτό το σημείο τα πράγματα περιπλέκονται. Μερικές φορές, ένας ειδικός από αναλυτής και λύτης προβλημάτων κινδυνεύει να γίνει εργαλείο των κομματικών επιτελείων, υποτακτικός τους, αθέλητος ή ηθελημένος προπαγανδιστής τους, να ενσωματωθεί στα δικά τους δίκτυα και να μετατραπεί σε ανελλιπές πρόσωπο της επικαιρότητας και του καθημερινού τηλεοπτικού σχολιασμού, που αποδυναμώνουν κάθε καινούργια ιδέα καθιστώντας την, με την επανάληψη, μόδα. Ορισμένοι, πάλι, επαΐοντες/ειδικοί ενδιαφέρονται όχι τόσο να συνεισφέρουν στη διαφώτιση του πολίτη όσο να τους αναγνωριστεί ένα ατομικό πνευματικό κεφάλαιο που θα τους εξασφαλίσει να παραμένουν αναντικατάστατοι στην «αγορά» του πνεύματος.

(5) Από την άλλη, όσοι διανοητές καταφέρνουν να αρθρώσουν έναν κρυστάλλινο λόγο, η φωνή τους, η οποία χρειάζεται να είναι ακηδεμόνευτη, φτάνει στα αυτιά των ευήκοων κατοίκων της χώρας. Ακόμη και με τα λάθη τους, τις υπερβολές, τις ακρότητες, τις αρνήσεις τους, με τη γόνιμη διαφωνία τους θα δημιουργήσουν ένα διακριτό «ρεύμα» ενάντια στην επιζήμια συμφεροντολογία των ενσωματωμένων στις τάξεις των λαοπλάνων της εξουσίας. Στα χαρακώματα της μάχης για επιβίωση θα είναι μια άλλη δύναμη, που θα εμπνέει· η εξαγνιστική δύναμη της συνεργασίας και του οράματος, της μνήμης και της υπέρβασης, μιας νέας αρχής.

(Τασούλα Καραϊσκάκη, εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20.05.2012. Διασκευή)

KEIMENO 2

Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Δημήτρης Μαλέρης είναι καθηγητής πανεπιστημίου. Δύο φοιτητές του συνελήφθησαν, την περίοδο της δικτατορίας του 1967, διότι μοίραζαν αντιδικτατορικές προκηρύξεις, γεγονός που τον έφερε σε αντιπαράθεση με τον Πρύτανη.

Όταν ο Δημήτρης γύρισε στο σπίτι εκείνη την ημέρα ήταν σε κακό χάλι. Η Αλίκη προσπάθησε να τον λογικέψει. «Μην ξανοίγεσαι, αν σε πάρουν χαμπάρι οι παραέξω δεν θα γίνεις τελικά καθηγητής. Άλλωστε, τους δυο φοιτητές τους έπιασαν στα σπίτια τους, έξω από τον χώρο του Πανεπιστημίου. Ίσως ο Πρύτανης να σε συμβουλεύει για το καλό σου…» Ο Δημήτρης έγινε έξω φρενών: «Καταλαβαίνω τι μου συμβαίνει. Για μένα, η “έδρα’’ αντιπροσωπεύει την ελευθερία μου. Από αυτήν μπορώ να μιλώ ελεύθερα. Και το “καθηγητής’’ το ήθελα και θέλω πάντα, γιατί αυτή η θέση μού δίνει περισσότερα δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις. Όχι διοικητικές υποχρεώσεις, δεν θα ήθελα ποτέ να γίνω Πρύτανης, το ξέρεις, αλλά υποχρεώσεις απέναντι σε αυτά τα παιδιά που πρέπει τώρα να μάθουν ορισμένα βασικά πράγματα. Είναι η Τρίτη φορά που μου κάνει παρατήρηση ο Πρύτανης. Θυμάσαι με την “Αντιγόνη’’ του Σοφοκλή και με τον Πλάτωνα; Τα χειροκροτήματα των παιδιών του τα πρόφτασαν οι χαφιέδες του. “Κύριε Μαλέρη, θα σας παρακαλούσα να διαλέγατε θέματα λιγότερο επαναστατικά.’’ Αν μου αφαιρέσουν το δικαίωμα να μιλήσω, τι να την κάνω την έδρα;»

