Σαουδική Αραβία: Η ανερχόμενη εργατική δύναμη των γυναικών

Μετείχαν πρώτη φορά σε εκλογές, ως ψηφοφόροι και υποψήφιες, μόλις το 2015.

Το 2017, τους επετράπη να οδηγούν και να έχουν πρόσβαση σε κυβερνητικές υπηρεσίες χωρίς την άδεια του άνδρα κηδεμόνα τους -πατέρα, συζύγου, αδελφού, θείου ή γιού.

Προ διετίας, επιβλήθηκε με δικαστική απόφαση η ενημέρωσή τους με…sms από τις δικαστικές αρχές, στην περίπτωση που ο σύζυγός τους αποφασίσει να τις χωρίσει (μέχρι τότε οι περισσότερες το μάθαιναν κατόπιν εορτής και επί του πρακταίου).

Μέσα στην ίδια χρονιά, το 2019, -οπότε και απαγορεύτηκε ο γάμος κάτω των 18 ετών- χαλάρωσαν με βασιλικό διάταγμα οι αυστηροί ταξιδιωτικοί περιορισμοί για όσες γυναίκες είναι άνω των 21 ετών, χωρίς να απαιτείται η άδεια άρρενα κηδεμόνα.

Προφανώς, στο ουαχαμπίτικο βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, ένα από τα πιο συντηρητικά και ανδροκρατούμενα σουνιτικά κράτη στον κόσμο, η θέσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών έχει ακόμη πολύ δρόμο…

Ακόμη και τα μέχρι στιγμής δειλά «ανοίγματα» χαρακτηρίζονται από αναλυτές ως προσπάθεια της αραβικής μοναρχίας να αντιπαρέλθει των διεθνών επικρίσεων για την άγρια καταστολή αντιφρονούντων -συμπεριλαμβανομένων ακτιβιστριών φεμινιστριών.

Με την πανδημία τώρα πάντως να λειτουργεί ως επιταχυντής, υπό τη «σκιά» του πληθωρισμού και της ύφεσης, και με γνώμονα τις κατευθυντήριες του «Οράματος 2030» για τον μετασχηματισμό της εθνικής οικονομίας, οι γυναίκες της Σαουδικής Αραβίας εξελίσσονται πλέον σε ένα πολύτιμο κεφάλαιο του εγχώριου εργατικού δυναμικού.

Αύξηση της γυναικείας απασχόλησης

Μέσα σε μόλις μία διετία, το ποσοστό των εργαζόμενων γυναικών στη χώρα αυξήθηκε από 20% που ήταν στα τέλη του 2018, σε 33% πέρυσι.

Αν και τα ποσοστά είναι χαμηλά, για τα δεδομένα της Σαουδικής Αραβίας πρόκειται για σημαντική μεταστροφή.

Για την ακρίβεια, πρόκειται για τον πρώτο στόχο του «Οράματος 2030» που επιτυγχάνεται, μάλιστα κατά μία δεκαετία νωρίτερα και πάνω από τον πήχη που είχε οριστεί για τη γυναικεία απασχόληση, στο 30%.

Αν και η αυξητική τάση καταγράφεται σε όλες τις παραγωγικές ηλικίες, ήταν μεγαλύτερη στην κατηγορία 40-54 ετών.

Σχεδόν τριπλάσια ήταν η ενίσχυση της απασχόλησης μέσα σε αυτή τη διετία για τις γυναίκες με απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε από το 9 στο 25%.

Οι περισσότερες θέσεις εργασίας, όπου απασχολήθηκαν γυναίκες, ήταν στον ιδιωτικό τομέα, κυρίως στον τριτογενή τομέα, με ρυθμoύς διπλάσιους από αυτούς στο δημόσιο.

Ενδεικτικά, τα ποσοστά στους τομείς των κατασκευών, μεταποίησης, φιλοξενίας και τροφίμων, ήταν 9%, 10% και 40% αντιστοίχως.

Οι δε γυναίκες επιχειρηματίες αντιπροσωπεύουν πλέον το 39% του συνολικού αριθμού των εγγεγραμμένων επιχειρήσεων στο βασίλειο, καταγράφοντας αύξηση 4% μέσα σε δέκα χρόνια.

Κάπως έτσι, λοιπόν, στην φετινή ετήσια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας «Women, Business and the Law» για τα βήματα οικονομικής ενσωμάτωσης των γυναικών σε συνολικά 190 χώρες, ο οργανισμός κατέταξε την αραβική μοναρχία στα κράτη με τις κορυφαίες επιδόσεις.

