Το κοινωνικο-οικονομικό «πείραμα» της Μαρικά

Περισσότεροι από 454.000 θάνατοι από κοροναϊό, στον δεύτερο πιο βαρύ, μετά τις ΗΠΑ, απολογισμό στον κόσμο.

Τουλάχιστον 116 εκατομμύρια άνθρωποι -πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού- ζουν σε επισιτιστική ανασφάλεια και στη φτώχεια.

Περίπου ένας στους έξι είναι άνεργοι, εν μέσω πανδημίας.

Στη Βραζιλία, ο συνδυασμός του κοροναϊού και της πολιτικής αναλγησίας του ακροδεξιού προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρο διαλύει την εθνική οικονομία και τον κοινωνικό ιστό της.

Μέσα σε αυτό το χάος, ωστόσο, υπάρχει μία φωτεινή εξαίρεση.

Μία μικρή παραλιακή πόλη, 60 χιλιόμετρα από το Ρίο ντε Τζανέιρο. Το όνομά της: Μαρικά.

Πολεμώντας με τον κοροναϊό

Με πληθυσμό 162.000 κατοίκων, η πόλη -που τα τελευταία 12 χρόνια διοικείται από το Κόμμα Εργατών του πρώην προέδρου Λούλα- κατάφερε να θέσει από νωρίς υπό έλεγχο την υγειονομική και τη συνακόλουθη οικονομική κρίση.

Πώς; Βραχυπρόθεσμα, με την άμεση επιβολή καραντίνας, παρά την αντίθεση του προέδρου Μπολσονάρο.

Και σε βάθος χρόνου, με μαζικές επενδύσεις στην κοινωνική πολιτική, χάρη στα δημοτικά έσοδα από τα τέλη αδείας εκμετάλλευσης υποθαλάσσιου κοιτάσματος πετρελαίου, στα ανοιχτά του Ρίο ντε Τζανέιρο.

Έτσι λοιπόν, στην Μαρικά λειτουργεί από τον περασμένο Μάιο ένα νέο, πρότυπο δημοτικό νοσοκομείο -οι αρχές του έδωσαν το όνομα του Τσε Γκεβάρα- όπου παρέχεται ολοκληρωμένη, δωρεάν υγειονομική περίθαλψη.

Αν και είχε σχεδιαστεί εδώ και χρόνια για να μην χρειάζεται οι κάτοικοι της Μαρικά να πηγαίνουν στο Ρίο ντε Τζανέιρο για λόγους νοσηλείας, το νοσοκομείο αποδείχθηκε τελικά σωτήριο για την περίθαλψη ασθενών με κορονοϊό.

Αμέσως μετά τα εγκαίνιά του, μετατράπηκε σε νοσοκομείο αναφοράς. Δεν ξέμεινε ούτε μία ημέρα από κλίνες. Και παρέχει αξιοζήλευτες υπηρεσίες, διατηρώντας -χάρη σε έκτακτες προσλήψεις- την αναλογία εννέα υγειονομικών ανά έναν ασθενή.

Από τα συνολικά 13.760 κρούσματα που έχουν καταγραφεί στη Μαρικά από την αρχή της πανδημίας, οι 13.132 έχουν αποθεραπευτεί. Οι καταγεγραμμένοι θάνατοι είναι 368.

Στην πόλη άνοιξε και εργαστήριο διαγνωστικών τεστ, με υπαλλήλους των δημοτικών υγειονομικών αρχών να κάνουν εκτεταμμένα τεστ στον πληθυσμό, ακόμη και με επισκέψεις στα σπίτια.

Κι όταν πριν από τρεις μήνες -μετά την εγκληματική κωλυσιεργία του Βραζιλιάνου προέδρου στην προμήθεια εμβολίων- το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας άνοιξε το δρόμο στις τοπικές κοινότητες για την απευθείας αγορά σκευασμάτων, οι αρχές της Μαρικά ήταν από τις πρώτες που έσπευσαν να το εφαρμόσουν.

Συντονισμένα με άλλους δήμους, αγόρασαν αρκετά σκευάσματα για το σύνολο του πληθυσμού, αλλά και για τις κοινότητες αυτοχθόνων που ζουν στην περιφέρεια της πόλης.

Τώρα, το πρόγραμμα ανοσοποίησης προχωρά με τάχιστους ρυθμούς. Ακόμη και με τη χορήγηση δόσεων κατ’ οίκον.

Κοινωνικο-οικονομικό πείραμα

Η συνταγή επιτυχίας ήταν επί της ουσίας αποτέλεσμα καθαρής πολιτικής επιλογής.

Με τα έσοδα από τα τέλη άδειας εκμετάλλευσης του πετρελαϊκού κοιτάσματος, οι δημοτικές αρχές της Μαρικά επενδύουν εδώ και χρόνια στην οικοδόμηση ενός πρότυπου μοντέλου ανάπτυξης.

Εστίασαν στην ενίσχυση των τοπικών συστημάτων υγείας και εκπαίδευσης.

Πήραν τον έλεγχο του τοπικού δικτύου συγκοινωνιών -το οποίο μέχρι πρότινος λυμαίνονταν μονοπώλια-, το εκσυγχρόνισαν και πλέον παρέχουν δωρεάν μεταφορά στο επιβατικό κοινό.