(Ζωρζ Σαρή. ΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ. Διασκευή)

ΘΕΜΑ Α

Α1.Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου 1 σε 80-100 λέξεις.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να αιτιολογήσετε τη στάση των διανοούμενων, όπως αυτή αναφέρεται στην τελευταία περίοδο της παραγράφου 4 του κειμένου 1, σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

(Μονάδες 15)

Β2. α) Ποιος είναι ο σκοπός της συγγραφέως στην παράγραφο 5 και με ποιες γλωσσικές επιλογές επιτυγχάνεται;

(Μονάδες 8)

β) Με ποιον τρόπο η συγγραφέας προσπαθεί να πείσει τους δέκτες της στην πρώτη περίοδο της 3ης παραγράφου; Για ποιον λόγο χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο;

(Μονάδες 7)

Β3. α) Να αντικαταστήσετε κάθε λέξη με μία άλλη, ώστε να μην αλλοιώνεται το νόημα του κειμένου : ειδήμονες, επόμενες, εγκλωβισμένοι, αποδυναμώνουν, ακηδεμόνευτη

β) Να αντικαταστήσετε κάθε λέξη με ένα αντώνυμό της, ώστε να μην αλλοιώνεται το νόημα του κειμένου: θολό, διασπασμένη, αποκαλύπτουν, προσφέρεται, περιπλέκονται

(Μονάδες 10)

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Λαμβάνοντας υπόψη και το εισαγωγικό σημείωμα, να χαρακτηρίσετε τον Δημήτρη. Να αξιοποιήσετε τρεις κειμενικούς δείκτες.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Δ

Δ1.Σε συζήτηση που γίνεται στην τάξη σας, ορισμένοι μαθητές υποστηρίζουν ότι, αν και ο ρόλος των πνευματικών ανθρώπων είναι σημαντικός, ωστόσο αυτό απουσιάζουν συχνά από την κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της κοινωνίας, και δεν βρίσκονται κοντά στη νέα γενιά, τις αγωνίες και τα προβλήματά της.

Σε ομιλία 300-400 λέξεων , ως καθηγητής προς του μαθητές σου, αναλαμβάνεις να εξηγήσεις τις αιτίες αυτής της απουσίας των πνευματικών ανθρώπων και την ευθύνη τους απέναντι στη νέα γενιά .

(Μονάδες 30)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΤΕΙΝOΜΕΝΟ ΘΕΜΑ

ΘΕΜΑ Α

Α1.Το κείμενο πραγματεύεται τον ρόλο των διανοούμενων ανθρώπων. Αρχικά, τίθεται το ερώτημα αν οι διανοούμενοι μπορούν να απομακρύνουν τη χώρα από τα προβλήματά της (1η). Ωστόσο, στη συνέχεια αναφέρεται ότι οι διανοούμενοι έχουν διαχωριστεί, συμμετέχοντας σε πολιτικές παρατάξεις (2η). Επίσης, σημειώνεται ότι ,κατά περιπτώσεις, οι διανοούμενοι εκφράζονται με ειλικρίνεια, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση των κοινωνικών προβλημάτων (3η), αλλά και ότι  εξυπηρετούν ιδιοτελή πολιτικά και προσωπικά τους συμφέροντα (4η). Τέλος, υπογραμμίζεται ότι είναι απαραίτητο η άποψη των διανοούμενων να είναι ανεξάρτητη, ώστε να συντελέσει στην κοινωνική πρόοδο. (5η)

ΘΕΜΑ Β

Β1. Είναι αληθές ότι ορισμένοι διανοούμενοι δεν εκφράζονται ειλικρινώς και δεν συμβάλλουν στην εξάλειψη των προβλημάτων που απασχολούν την κοινωνία. Αυτό συμβαίνει, επειδή εξυπηρετούν ιδιοτελή πολιτικά συμφέροντα. Εντός αυτού του πλαισίου, τάσσονται υπέρ συγκεκριμένων παρατάξεων, έχοντας οι ίδιοι ως στόχο  να εδραιωθεί η φήμη τους, ώστε να εκλαμβάνονται ως αυθεντίες. Επομένως, θα θεωρείται  οι εν λόγω πνευματικοί άνθρωποι έχουν ορθή άποψη.