«Σιωπηρός» φεμινισμός;

Τον δρόμο προς αυτήν την κατεύθυνση προλείανε μια σειρά πρόσφατων μεταρρυθμίσεων, στο πλαίσιο των προσπαθειών οικονομικής διαφοροποίησης και ενίσχυσης των ιδιωτικών επενδύσεων, εκτός του πετρελαϊκού τομέα.

Μεταξύ αυτών, συγκαταλέγονται η απαγόρευση των διακρίσεων βάσει φύλου στην απασχόληση και η κατάργηση των ξεχωριστών χώρων εργασίας.

Η εξάλειψη των περιορισμών στην απασχόληση γυναικών στον βιομηχανικό τομέα και σε νυχτερινές βάρδιες.

Η διευκόλυνση της γυναικείας επιχειρηματικότητας.

Με την αύξηση των γυναικών στην αγορά εργασίας, ορισμένοι -όπως η μεγαλωμένη στη Σαουδική Αραβία Σόφι Αλχαλέντ, νυν αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιχειρηματικότητας στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ- μιλούν για «σιωπηρό φεμινισμό», μέσα από την κοινωνικο-πολιτική αλλαγή που συντελείται στον εγχώριο επιχειρηματικό χώρο.

Ακόμη και σε αυτόν, ωστόσο, οι ανισότητες είναι μεγάλες.

Εργαζόμενοι δύο «ταχυτήτων»

Παρά το ότι οι εγγραφές γυναικών σε πανεπιστημιακά ιδρύματα είναι 7% περισσότερες από εκείνες των ανδρών, αυτές συνεχίζουν να είναι πρακτικά αποκλεισμένες από διάφορους παραδοσιακά ανδροκρατούμενους παραγωγικούς τομείς.

Κατέχουν λίγες θέσεις σε διοικητικά συμβούλια εταιρειών -και καμία στην κυβέρνηση.

Κι αν και οι Σαουδάραβες παίρνουν κατά μέσο όρο διπλάσιους μισθούς απ’ ότι οι μετανάστες εργαζόμενοι στη χώρα, καταγράφονται μισθολογικές ανισότητες μεταξύ των ανδρών και των γυναικών.

Οι μεν αμείβονται 2,7 φορές περισσότερο συγκριτικά με τους αλλοδαπούς εργαζόμενους, οι δε 2,2 φορές.

Για την ακρίβεια, φαίνεται ότι οι γυναίκες αναπλήρωσαν κυρίως θέσεις εργασίας που έμειναν κενές στη χώρα, μετά την μαζική αποχώρηση ξένων εργαζομένων στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο του 2020, εν μέσω πανδημίας, επισημαίνει σε ανάλυσή του το Ινστιτούτο Brookings.

Πέρυσι, για παράδειγμα, εν μέσω περιοριστικών μέτρων λόγω υγειονομικής κρίσης, το 26% του εργατικού δυναμικού στον τομέα του εμπορίου ήταν γυναίκες.

Με το βλέμμα στο μέλλον

Εκκρεμές ερώτημα, κατά το Brookings, παραμένει εάν πρόκειται για ένα βιώσιμο μοντέλο, καθώς το κόστος ζωής στη Σαουδική Αραβία έχει αυξηθεί και τα νοικοκυριά εξαρτώνται όλο και περισσότερο από το εισόδημα των γυναικών μελών τους.

Προς το παρόν, το καθεστώς του Ριάντ ενισχύσει την λεγόμενη «σαουδικοποίηση» της αγοράς εργασίας, με στόχο την τόνωση της απασχόλησης του εγχώριου δυναμικού.

Σε έκθεσή της τον Μάρτιο, η Moody’s εκτιμά ότι η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό της χώρας μπορεί μακροπρόθεσμα να δώσει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη, στους τομείς εκτός της πετρελαϊκής βιομηχανίας, βελτιώνοντας το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών στο αραβικό βασίλειο.

Σε εξίσου αισιόδοξους τόνους, στην έκθεση της «Female Leaders Outlook», οι ερωτηθείσες γυναίκες σε ηγετικές θέσεις στη Σαουδική Αραβία αναφέρουν ότι η υγειονομική κρίση «μπορεί να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες» και «να αποτελέσει καταλύτη για την ισότητα των φύλων, αν όχι βραχυπρόθεσμα, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα».