Η Ευρώπη και το ΝΑΤΟ: Πώς βλέπει η Γαλλία την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία

Με την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας, η μόνη χώρα με τυπικά χαρακτηριστικά «μεγάλης δύναμης» στην ΕΕ είναι η Γαλλία. Είναι ταυτόχρονα μέλος του G7 και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, διαθέτει αεροπλανοφόρο και δική της αυτοτελή πυρηνική αποτρεπτική δύναμη. Οι ένοπλες δυνάμεις της είναι ισχυρές, με μεγάλη εμπειρία (μεγάλο μέρος της οποίας βέβαια σε «βρώμικους» αποικιακούς πολέμους) και με διαρκή εμπλοκή σε πολεμικές συγκρούσεις.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί πάντα η Γαλλία θεωρεί ότι μπορεί να έχει μια γνώμη για το πώς πρέπει να κινηθεί τόσο η Ευρώπη, όσο και η Δύση στα ζητήματα που αφορούν την αμυντική πολιτική. Αυτό αποτυπώνεται και τώρα στα ζητήματα που θέτει η Γαλλία ενόψει της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ.

Η προεδρία Τραμπ και η θέση Μακρόν για «εγκεφαλικά νεκρό ΝΑΤΟ»

Η προεδρία Τραμπ ήταν μια δοκιμασία για τις αμερικανογαλλικές σχέσεις και αυτό είχε επιπτώσεις και στο πώς έβλεπε η Γαλλία το ΝΑΤΟ. Τον Νοέμβριο του 2019 ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα μιλήσει  με ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο για την αμερικανική εξωτερική πολιτική και θα διεκτραγωδήσει μια κατάσταση στην οποία το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να λειτουργήσει ως μηχανισμός που συντονίζει τις ΗΠΑ με την Ευρώπη και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα όπως αυτό με τις επιλογές της Τουρκίας. Εξ ου και η αναφορά του, που είχε προκαλέσει μεγάλο θόρυβο, ότι το ΝΑΤΟ είναι «εγκεφαλικά νεκρό».

Πάνω σε αυτό το σημείο ήταν που ο Μακρόν είχε επιμείνει στην ιδέα της μεγαλύτερης αμυντικής συνεργασίας ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες ώστε να μπορέσει να υπάρξει μια συνολικότερη στρατηγική αναβάθμιση της Ευρώπης.

Η γαλλική πρόταση για την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Επέμβασης

Το 2017 η Γαλλία θα διατυπώσει, δια στόματος Εμανουέλ Μακρόν, την πρόταση για την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Επέμβασης που στόχο έχει μια «ευρωπαϊκή στρατηγική κουλτούρα» και τον καλύτερο συντονισμό και την προετοιμασία για μελλοντικές κοινές στρατιωτικές επεμβάσεις.

Η σχετική κοινή δέσμευση θα υπογραφεί από τους υπουργούς Άμυνας της Γαλλίας, Βελγίου, Δανίας, Εσθονίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Ολλανδίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Όλες οι διακηρύξεις θα επιμένουν ότι με αυτό τον τρόπο επανέρχεται στο στρατηγικό επίκεντρο η Ευρώπη όπως και ότι αυτή η πρόταση είναι συμβατή τόσο με το ΝΑΤΟ όσο και την ΕΕ και θεσμικά και πολιτικά.

Πώς βλέπει η Φλοράνς Παρλύ την προοπτική του ΝΑΤΟ και τη θέση των ευρωπαϊκών κρατών

Μια κατεύθυνση για το πώς βλέπει το Παρίσι το μέλλον του ΝΑΤΟ, τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και το μέλλον της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας έδωσε η Φλωράνς Παρλύ, υπουργός Άμυνας της Γαλλία με συνέντευξη στην ευρωπαϊκή έκδοση του Politico.