Β2. α) Η συγγραφέας επιχειρεί να ευαισθητοποιήσει τους δέκτες της, ώστε να ταχθούν υπέρ των διανοούμενων που τάσσονται ενάντια στην πολιτική χειραγώγηση. Για τον λόγο αυτό, η συγγραφές αξιοποιεί τη συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας, με σχήματα λόγου, όπως

i)μεταφορές (κρυστάλλινο λόγο, αυτιά των ευήκοων κατοίκων, γόνιμη διαφωνία, διακριτό «ρεύμα», η εξαγνιστική δύναμη της συνεργασίας και του οράματος, Στα χαρακώματα της μάχης για επιβίωση)

ii)προσωποποίηση (ακηδεμόνευτη φωνή)

β) Η συγγραφέας αποσκοπεί να πείσει τους αναγνώστες της αναφορικά με το ότι οι διανοούμενοι είναι πρόσωπα με βαρύνοντα ρόλο σχετικά με την εξάλειψη των κοινωνικών προβλημάτων. Για αυτόν τον λόγο , πραγματοποιεί επίκληση στην αυθεντίας, παραθέτοντας αυτούσια την άποψη του Νόαμ Τσόμσκι, («Είναι ευθύνη των διανοουμένων να λένε την αλήθεια και να αποκαλύπτουν το ψέμα») κατά τον οποίο καθήκον των πνευματικών ανθρώπων είναι να εκφράζονται με ειλικρίνεια και να  φανερώνουν τα ψεύδη.

Β3. α) ειδήμονες : γνώστες, ειδικοί, επαΐοντες

επόμενες : επερχόμενες, μελλοντικές

εγκλωβισμένοι: περιορισμένοι, δεσμευμένοι

αποδυναμώνουν: εξασθενίζουν

ακηδεμόνευτη: ανεξάρτητη, αδέσμευτη, αυτόνομη, ελεύθερη

β) θολό: διαυγές, σαφές, ευδιάκριτο

διασπασμένη: αδιάσπαστη, αδιαίρετη, αδιαχώριστη

αποκαλύπτουν: συγκαλύπτουν, αποκρύπτουν, αποσιωπούν

προσφέρεται: αφαιρείται, στερείται

περιπλέκονται: απλουστεύονται, απλοποιούνται

ΘΕΜΑ Γ

Ο Δημήτρης είναι ένα πρόσωπο που διακατέχεται από δημοκρατικά φρονήματα και για αυτόν τον λόγο έρχεται σε σύγκρουση με τον Πρύτανη. Πιο συγκεκριμένα, είναι πολύ θλιμμένος , διότι  δύο φοιτητές του που διένειμαν προκηρύξεις κατά της δικτατορίας συνελήφθησαν και η θλίψη του εκφράζεται με το σχήμα λόγου της μεταφοράς (σε κακό χάλι), το οποίο χρησιμοποιείται και για να εκφραστεί η οργή του προς τη σύζυγό του, όταν αυτή του λέει ότι ο Πρύτανης πιθανόν να τον συμβούλευσε προς όφελός του (έξω φρενών). Ακόμα, για να εκφραστούν οι απόψεις του αξιοποιείται ο διάλογος, στα πλαίσια του οποίου ο Δημήτρης αναφέρει ότι ο τίτλους του καθηγητή είναι επιθυμητός εκ μέρους του, ώστε να αναλαμβάνει ευθύνες υπέρ των δημοκρατικών δικαιωμάτων για τη νέα γενιά και όχι για να ασκεί εξουσία. (Για μένα η “έδρα’’…βασικά πράγματα) Από αυτό φαίνεται η κοινωνική του υπευθυνότητα. Επίσης, έχει συγκρουστεί και στο παρελθόν με τον Πρύτανη, διότι  δίδασκε φιλελεύθερα έργα, γεγονός που προκάλεσε τον ενθουσιασμό των φοιτητών του. Τέλος, τίθενται ρητορικά ερωτήματα, μέσω των  οποίων ο Μαλέρης δηλώνει ότι η πανεπιστημιακή του θέση δεν έχει αξία, αν του στερηθεί η ελευθερία λόγου. (Αν μου αφαιρέσουν το δικαίωμα να μιλήσω, τι να την κάνω την έδρα;)

