Μίλτος Πασχαλίδης: «Αυτό που σου λείπει σε κινητοποιεί»

Στάθηκε τόσο τυχερός μέσα στην ατυχία του ώστε να θεωρεί πως επέζησε «κατά λάθος» έπειτα από ατύχημα που είχε στην εθνική οδό. Η κομβική στιγμή στη ζωή τού τραγουδοποιού όμως ήταν η γέννηση των δύο του παιδιών

Ξεκινάτε τα πρώτα λάιβ – τα οποία είναι και sold out (Τεχνόπολη στις 6 Ιουνίου και Βεάκειο στις 21 και 23) – έπειτα από αυτή τη μακρά δοκιμασία για όλους μας. Ποιες σκέψεις κάνετε τώρα που ετοιμάζεστε ν’ ανεβείτε ξανά στη σκηνή;

Κατ’ αρχάς, με την ορχήστρα παίζουμε 15 χρόνια μαζί, οπότε δεν χρειάζεται να κάνουμε πρόβα το υλικό. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια ωραία άσκηση επί χάρτου για ν’ αποφασίσουμε ποια τραγούδια θα έχουμε στο πρόγραμμα των συναυλιών. Νιώθω χαρά και λαχτάρα που θα παίξω σε πραγματικό κοινό. Ωραίο είναι το streaming, δεν το υποτιμώ – όπως και κανένα μέσο που μας φέρνει κοντά με τον κόσμο -, αλλά δεν θέλω να είναι αυτή η νέα μας κανονικότητα. Το live streaming ήταν μια λύση ανάγκης για την περίοδο που δεν μπορούσαμε να συναντηθούμε. Πραγματικά live είναι τα «ζωντανά». Αυτά που έχουν την άμεση επικοινωνία και επαφή με το κοινό.

Τι κάνατε αυτή την περίοδο της αδράνειας;

Δεν υπήρξε αδράνεια. Οι καλλιτέχνες είμαστε εικοσιτετραώρου βάσεως καλλιτέχνες. Δεν κάνουμε διαλείμματα. Το ότι δεν κάνουμε συναυλίες δεν σημαίνει ότι δεν δημιουργούμε. Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού έφτιαξα τραγούδια, βιβλία, κείμενα, τραγούδησα σε δίσκους άλλων. Επίσης άρχισα να ετοιμάζω, μαζί με τον Χρήστο Θηβαίο, έναν δίσκο που είχε κυκλοφορήσει πριν από 40 χρόνια, το «Εμπάργκο» του Αλκη Αλκαίου και του Θάνου Μικρούτσικου. Οπότε δεν μπορώ να πω ότι ήταν και περίοδος αδράνειας. Ενιωσα όμως τον εγκλεισμό.

Ποια θα είναι η μεγάλη αλλαγή που θα επιφέρει αυτή η εμπειρία στην τέχνη σας;

Υπάρχουν μορφές τέχνης που σαφώς θα τις επηρεάσει περισσότερο, όπως η τέχνη της αφήγησης, του μυθιστορήματος, του σινεμά. Φαντάζομαι ότι θα ‘ναι πιο δύσκολο γι’ αυτούς να δημιουργήσουν σαν να μην υπήρξε ποτέ η πανδημία. Σε ό,τι αφορά τη μουσική, είναι πιο εύκολο.

Θεωρείτε ότι δεν θα καταγραφεί;

Ελπίζω όχι με μπανάλ τρόπο. Είμαι εναντίον της αποτύπωσης της στιγμής. Για μένα η τέχνη δεν είναι φωτογραφία, αυτό που συμβαίνει τώρα δηλαδή. Απαιτεί χρόνο για να κατανοήσεις τι σημαίνει αυτό που βίωσες και τις παραμέτρους του. Οπότε θα αργήσει να φανεί.

Υπάρχει κάτι αντίστοιχο από το παρελθόν που να βιώσατε και μπήκε στους στίχους και στη μουσική σας σε μεταγενέστερο χρόνο;

Τα πράγματα που ζω, μικρά ή μεγάλα, όλα παίρνουν τη θέση τους σε αυτά που γράφω. Μπορεί μια εικόνα, ένα συναίσθημα να τα αποτυπώσω πέντε χρόνια αργότερα, αφότου τα βίωσα.

