Οι πλούσιοι της G7 και τα εμβόλια των φτωχών

«O κόσμος βρίσκεται στο χείλος μιας καταστροφικής ηθικής αποτυχίας, με τίμημα ανθρώπινες ζωές στις φτωχότερες χώρες», προειδοποιούσε από τον περασμένο Ιανουάριο ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους.

«Η ισότητα των εμβολίων, δεν είναι απλώς ηθική υποχρέωση», υπογράμμιζε από τότε, «αλλά στρατηγική και οικονομική επιτακτική ανάγκη».

Σχεδόν πέντε μήνες μετά, λίγα έχουν αλλάξει.

Προ ημερών, οι επικεφαλής του ΠΟΥ, του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου απηύθυναν νέα προειδοποίηση για το πώς η άνιση πρόσβαση στα εμβόλια μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών δημιουργεί μία «πανδημία δύο ταχυτήτων» στον πλανήτη.

«Η άνιση διανομή εμβολίων όχι μόνο αφήνει πολλά εκατομμύρια άτομα ευάλωτα στον ιό, αλλά ευνοεί την εμφάνιση και μετάδοση θανατηφόρων παραλλαγών σε ολόκληρο τον κόσμο», υπογράμμισαν σε κοινό άρθρο τους, καλώντας τις επτά ισχυρότερες οικονομίες σε συντονισμένη στρατηγική και στη διάθεση 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων για μειωθεί το χάσμα.

Ενόψει της συνόδου κορυφής της G7 στις 11-13 Ιουνίου στην Κορνουάλη της νοτιοδυτικής Αγγλίας (της πρώτης διά ζώσης εδώ και σχεδόν δύο χρόνια), οι διεθνείς εκκλήσεις και πιέσεις εντείνονται για την άμεση ανάληψη δράσης.

Περισσότερες από 230 εξέχουσες προσωπικότητες, ανάμεσά τους 100 πρώην πρόεδροι και πρωθυπουργοί κρατών, καλούν μέσω κοινής επιστολής τους ηγέτες της G7 (ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Καναδάς, Ιαπωνία) να επωμιστούν τα 2/3 των 66 δισεκατομμυρίων ευρώ που απαιτούνται στη επόμενη διετία για το πρόγραμμα ACT-A του OHE.

Ήτοι για τη τη διανομή εμβολίων μέσω του μηχανισμού COVAX, καθώς και τη διευκόλυνση διαγνωστικών εξετάσεων και θεραπειών κατά της Covid-19.

Πηγή: διαδικτυακή εκστρατεία #WhyNotShare

Ο «οικοδεσπότης» της επικείμενης συνόδου κορυφής, ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, διακήρυξε ότι θα επιδιώξει μια συνολική δέσμευση στην G7, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος για εμβολιασμού του παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι τα τέλη του 2022.

Αυτά, ενόσω η κυβέρνησή του, επικαλούμενη την πανδημίά, προωθεί περικοπές στην ανθρωπιστική βοήθεια εν γένει.

Στους κόλπους της G7,  εν τω μεταξύ, διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις για το πώς θα πρέπει να γίνει αυτό, σε βάθος χρόνου.

Και στο μεσοδιάστημα, ο κοροναϊός μεταλάσσεται και εξαπλώνεται, απειλώντας τα σχέδια για την επανεκκίνηση της οικονομίας.

Δυσοίωνη εικόνα

Υπολογίζεται ότι το 75% των 2 και πλέον δισεκατομμυρίων δόσεων εμβολίων κατά της Covid-19 που έχουν ήδη χορηγηθεί παγκοσμίως αφορά περίπου 10 χώρες.

Σε άλλες, αντίθετα, όπως το Νότιο Σουδάν, η Μαδαγασκάρη και η Παπούα Νέα Γουινέα, έχει εμβολιαστεί λιγότερο από το 0,01% του πληθυσμού.

