Αγγείο από την αρχαία Αθήνα «ήταν εργαλείο για κατάρες βουντού»

Πήλινο αγγείο που περιείχε τα οστά ενός διαμελισμένου κοτόπουλου είναι πιθανότατα ένα ακόμα παράδειγμα των περίφημων «κατάδεσμων» της αρχαίας Ελλάδας, ενός είδους κατάρας που παραπέμπει στη μαγεία βουντού της Καραΐβικής.

Το σκεύος, ηλικίας 2.300 ετών, βρέθηκε κάτω από το δάπεδο κτηρίου με βιοτεχνίες στην αρχαία αγορά της Αθήνας, αναφέρει η Τζέσικα Λάμοντ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Γέιλ.

Χαραγμένα πάνω στο σκεύος βρέθηκαν 55 δυσδιάκριτα ονόματα, τα περισσότερα γυναικεία, στα οποία πιθανότατα απευθυνόταν η κατάρα, γράφει η Λάμοντ σε δημοσίευσή της στο Hesperia, περιοδικό της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών που συνεχίζει τις ανασκαφές στην αγορά.

Το αγγείο «περιείχε το κομμένο κεφάλι και τα κάτω άκρα ενός νεαρού κοτόπουλου» και είχε τρυπηθεί από ένα μεγάλο σιδερένιο καρφί, το οποίο βρέθηκε μέσα του μαζί με ένα νόμισμα. Τα καρφιά, λέει η αρχαιολόγος, συχνά συνδέονται με τις κατάρες καθώς «είχαν μια ανασταλτική δύναμη και συμβολικά ακινητοποιούσαν ή περιόριζαν τις ικανότητες των θυμάτων».

Η επιγραφή του αγγείου φαίνεται πως περιέχει τη λέξη «δένουμε», ένδειξη «η τελετουργική διάταξη ανήκει στη σφαίρα των αθηναϊκών κατάδεσμων και είχε στόχο να ‘δέσει’ ή να καταστείλει τις φυσικές και διανοητικές ικανότητες των κατονομαζόμενων ατόμων» γράφει η Λαμόντ.

Κοντά στο αγγείο βρέθηκαν υπολείμματα φωτιάς με οστά ζώων, οι οποίες ενδεχομένως αύξαναν τη δύναμη της κατάρας.

Ο κατάδεσμος «σίγουρα συντάχθηκε από άτομο/άτομα που γνώριζαν πώς να δένουν ισχυρές κατάρες» είπε η Λαμόντ στο LiveScience.

Σύμφωνα με την Μηχανή του Χρόνου, οι πρώτοι κατάδεσμοι, οι οποίοι χρονολογούνται γύρω στο 500 π.Χ., «στόχευαν κυρίως σε δικαστικά θέματα, αποτυχία αντιδίκων ή μαρτύρων και επιρροή στο αποτέλεσμα της δίκης».

Πράγματι, η Λεμόντ εικάζει ότι «μια επικείμενη μήνυση είναι το πιθανότερο σενάριο».

«Η κατάρα μπορεί να δημιουργήθηκε από τεχνίτες που εργάζονταν στο κτήριο, ίσως ενόψει μιας δίκης που αφορούσε κάποια διένεξη στον χώρο εργασίας».

Ο μεγάλος αριθμός των χαραγμένων ονομάτων, γράφει η καθηγήτρια του Γέιλ, ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι «οι συντάκτες της κατάρας μπορεί να αναφέρουν όλους τους πιθανούς αντιπάλους τους, συμπεριλαμβανομένων των μαρτύρων, των οικογενειών και των υποστηρικτών των αντιπάλων».

Ένα άλλο σενάριο, σύμφωνα πάντα με τη Λάμοντ, είναι ότι η κατάρα σχετίζεται με την αναταραχή που επικρατούσε στην Αθήνα γύρω στο 300 π.Χ.. όταν η αυτοκρατορία του Μεγάλο Αλεξάνδρου είχε πια καταρρεύσει και πολλές φράξιες πολεμούσαν για τον έλεγχο της πόλης.

«’Ηταν μια περίοδος που μαστιζόταν από πόλεμο, πολιορκίες και μεταβαλλόμενες πολιτικές συμμαχίες» γράφει η καθηγήτρια.

Εκτός από τους κατάδεσμους, πάντως, οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν και άλλα είδη κατάρας, ορισμένα από τα οποία θυμίζουν ακόμα περισσότερο τη μαγεία βουντού.

Μια τέτοια πρακτική ήταν οι καταπασσαλεύσεις, ομοιώματα του θύματος που «σακατεύονταν» με καρφιά ή μικρούς πασάλους.