Το παπούτσι δείχνει… τον τόπο σου

Της Μαρίας Μουρελάτου

Στο επιστημονικό περιοδικό κυτταρικής βιολογίας «Cell» δημοσιεύθηκε προ ημερών μια έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν στην παράφραση μιας ελληνικής παροιμίας. «Δείξε μου τα παπούτσια σου, να σου πω από πού είσαι…». Η πολυπληθής ερευνητική ομάδα 900 ατόμων με επικεφαλής τον καθηγητή Γενετικής Κρίστοφερ Μέισον του Ιατρικού Κολεγίου Weill Cornell της Νέας Υόρκης, αφού ανέλυσε 4.728 δείγματα αέρα και επιφανειών από 60 πόλεις 32 χωρών και από τις έξι ηπείρους, πραγματοποιώντας τη μεγαλύτερη γενετική μελέτη αστικών μικροβιωμάτων (DNA ιών και βακτηρίων) που έχει γίνει διεθνώς, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κάθε πόλη του κόσμου έχει το δικό της μικροβιακό αποτύπωμα. Αν κάποιος έδινε το παπούτσι του στην ερευνητική ομάδα, θα μπορούσε να προβλεφθεί με ακρίβεια 90% πού ζει το συγκεκριμένο άτομο ή από ποια πόλη του κόσμου αναχώρησε, απλώς αναλύοντας το DNA στα μικρόβια της σόλας του.

«Είναι πρωτοποριακή η έρευνα γιατί πρώτη φορά μελετώνται σε τόσο μεγάλο βάθος και έκταση οι μικροβιακοί πληθυσμοί σε τόσες πόλεις του κόσμου. Και αυτό είναι σημαντικό γιατί με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να έχουμε έγκαιρα στοιχεία τόσο για τη διάδοση των μικροβίων όσο και για την πιθανή πρόκληση νέων επιδημιών», αναφέρει στα «ΝΕΑ» ο ομότιμος καθηγητής Γενετικής και Γενετικής του Ανθρώπου του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ Κώστας Τριανταφυλλίδης, που παροτρύνει έλληνες ερευνητές να συμμετέχουν σε τέτοια προγράμματα υπογραμμίζοντας τα προσδοκώμενα οφέλη: «Μέσα από ένα τέτοιο πρόγραμμα θα μπορούσε να γίνει έγκαιρη ιχνηλάτηση της παρουσίας κάποιου μικροβίου που είναι επιβλαβές για να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Από την Ελλάδα, θα μπορούσε κάλλιστα να συμμετέχει η Ακαδημία Αθηνών, όπου γίνεται η ανάλυση των μεταλλάξεων του κορωνοϊού, σε συνεργασία με κάποιο εργαστήριο ιολογίας που υπάρχει αυτή τη στιγμή στο ΕΚΠΑ».

Πληθυσμός – κλίμα

Παράγοντες που φάνηκε να μπορούν να επηρεάσουν τη μικροβιακή ταυτότητα μιας πόλης είναι το μέγεθος του πληθυσμού, η πυκνότητά του, το υψόμετρο, η εγγύτητα με τη θάλασσα και το κλίμα. Η έρευνα έδειξε ότι όσο μεγαλύτερη είναι μια πόλη τόσο πιο πολύπλοκο και διαφοροποιημένο είναι το μικροβίωμά της και ότι όσο πιο κοντά βρίσκονται δύο πόλεις τόσο περισσότερο μοιάζουν τα μικροβιακά αποτυπώματά τους.

«Στην Ελλάδα, η μεν Αθήνα θα ανήκε στην κατηγορία «μεγάλες πόλεις» με «μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού» και «μεγάλο πληθυσμό». Στις υπόλοιπες πόλεις, όσες είναι παραθαλάσσιες, τα μικρόβιά τους θα επηρεάζονταν και από το θαλάσσιο οικοσύστημα», εξηγεί ο καθηγητής. Πέρα από τη διακριτή μικροβιακή υπογραφή κάθε πόλης, εντυπωσιακό είναι ότι η έρευνα κατέγραψε κι έναν πυρήνα 31 μικροβιακών ειδών κοινό και στις 60 πόλεις. Συνολικά ανιχνεύθηκαν 4.246 γνωστά είδη αστικών μικροοργανισμών, ενώ, προς μεγάλη έκπληξη όλων, ιχνηλατήθηκαν 10.928 νέοι ιοί και 748 νέα είδη βακτηρίων.

Τέτοιου είδους έρευνες μπορούν να έχουν χρήσιμες πρακτικές εφαρμογές σε πολλαπλά επίπεδα, όπως στην εγκληματολογία, τη μικροβιακή ανοχή στα φάρμακα ή την ανακάλυψη νέων αντιβιοτικών, προερχομένων από μικροβιακές πηγές. Οπως αναφέρει ο καθηγητής του ΑΠΘ, «στην Ελλάδα, όπου γίνεται ευρεία χρήση αντιβιοτικών, μέσα από τέτοιου είδους ευρήματα θα μπορούσαμε να μάθουμε πόσα γονίδια έχουν τροποποιηθεί κατά τέτοιο τρόπο στα βακτήρια ώστε να παρέχουν ανοχή στα διάφορα φάρμακα.

Για παράδειγμα, αν κάποιος νοσηλευθεί, εφόσον υπάρχουν βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά, η φαρμακευτική αγωγή που θα λάβει μπορεί να μην είναι αποτελεσματική. Αυτό είναι το πιο σημαντικό, θεωρώ, πέρα και από το να βρούμε πού ζει κάποιο άτομο, το να μάθουμε αν και κατά πόσο έχει αλλάξει η γενετική σύσταση των ιών και των βακτηρίων ώστε να γίνονται ανθεκτικά στα φάρμακα που μας δίνουν οι γιατροί. Και στην εγκληματολογία όμως, ειδικά αυτήν την περίοδο που έχουμε τόσο πολλές περιπτώσεις θανάτων από το οργανωμένο έγκλημα, θα μπορούσε να βρεθεί ο τόπος προέλευσης των εγκληματιών αξιοποιώντας ίχνη από τα παπούτσια τους που άφησαν στον τόπο του εγκλήματος».