Το μεγάλο «στοίχημα» της ιταλικής υπαίθρου μετά την πανδημία

Η προϊστορία των περιφερειακών ανισοτήτων είναι μακρά (και) στην Ιταλία, όπως μακρύ είναι το χρονικό της εσωτερικής μετανάστευσης από αγροτικές και υποανάπτυκτες περιοχές προς τα πλούσια αστικά της κέντρα.

Κάπως έτσι η γειτονική χώρα βρέθηκε, με το πέρασμα των χρόνων, να έχει σήμερα 5.800 χωριά σε δημογραφικό και οικονομικό μαρασμό, με ορατό τον κίνδυνο να γίνουν περιοχές «φαντάσματα».

Και στον βορρά. Κυρίως όμως στον νότο.

Με την πανδημία, ωστόσο, η τάση αυτή αίφνης αντιστράφηκε.

Σύμφωνα με το κέντρο ερευνών SVIMEZ, περίπου 100.000 Ιταλοί εκτιμάται ότι μετακόμισαν μέσα στον τελευταίο χρόνο στην ύπαιθρο.

Είτε γιατί είδαν στην υγειονομική κρίση και στην τηλεργασία την ευκαιρία για αλλαγή του τόπου διαμονής τους.

Είτε επειδή έχασαν τις θέσεις εργασίας τους (η ανεργία των νέων αγγίζει το 30% σήμερα στη χώρα) και αναζήτησαν αλλού μια ευκαιρία.

Ορισμένοι επέστρεψαν στα χωριά και στα πατρικά τους.

Αρκετοί άλλοι πήγαν σε άγνωστα για τους ίδιους μέρη, με δέλεαρ το φυσικό τοπίο, το καλύτερο μικροκλίμα, το φθηνότερο κόστος ζωής και τη βελτίωση των συνθηκών της καθημερινότητάς τους.

Με τη σταδιακή όμως άρση των περιοριστικών μέτρων και την προσαρμογή στη νέα κανονικότητα, προβάλλει τώρα ένα νέο ερώτημα για τους ίδιους, τις τοπικές αρχές και την ιταλική κυβέρνηση: οι νέοι κάτοικοι της υπαίθρου θα μείνουν ή θα φύγουν;

Πολιτική κινήτρων

Ιδίως για τις τοπικές αρχές, η συγκυρία αποτελεί ιστορική ευκαιρία.

Έχοντας ήδη προσπαθήσει να «αναστήσουν» παρακμάζοντα χωριά μέσα από το πρόγραμμα «σπίτι του 1 Ευρώ» χωρίς θεαματικά αποτελέσματα έως τώρα, δίνουν κίνητρα στους Ιταλούς, πρωτίστως δε στους νέους.

Είτε για να παραμείνουν στις περιοχές. όπου μετακόμισαν λόγω της πανδημίας. Είτε να το αποτολμήσουν στο προσεχές μέλλον.

Προ μηνών κιόλας, η τοπική κυβέρνηση της Σικελίας εγκαινίασε ένα πρόγραμμα επιδοτήσεων, ύψους 50.000 ευρώ για όσους κάτω των 30 ετών επιλέξουν ένα από συνολικά 23 επιλεγμένα χωριά στο νησί για να μείνουν και να φτιάξουν τη δική τους επιχείρηση στον πολιτιστικό ή τουριστικό τομέα.

Στην μικρή κεντρική περιφέρεια του Μολίζε, εγκαινιάστηκε πρόγραμμα μηνιαίου βοηθήματος, ύψους 700 ευρώ για όσους μείνουν με κάποιο μικρό χωριό της περιοχής, με λιγότερους από 2.000 κατοίκους.

Αρκετά βορειότερα, στην περιφέρεια της Εμίλια Ρομάνια, διατίθεται σε κάθε νέο κάτοικο εφάπαξ επίδομα 30.000 ευρώ για την αγορά ή ανακαίνιση κατοικίας.