Η Παρλύ αφού διατυπώσει την ικανοποίησή της για την κυβερνητική αλλαγή στις ΗΠΑ εντούτοις αναγνωρίζει ότι έστω και με άκομψο τρόπο ο Τραμπ είχε δίκιο όταν έθετε το ζήτημα ότι οι ευρωπαίοι έπρεπε να αναλάβουν το μερίδιο που τους αναλογεί σε σχέση με το κόστος που συνεπάγεται η διατήρηση του ΝΑΤΟ ως συλλογικού μηχανισμού ασφάλειας.

Η Παρλύ επιμένει ότι οι γαλλικές προτάσεις για ενίσχυση του αυτοτελούς αμυντικού ρόλου της ίδιας της Ευρώπης δεν είναι απλώς μια προβολή της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής, ούτε προσπάθεια να παρασύρει τους συμμάχους στην εξυπηρέτηση των δικών της σχεδίων. Ούτε είναι ένα σχέδιο για να τονωθεί η γαλλική αμυντική και αεροναυπηγική βιομηχανία.

Το σχήμα της Παρλύ είναι απλό: ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον των ΗΠΑ μετατοπίζεται προς την Ασία (την ώρα που η Ευρώπη δεν είναι αποφασισμένη για αντιπαράθεση με την Κίνα). Αυτό σημαίνει ότι άλλες αμυντικές προτεραιότητες ή ζητήματα ασφάλειας αναγκαστικά πέφτουν στις πλάτες της Ευρώπης. Και όλα αυτά που όχι μόνο το ενδιαφέρον των ΗΠΑ στρέφεται προς την Κίνα, αλλά υπάρχουν τα ανοιχτά ζητήματα στις σχέσεις με τη Ρωσία, με αφορμή την ουκρανική κρίση αλλά και πλέον το ζήτημα της Λευκορωσίας, τα ζητήματα κυβερνοαπειλών, οι εντάσεις στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και το ζήτημα της στάσης της Τουρκίας.

Ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία και όχι αύξηση των κοινών δαπανών για το ΝΑΤΟ

Ωστόσο η Γαλλία είναι αντίθετη στην πρόταση που έχει κάνει ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ να αυξηθεί η κοινή χρηματοδότηση του ΝΑΤΟ από τα κράτη-μέλη.

Η Παρλύ υποστηρίζει ότι δεν είναι σωστό πρώτα να αυξηθεί η προϋπολογισμός του ΝΑΤΟ και μετά να γίνει συζήτηση για το πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτός ο αυξημένος προϋπολογισμός. «Πρέπει να διπλασιάσουμε τον προϋπολογισμό και μετά θα σκεφτούμε τι κάνουμε με τα χρήματα;», αναρωτήθηκε στη συνέντευξη στο Politico. Αντίθετα, αντιμετώπισε πιο θετικά το να αυξηθούν οι εθνικοί αμυντικοί προϋπολογισμοί και μια ευρωπαϊκή αμυντική προσπάθεια «που θα είναι επωφελής για το ΝΑΤΟ».

Ποιοι διαφωνούν με τα σχέδια για Ευρωπαϊκή Στρατηγική Αυτονομία

Όμως, τις απόψεις της Γαλλίας δεν συμμερίζονται αρκετές χώρες στην Ευρώπη που θεωρούν ότι η «ατλαντική» εκδοχή συλλογικής ασφάλειας είναι προτιμότερη από τη «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης.

Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στη στάση χωρών της «διεύρυνσης» του ΝΑΤΟ, όπως η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες. Αυτές οι χώρες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το ΝΑΤΟ και η σχέση με τις ΗΠΑ παραμένουν κρίσιμες πλευρές της αντιμετώπισης των απειλών του δέχονται. Οι χώρες αυτές ευνοούν την αναβάθμιση του αμυντικού ρόλου της Ευρώπης, όμως δεν το βλέπουν ως μια εκδοχή αυτόνομο γεωπολιτικού ρόλου της Ευρώπης, αλλά ως πλευρά μιας αναβαθμισμένης συνεργασίας της ΗΠΑ και της Ευρώπη, συνολικά των «δυτικών χωρών» έναντι των απειλών, στην περίπτωση των συγκεκριμένων χωρών κατεξοχήν της Ρωσίας.