ΘΕΜΑ Δ

Αγαπητοί μου μαθητές,

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Πολλοί έχετε τη γνώμη ότι συχνά οι πνευματικοί άνθρωποι δεν δηλώνουν την παρουσία τους για να αντιμετωπιστούν τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα, αν και ο ρόλος τους είναι πολύ σημαντικός. Τα αίτια για την συγκεκριμένη στάση τους είναι πολλά.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ-Ά ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:

-Σημαντικό, οπωσδήποτε, ρόλο παίζει η ελλιπής παιδεία, με αποτέλεσμα να μην παρατηρείται βελτίωση της κριτικής ικανότητας των ανθρώπων. Επομένως, πολλοί από αυτούς δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι το έργο των διανοούμενων  είναι ωφέλιμο και να μην ασχολούνται με αυτό.

-Επίσης, τα Μέσα Ενημέρωσης, που επηρεάζουν έντονα τον τρόπο με τον οποίο πολλοί άνθρωποι σκέφτονται και συμπεριφέρονται,  δεν προβάλλουν αρκετά τους πνευματικούς ανθρώπους. Αντίθετα, παρουσιάζουν πρόσωπα που στηρίζονται σε ασήμαντα χαρακτηριστικά, όπως είναι  η εντυπωσιακή εξωτερική εμφάνιση.

-Επιπροσθέτως, για αυτό ευθύνονται τα πολιτεύματα που δεν είναι δημοκρατικά. Σε αντιδημοκρατικά καθεστώτα όχι μόνο δεν επιτρέπεται στους ανθρώπους αυτούς να εκφράσουν τις φιλελεύθερες απόψεις τους αλλά συχνά,  παρουσιάζονται  ως πρόσωπα με επικίνδυνες απόψεις για το κοινωνικό σύνολο.

-Ακόμα, στη σύγχρονη κοινωνία, που είναι καταναλωτική, χωρίς αμφιβολία, θεωρείται επιτυχημένος ο άνθρωπος που διαθέτει όσο το δυνατόν πιο πολλά υλικά αγαθά. Αντίθετα, όσοι ενδιαφέρονται να αποκτήσουν και να μεταδώσουν μόρφωση, θεωρείται ότι δεν προσφέρουν θετικό έργο στους συνανθρώπους τους.

Παρόλα αυτά, αγαπητοί μου μαθητές, οι πνευματικοί άνθρωποι έχουν σημαντική ευθύνη απέναντι σε εμάς, τους νέους ανθρώπους.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ-Β΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:

-Κατ’ αρχάς,  είναι απαραίτητο να διαδίδουν τις πολύτιμες γνώσεις τους, αλλά με τέτοιον τρόπο, ώστε αυτή να γίνεται κατανοητή  από όσο το δυνατόν πιο πολλούς νέους. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα οι νέοι  να αποκτήσουν ορθή κριτική ικανότητα.

-Επιπλέον ,  έχουν χρέος  να  διδάξουν στους νέους τη σημασία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ένα από τα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας είναι ότι εκφράζονται όλες οι πολιτικές απόψεις και κρίνονται αντικειμενικά, για  να επιλεγούν οι πιο κατάλληλες για την κοινωνία.

-Επιπλέον,  είναι αναγκαίο να διαδώσουν  τον σεβασμό προς τον συνάνθρωπο, ανεξάρτητα από τα αν διαθέτει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Με αυτόν τον τρόπο, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων θα βασίζονται στην εκτίμηση και την εμπιστοσύνη. Επομένως, θα αισθάνονται πολύ μεγάλη αισιοδοξία.

-Επίσης , είναι απαραίτητο να διδάξουν στη νέα γενιά ότι είναι πολύ ωφέλιμο να διαχειρίζεται τα οικονομικά της ζητήματα με συνετό τρόπο. Αυτό θα έχει ως συνέπεια οι νέοι να καλύπτουν με ευκολία  τις βασικές τους  ανάγκες.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Κλείνοντας, αγαπητοί μου μαθητές, είναι πολλά τα αίτια απουσίας των πνευματικών ανθρώπων από την κοινωνική ζωή, αλλά πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους  προς τους νέους, διότι θα σημειωθεί κοινωνική πρόοδος.

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΑΒΡΙΛΗΣ

Με τη συνεργασία του φροντιστηρίου Ορόσημο Πειραιά