The €1 billion project is supported by EU post-pandemic recovery funds.

🔎 Learn more about a similar scheme in Ireland: https://t.co/P5VpR44yWn pic.twitter.com/tPX3p0fNnH

— World Economic Forum (@wef) April 5, 2021

Χείρα βοηθείας

Στην προσπάθεια συνδράμουν και διάφορες οργανώσεις.

Από τις πιο ενεργές είναι η South Working, που εστιάζει στον ιταλικό νότο, εξ ου και το όνομά της.

«Είμαστε νέοι επαγγελματίες, στελέχη, επιχειρηματίες και ακαδημαϊκοί», αναφέρουν στην ιστοσελίδα τους, «οι περισσότεροι γεννημένοι στη νότια Ιταλία», που έφυγαν για να επιδιώξουν τις επαγγελματικές φιλοδοξίες τους.

Και τώρα, «κοινή επιθυμία μας είναι να έχουμε τη δυνατότητα, ελεύθεροι, να γυρίσουμε στον τόπο καταγωγής μας».

Λειτουργούν ως δίκτυο υποστήριξης για όσους επιθυμούν το ίδιο.

Συνεργάζονται, δε, με ιδιώτες επενδυτές για την ανάπτυξη χώρων συν-εργασίας, των λεγόμενων co-working spaces, κυρίως σε περιοχές με καλή ευρυζωνικότητα (μέχρι στιγμής έχουν εντοπίσει περί τις 192).

Ανάλογες προσπάθειες στηρίζουν εδώ και καιρό κι άλλες παραγωγικές ομάδες, όπως ενώσεις αρχιτεκτόνων και μηχανικών, που προειδοποιούν ότι, μετά και το μάθημα-πάθημα της υγειονομικής κρίσης, απαιτούνται άμεσες και ριζικές λύσεις.

Η Εθνική Ένωση Μηχανικών (CNI), για παράδειγμα, έχει καταθέσει προ μηνών προτάσεις στην ιταλική κυβέρνηση για επενδύσεις στην ιταλική ύπαιθρο σε ζωτικές υποδομές, που θα καταστήσουν βιώσιμη την ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων και θα δώσουν επιπλέον κίνητρα για την αποσυμφόρηση των μεγάλων αστικών κέντρων.

Κονδύλια ενόψει

Ένα πρώτο σημαντικό βήμα από την ιταλική κυβέρνηση έγινε με το πρόγραμμα “Smarter Italy”.

Σημεία αναφοράς είναι 12 μικρές κοινότητες, σε ολόκληρη τη χώρα, που επελέγησαν ως πειραματικά κέντρα εφαρμογής καινοτόμων τεχνολογιών στους τομείς του περιβάλλοντος, των μεταφορών και του πολιτισμού.

Περισσότερα από 90 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν στο πρόγραμμα, μέσα στο καλοκαίρι.

 

Άλλο ένα δισεκατομμύριο ευρώ από τα ευρωπαϊκά κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης που θα λάβει η Ρώμη (συνολικά 750 δισεκατομμύρια ευρώ) αναμένεται να διατεθεί στην βιώσιμη ανάπτυξη κοινοτήτων και χωριών της ιταλικής υπαίθρου.

Έμφαση θα δοθεί στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης, των μεταφορών και των ψηφιακών υποδομών.

Συνολικά, δε, τα μισά από τα κονδύλια που θα διατεθούν σε υποδομές, ανακοινώθηκε ότι θα επενδυθούν στο φτωχότερο νότο, για την -καθυστερημένη εδώ και δεκαετίες- γεφύρωση του χάσματος με τον πλούσιο βορρά.

Ο χρόνος είναι αυτός, πάντως, που θα δείξει εάν τα λόγια γίνουν αυτή τη φορά πράξεις κι εάν η ιταλική ύπαιθρος και οι κάτοικοί της -παλιοί και νέοι- κερδίσουν το μεγάλο, πλην δύσκολο «στοίχημα».