Η χαρά ή η λύπη παίρνει πιο εύκολα χώρο σε αυτά που δημιουργείτε;

Η απώλεια. Αυτό που σου λείπει, όπως συμβαίνει και στη ζωή. Δεν φαντάζομαι ότι ο Σεφέρης θα έγραφε ποτέ «διψάσαμε το μεσημέρι / μα το νερό γλυφό» αν δεν ήταν διψασμένος. Αρα η απώλεια σε κινητοποιεί.

Φανταστήκατε ποτέ ότι θα είχατε αυτή την πορεία, την εποχή που πήγατε να σπουδάσετε στο Ηράκλειο της Κρήτης μαθηματικός;

Ιδέα δεν είχα ότι θα γνώριζα τον Δημήτρη Αποστολάκη, θα σχηματίζαμε τους Χαΐνηδες και θα υπήρχε αυτή η ροή. Η μουσική υπήρχε στη ζωή μου γιατί είχα σπουδάσει κλασική μουσική στο Ωδείο.

Δεν την ονειρευτήκατε αυτή τη διαδρομή;

Την επιθυμούσα σίγουρα. Νομίζω ότι η πορεία μου υπερβαίνει τις προσδοκίες μου.

Μέχρι πού έφταναν οι προσδοκίες σας;

Μέχρι το σημείο τού να έχω ένα μίνιμουμ κοινό, το οποίο θα μπορεί να με κάνει να ζω από τη μουσική – να μην την έχω για χόμπι.

Ηρθατε αντιμέτωπος με καταστάσεις οι οποίες «ράγισαν» τις όποιες βεβαιότητες και προσδοκίες σας;

Προφανώς υπήρξαν και ματαιώσεις, και διαψεύσεις, και στενοχώριες, αλλά ποτέ δεν χρειάστηκε να βάλω πολύ νερό στο κρασί μου. Δεν μπορείς να ταιριάξεις με όλους τους ανθρώπους. Κάποιοι σε απογοητεύουν, κάποιους απογοητεύεις εσύ. Και εγώ προφανώς σε κάποιες συνεργασίες μου, άθελά μου, έχω υπάρξει κατώτερος των περιστάσεων.

Πότε γινόμαστε κατώτεροι των περιστάσεων;

Οταν δεν υπερβαίνουμε τον κακό μας εαυτό. Εχουμε μια πλευρά η οποία δεν είναι καλή, με πράγματα που δεν είναι ευχάριστα. Μας νικάει η ματαιοδοξία. Πρέπει να έχει συμβεί και σε μένα στο παρελθόν, ειδικά όταν ήμουν πιο νέος. Τότε που ήμασταν πολύ κοκοράκια. Σαφώς έχω υπάρξει ο κακός μου εαυτός, άρα κι εγώ κάποιους απογοήτευσα. Η δουλειά μας, όπως όλες οι εργασίες, προχωράει και με ματαιώσεις, όπως είπα.

Πότε αναγνωρίσατε αυτή την κακή πλευρά σας και επιχειρήσατε ν’ αποσυνδεθείτε;

Συνήθως παίρνεις παραδείγματα από άλλους. Λες το κλασικό «εγώ να μην καταντήσω έτσι». Βλέπεις περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι την έχουν ψωνίσει άγρια και λες «όπα, αφού το βλέπω σ’ αυτόν και δεν μ’ αρέσει, ας φροντίσω να μην το κάνω».

Πότε έρχεται η βεβαιότητα ότι τελικά δεν υποκύπτει κανείς σε συμπεριφορές που δεν εγκρίνει ο ίδιος;

Εξαρτάται, και σίγουρα – σε ό,τι με αφορά – δεν είμαι καλός Σαμαρείτης. Δεν γυρίζω και το άλλο μάγουλο όταν με χαστουκίζουν. Το βέβαιο είναι ότι όσο μεγαλώνω γίνομαι όλο και λιγότερο συγκρουσιακός. Με πρόσωπα ή με καταστάσεις που στα 30 μου δεν θα είχα καμία αμφιβολία ότι θα έπρεπε να συγκρουστώ, τώρα κάνω ένα βήμα πίσω. Βαριέμαι και θεωρώ χάσιμο χρόνου τις ανώφελες συγκρούσεις.

Ποιο είναι το πεδίο των συγκρούσεων ανάμεσα στους καλλιτέχνες;

Οταν καλούνται οι άνθρωποι να συνεργαστούν, ειδικά όταν βρίσκονται σε νεότερη ηλικία. Δεν ταιριάζουμε όλοι με όλους στη σκηνή. Οταν είσαι πιτσιρικάς, δεν έχεις την πείρα να το αναγνωρίζεις από πριν και φυσικά δεν σε πειράζει να δοκιμάζεις καινούργια πράγματα. Οσο μεγαλώνεις, μυρίζεσαι τις κακοτοπιές πιο εύκολα και τις αποφεύγεις.