Μέχρι τα τέλη Μαρτίου, 36 χώρες δεν είχαν λάβει ούτε μία δόση εμβολίου.

Το αργότερο μέχρι τα μέσα Ιουλίου, εν τω μεταξύ, τα κράτη της Αφρικής χρειάζονται επειγόντως -σύμφωνα με τον ΠΟΥ- περί τα 20 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου της AstraZeneca, προκειμένου να ολοκληρωθεί η ανοσοποίηση αντίστοιχου αριθμού ανθρώπων.

Ωστόσο, ο μηχανισμός COVAX -στον οποίο βασίζονται πολλές φτωχές χώρες για την προμήθεια εμβολίων- λειτουργεί μετ’ εμποδίων από τη συγκρότησή του, στο πλαίσιο διεθνούς συμφωνίας, τον περασμένο Απρίλιο.

Αρχικά δεν είχε επαρκή κονδύλια για την αγορά μεγάλων ποσοτήτων εμβολίων.

Κι όταν, αρχής γενομένης από το περασμένο καλοκαίρι, επιχείρησε να προμηθευτεί σκευάσματα, που ήταν πιο εύκολα στη διανομή τους (σε αντίθεση με τα πιο περίπλοκα και ακριβά της τεχνολογίας mRNA), οι παρασκευάστριες εταιρείες είχαν ήδη υπογράψει μεγάλα συμβόλαια προαγοράς με πλούσιες χώρες.

Έναν χρόνο μετά, η διανομή μέσω του COVAX είναι απογοητευτική, λόγω και της μεγάλης εξάρτησης των προμηθειών από το Serum Institute της Ινδίας (SII): τον μεγαλύτερο παρασκευαστή εμβολίων στον κόσμο, όπου παράγονται εμβόλια της AstraZeneca και της Novavax.

To SII αναμενόταν να έχει παρασκευάσει τα 2/3 των εμβολίων που θα διανέμονταν μέσα στον Ιούνιο από τον διεθνή μηχανισμό.

Μετά όμως το φονικό κύμα της πανδημίας που σαρώνει την Ινδία, οι εξαγωγές ανεστάλησαν, τουλάχιστον μέχρι τον Οκτώβριο.

Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τη Unicef -που συντονίζει τη μεταφορά των εμβολίων για τον COVAX- είναι μέχρι σήμερα να έχουν διανεμηθεί 77,5 εκατομμύρια δόσεις, έναντι 252,5 εκατομμυρίων που είχαν προγραμματιστεί.

Τώρα, εξετάζονται διάφορα άλλα μέτρα. Όπως π.χ. η ενίσχυση της παραγωγής σε άλλες χώρες, πέραν της Ινδίας. Η πιθανότητα συνδυασμού δόσεων διαφορετικών εμβολίων.

Η απευθείας προμήθεια εμβολίων από φαρμακοβιομηχανίες ή συνεργασία και με άλλες, που συνεχίζουν ωστόσο να αντιμετωπίζουν προβλήματα στην παραγωγής τους, εξαιτίας έλλειψης πρώτων υλών.

Διακηρυγμένος στόχος του COVAX είναι η διανομή 1,8 δισεκατομμυρίων δόσεων εμβολίου μέχρι τις αρχές του 2022 σε 92 φτωχές χώρες, καλύπτοντας σχεδόν το 30% του πληθυσμού τους.

Μοιραία, τα βλέμματα τώρα στρέφονται, σε πρώτη φάση τουλάχιστον, στην άμεση δωρεά περισσευούμενων εμβολίων από το απόθεμα πλούσιων χωρών.

Δωρεές και διαφωνίες

Μέχρι το τέλος του έτους, υπολογίζεται ότι έξι χώρες ή μπλοκ χωρών θα έχουν συνδυαστικά πλεόνασμα άνω των 2 δισεκατομμυρίων δόσεων.

Η Ε.Ε. 885 εκατομμύρια, οι ΗΠΑ 539 εκατομμύρια, 300 εκατ. η Ιαπωνία, 297 εκατ. η Βρετανία, 175 εκατ. ο Καναδάς.