Αλλά το κυριότερο και πιο ρηξικέλευθο είναι ότι έχουν εδώ και χρόνια καθιερώσει Καθολικό Βασικό Εισόδημα (ΚΒΕ) για τους οικονομικά ασθενέστερους κατοίκους -περίπου το ένα τέταρτο του τοπικού πληθυσμού-, συνδέοντας μάλιστα την καταβολή του με το Μumbuca.

Ένα ψηφιακό νόμισμα που δημιούργησαν οι αρχές της πόλης, με ισοτιμία 1:1 με το εθνικό νόμισμα, το ρεάλ, πλην όμως για αποκλειστική χρήση στη Μαρικά.

Το μέτρο ενίσχυσε την τοπική οικονομία -μιας και οι δικαιούχοι δεν μπορούσαν να ξοδέψουν τα Μumbucas τους κάπου αλλού- και τελικά βοήθησε την πόλη να παραμείνει όρθια και εν μέσω πανδημίας.

Πέρυσι, το ύψος του ΚΒΕ αυξήθηκε στα 300 Μumbucas, περίπου στο ένα τέταρτο του κατώτατου μισθού στη Βραζιλία (κυμαίνεται στα 173 ευρώ).

Παράλληλα, παρά το έκτακτο κρατικό βοήθημα λόγω πανδημίας, δόθηκαν από τον δήμο πρόσθετες ενισχύσεις σε αυτοαπασχολούμενους και περιστασιακά εργαζόμενους που έμειναν χωρίς εισόδημα, καθώς και επιδότηση μισθών σε όσες επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να κλείσουν προσωρινά, υπό τον όρο να μην κάνουν απολύσεις.

Οι οικονομικά ασθενέστεροι πολίτες μπορούν επίσης να λάβουν άτοκα δάνεια από τη δημοτική αρχή.

Το αποτέλεσμα; Στη Μαρικά οι θέσεις εργασίες αυξάνονται, την ώρα που σε εθνικό επίπεδο η ανεργία έχει σκαρφαλώσει στο 14,4%.

Με το βλέμμα στο μέλλον

Οι δημοτικές αρχές εκτιμούν ότι, μέσα στην επόμενη τριετία, στα ταμεία τους θα εισρεύσει τουλάχιστον άλλο ένα δισεκατομμύριο ρεάλ (περίπου 150 εκατομμύρια ευρώ) από τα τέλη αδείας εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου κοιτάσματος.

Με την επίγνωση, πάντως, ότι αυτή η «κάνουλα» κάποια στιγμή θα κλείσει, δημιούργησαν έναν ειδικό ταμείο για επείγουσες μελλοντικές ανάγκες.

Μέχρι στιγμής, έχουν βάλει στην άκρη περίπου 500 εκατομμύρια ρεάλ.

Παράλληλα, επενδύουν στην τεχνολογία, στην ενίσχυση της τοπικής βιομηχανίας και σε ένα κέντρο κινηματογραφικών παραγωγών.

Στα σχέδια έχουν και την κατασκευή ενός νέου λιμένα, που έχει όμως προκαλέσει έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων και δικαστικές προσφυγές.

Πολλοί, κυρίως στο Κόμμα Εργατών, βλέπουν την περίπτωση της Μαρικά ως ένα πιθανό εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης στη χώρα, εν όψει και των προεδρικών του 2022.

Σε αυτές, «ο πρόεδρος του χάους», Μπολσονάρο, θα αναμετρηθεί με τον πρώην πρόεδρο Λούλα ντα Σίλβα, που είναι εν νέου υποψήφιος, μετά την ακύρωση της καταδίκης του για διαφθορά, το 2017, σε μια δίκη που καταγγέλλεται ως πολιτικά υποκινούμενη.

Ακόμη και στη Μαρίκα, πάντως, η καχυποψία και η πολιτική αντιπαλότητα περισσεύουν.

Κρατούν αμφότερες από τις δύο θητείες του Εργατικού Ουάσιγκτον Κουάκα στη δημαρχία της Μαρικά, την περίοδο 2009-2017, οπότε και θεμελίωσε το πρότυπο αυτό μοντέλο, συνδυάζοντας πολιτικές από την Κούβα, την Κίνα και τις σκανδιναβικές χώρες.

Τελικά, ο Κουάκα αποκλείστηκε με δικαστική απόφαση από τη διεκδίκηση αιρετού αξιώματος μέχρι το 2024, κατηγορούμενος ότι χρησιμοποίησε τα κοινωνικά προγράμματα για να εξασφαλίσει την επανεκλογή του.

Ακόμη κι έτσι, πάντως, ο επόμενος υποψήφιος δήμαρχος των Εργατικών, ακαδημαϊκός και φίλος του, Φαμπιάνο Όρτα, κέρδισε άνετα το 2017 και τον περασμένο Νοέμβριο επανεξελέγη πανηγυρικά, με το 88% των ψήφων.

Αυτό, στην ίδια πόλη που δύο χρόνια νωρίτερα, στις προεδρικές εκλογές του 2018, το 62% είχε ψηφίσει υπέρ του ακροδεξιού Μπολσονάρο.