Πότε αισθανθήκατε ότι αυτό που δημιουργείτε έχει αξία και περιεχόμενο;

Δεν υπάρχει μία στιγμή που να μου το έδειξε. Νομίζω ότι αυτό γίνεται σταδιακά και πάντα με εκπλήσσει όταν βγαίνω στη σκηνή και ακούω τον κόσμο να τραγουδάει όλα μου τα τραγούδια, ακόμη κι αυτά που έχω ξεχάσει κι εγώ ότι έχω γράψει. Αισθάνομαι πολύ γοητευμένος, τιμημένος και χαρούμενος. Δεν υπήρξε μία στιγμή που να έγινε το κλικ και είπα «ρε μπαγάσα, τα κατάφερες».

Ποια είναι η διαρκής αγωνία σας;

Η έγνοια μου είναι πάντα να φτιάξω το επόμενο τραγούδι και επίσης θέλω πάρα πολύ να σας αρέσει. Εχω κάνει 16 δίσκους, έχω τραγουδήσει άλλα 200 τραγούδια στην ελληνική δισκογραφία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε φορά που γράφω ένα τραγούδι δεν έχω λαχτάρα να το αγαπάτε. Εχω, και είναι μεγάλη! Δεν μου είναι αδιάφορο όταν αντιλαμβάνομαι ότι κάποιο τραγούδι δεν έχει απήχηση. Χαίρομαι με τις επιτυχίες και δυσκολεύομαι όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Αλλά όλα με ένα όριο.

Πώς διαισθάνεστε ότι ένα τραγούδι έχει βρει τον δρόμο του προς το κοινό;

Οταν μου το επιστρέφει, όταν το τραγουδάει. Ο καθένας διαλέγει αυτά που του αρέσουν, όπως κάνω κι εγώ ως ακροατής.

Εχει αλλάξει ο τρόπος που γράφετε από την εποχή που ξεκινήσατε;

Νομίζω, ναι. Είμαι λιγότερο λυρικός απ’ ό,τι ήμουν στην αρχή. Με ενδιαφέρει να είμαι πιο ακριβής και να εκφράζομαι με λιγότερες λέξεις. Αν χρειαστεί να πλατειάσω, θα πλατειάσω. Εχω και το αποκούμπι της αφήγησης – γιατί γράφω βιβλία, και μυθιστορήματα και διηγήματα. Ετσι, όταν θέλω να χρησιμοποιήσω πολλές λέξεις, τις βάζω εκεί. Τις λίγες τις κρατάω για τα τραγούδια. Στις μελωδίες δεν με νοιάζει να είμαι σπάταλος και πολλές φορές μ’ αρέσει κιόλας.

Ποια θεωρείτε κομβική αλλαγή στη ζωή σας;

Σίγουρα είναι οι δύο γεννήσεις των παιδιών μου. Αν θα έπρεπε να τραβήξω μια γραμμή ανάμεσα στο ποιος ήμουν πριν και το ποιος είμαι μετά, σίγουρα είναι όταν ήρθαν στον κόσμο η Ευγενία και η Χριστίνα. Το μόνο που μου άλλαξε την κατεύθυνση, τον τρόπο και τη σκέψη της ζωής μου είναι τα παιδιά μου. Ο μόνος φόβος που έχει κάποιος γονιός είναι μην πάθει κάτι το παιδί του. Ολοι οι άλλοι φόβοι είναι παιδιάστικοι. Ακόμη και τώρα που σκέφτομαι εκείνο το τρομερό τρακάρισμα που είχα στην εθνική οδό το 1997 – επιστρέφοντας από συναυλίες στη Θεσσαλονίκη. Είχα υπερεκτιμήσει τις δυνατότητές μου και έζησα – ζήσαμε, γιατί ήταν και άλλοι στο αυτοκίνητο – κατά λάθος. Ο Αλκης Αλκαίος μετά έγραψε το «Αγύριστο κεφάλι». Ενώ είναι ένα κομμάτι για την πτώση της Γιουγκοσλαβίας, στις τελευταίες δύο στροφές είναι κλείσιμο του ματιού: «Στα χέρια σου αφήνω το τιμόνι» – πρόσεχε!