Μέχρι πρότινος, οι δωρεές εμβολίων από πλούσιες χώρες για διανομή μέσω του COVAX έφταναν μετά βίας τα 150 εκατομμύρια δόσεις.

Τις προάλλες, με μεγάλη καθυστέρηση και λίγο πριν από το πρώτο ταξίδι του Αμερικανού προέδρου Μπάιντεν στο εξωτερικό, στην Ευρώπη -για τη σύνοδο των G7, του ΝΑΤΟ και τη συνάντησή του με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν στη Γενεύη- οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν τη δική τους δωρεά, συνολικά 80 εκατομμυρίων δόσεων από το υφιστάμενο απόθεμα των ΗΠΑ.

Κατά τον Λευκό Οίκο, θα διανεμηθούν εντός του μήνα, με το 75% υπό τη διαχείριση του COVAX. Προτεραιότητα, τονίστηκε, θα δοθεί σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Αφρικής.

Πρόκειται για πενταπλάσια ποσότητα από όσες έχει δωρίσει άλλη χώρα έως τώρα, τόνισε ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, προσθέτοντας ότι αυτή είναι μόνον η αρχή.

Στην σύνοδο των υπουργών Οικονομικών της G7, την προηγούμενη Παρασκευή, στο Λονδίνο, εν τω μεταξύ, η Αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών, Τζάνετ Γέλεν, επανέλαβε τη θέση των ΗΠΑ υπέρ της αναστολής των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας για τα εμβόλια κατά της Covid-19, ως πιο μακροπρόθεσμη λύση.

Ωστόσο, σε αυτή την πρώτη σύνοδο των G7 της προεδρικής θητείας του -ένα τεστ ηγεσίας και αξιοπιστίας για τη Δύση και ειδικά για τις ΗΠΑ, εν μέσω υγειονομικής κρίσης και γεωπολιτικής αντιπαλότητας με την Κίνα και τη Ρωσία- ο Τζο Μπάιντεν δεν θα τύχει στήριξης από τους Ευρωπαίους συμμάχους στο θέμα της κατάργησης της πατέντας.

Ήδη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε στα τέλη της περασμένης εβδομάδας το δικό της σχέδιο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), τασσόμενη κατά αυτής της λύσης, με το επιχείρημα ότι δεν θα ενισχύσει την παραγωγή εμβολίων.

Τι αντιπροτείνει; Οι περιορισμοί εξαγωγών να διατηρηθούν στο ελάχιστο. Να ενθαρρυνθούν οι παρασκευαστές εμβολίων στη σύναψη συμφωνιών με παραγωγούς σε αναπτυσσόμενες χώρες και να αναλάβουν δεσμεύσεις για αύξηση των προμηθειών εμβολίων σε ευπαθή κράτη.

Τέλος, δε, επισημαίνει τους υφιστάμενους κανόνες του ΠΟΕ, που επιτρέπουν σε κράτη να χορηγούν εκτάκτως «υποχρεωτικές άδειες» σε κατασκευαστές, ακόμη και χωρίς τη συγκατάθεση του κατόχου διπλώματος ευρεσιτεχνίας, που θα λαμβάνει αποζημίωση.

Πολλοί ουδόλως ενθουσιάστηκαν με την ιδέα. Αρχικά η Ινδία, η Νότια Αφρική και δεκάδες αναπτυσσόμενες χώρες, που προωθούν στον ΠΟΕ την άρση της πατέντας για την εξάλειψη των ανισοτήτων στην πρόσβαση στα εμβόλια.

Η δε διεθνής οργάνωση «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» βρήκε την ευρωπαϊκή πρόταση προβληματική, κυρίως λόγω σοβαρών αδυναμιών στο θέμα της λεγόμενης «υποχρεωτικής άδειας» και του εθελοντικού χαρακτήρα των μέτρων για τις φαρμακοβιοηχανίες.