Άλλοι πάλι υπογραμμίζουν ότι παρά τις διαρκείς αναφορές σε ευρωπαϊκή στρατηγική κουλτούρα, η Γαλλία δεν έχει πείσει ότι αυτή δεν είναι απλώς μιας εκδοχή της γαλλικής στρατηγικής, με μερικούς να υπογραμμίζουν ότι πέραν όλων των άλλων η Γαλλία θέλει να προωθήσει και την αμυντική της βιομηχανία.

Άλλωστε, το μεγαλύτερο κοινό ευρωπαϊκό σχέδιο στην αμυντική βιομηχανία, η γαλλο-γερμανο-ισπανική σύμπραξη για την παραγωγή της ενός μαχητικού επόμενης γενιάς, του FCAS, συνολικού κόστους άνω των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ, έχει συναντήσει μεγάλες καθυστερήσεις και ακόμη αναμένει την έγκριση του γερμανικού κοινοβουλίου.

Το ιδιαίτερο γαλλικό ενδιαφέρον για την Αφρική

Στη συνέντευξή της η Παρλύ δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία σε πεδία όπως η Αφρική. Το παρουσιάζει ως ένα παράδειγμα της μιας κοινής ευρωπαϊκής αμυντικής πρακτικής.

Η Γαλλία αρκετά χρόνια διεξάγει ένοπλες επιχειρήσεις ενάντια σε ένοπλες ισλαμιστικές ομάδες στην περιοχή του Σαχέλ, στην υποσαχάρια Αφρική, σε συνεργασία με τη Μπουρκίνα Φάσο, το Τσαντ, το Μάλι, τη Μαυριτανία και τον Νίγηρα. Η Γαλλία το αντιμετωπίζει αυτή την εμπλοκή ως τμήμα του παγκόσμιου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας».

Σε αυτό το πλαίσιο έχει διαμορφώσει την Task Force Takuba που είναι μια διεθνής συνεργασία ειδικών δυνάμεων από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες που βοηθούν τις γαλλικές δυνάμεις στις επιχειρήσεις στο Μάλι. Μέχρι τώρα έχουν δηλώσει συμμετοχή πέραν της Γαλλίας, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Τσεχία, η Δανία, η Εσθονία, η Γερμανία, ο Ολλανδία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Σουηδία, η Βρετανία και η Ελλάδα.

Τα στρατηγικά διλήμματα

Ανεξαρτήτως προσδοκιών και ρητορικής, η κοινή αμυντική πολιτική στην Ευρώπη παραμένει εδώ και δεκαετίες ένα ανοιχτό ερώτημα. Η ίδια η ΕΟΚ και αργότερα ΕΕ διαμορφώθηκαν πάνω στην όχι και τόσο σιωπηρή παραδοχή ότι αυτό θα ήταν το τελευταίο πεδίο όπου θα διαμορφωνόταν κοινή πολιτική και γι’ αυτό δεν μπήκε ως προϋπόθεση.

Πέραν των ερωτημάτων που αφορούν το εάν χρειάζεται μια «αυτόνομη» ευρωπαϊκή πολιτική ή εάν αυτή καλύπτεται από τους «ατλαντικούς» θεσμούς και δίκτυα συνεργασίας, υπάρχουν ανοιχτά ερωτήματα και στην αμιγώς ευρωπαϊκή διάσταση: είτε αυτά που αφορούν τις σχέσεις με τη Ρωσία και πόσο «συγκρουσιακές» πρέπει να είναι, είτε αυτές που αφορούν τις σχέσεις με την Τουρκία αλλά και τα ζητήματα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, είτε το εάν ταυτίζονται οι γαλλικές επεμβάσεις στην Αφρική (μια περιοχή που η Γαλλία γνωρίζω πρωτίστως μέσω του αποικιοκρατικού παρελθόντος της) με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα.