H «μαύρη» πλευρά της ολλανδικής Χρυσής Άμαξας

Μεγαλειώδης, σαν να είναι βγαλμένη από παραμύθι. Η Χρυσή Άμαξα του Ολλανδού Βασιλιά έχει μεταφερθεί πλέον σε γυάλινη προθήκη στo Μουσείο του Άμστερνταμ. Είναι 120 ετών, ένδοξο απομεινάρι μιας εποχής που έχει προ πολλού παρέλθει. Αλλά η Χρυσή Άμαξα δεν είναι τόσο αθώα όσο φαίνεται. Εκτός από σύμβολο της ολλανδικής μοναρχίας θεωρείται ταυτόχρονα και σύμβολο της αποικιοκρατίας, σύμβολο καταπίεσης και ρατσισμού.

Μετά από πέντε χρόνια εργασιών αποκατάστασης η Χρυσή Άμαξα παρουσιάστηκε επίσημα πριν από λίγες μέρες στο Μουσείο του Άμστερνταμ από τον Βασιλιά Γουλιέλμο-Αλεξάνδρο. Η αποκατάσταση ήταν μια δύσκολη διαδικασία που απαιτούσε λεπτοδουλειά: για τη συντήρηση του ξύλου, της ταπετσαρίας, των υφασμάτων αλλά και των εικονογραφήσεων διαφόρων καλλιτεχνών.

Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως γάμους μελών της βασιλικής οικογένειας, η Χρυσή Άμαξα θα μεταφέρεται από το μουσείο στους βασιλικούς στάβλους. Την ίδια ώρα η διαμάχη γύρω από την αποικιοκρατία και τα θλιβερά κατάλοιπά της φαίνεται να παίρνει ξανά νέες διαστάσεις.

«Φόρος τιμής στις αποικίες»

Νέο «μήλον της έριδος» αποτελεί μια αναπαράσταση πάνω στη μια πλευρά της βασιλικής άμαξας, την οποία φιλοτέχνησε ο Νίκολας βαν ντερ Βέι (1855-1936). Ονομάζεται «Φόρος τιμής στις αποικίες». Αναπαριστά μια λευκή γυναίκα καθισμένη σε έναν θρόνο και γύρω της ημίγυμνους μαύρους που προσφέρουν γονυπετείς δώρα.

Πολιτικοί από την Αριστερά και ακτιβιστές ζητούν η επίμαχη άμαξα να παραμείνει αποκλειστικά μουσειακό έκθεμα και να μην ξαναβγεί στους δρόμους, ούτε καν σε ειδικές περιστάσεις. «Ένα μέλλον ίσο για όλους δεν είναι εφικτό, όταν αφήνουμε να κυκλοφορεί στους δρόμους μια άμαξα που απεικονίζει πάνω της λευκούς αποικιοκράτες και εκμεταλλευτές», αναφέρει η ιστορικός Πατρίσια Γκόμες.

Από την πλευρά του ο δεξιός λαϊκιστής Γκέερτ Βίλντερς προειδοποιεί για κίνδυνο απώλειας της ολλανδικής ταυτότητας. «Θέλουν να καταστρέψουν την Ολλανδία. Δεν πρέπει να γονατίσουμε» λέει χαρακτηριστικά.

Γεγονός είναι πάντως ότι η συζήτηση για ρατσιστικά κατάλοιπα σε πτυχές της ολλανδικής πολιτιστικής παράδοσης δεν είναι νέα.Αμφιλεγόμενα κρίνονται και αρκετά μνημεία από την εποχή της αποικιοκρατίας όπως και οδοί που φέρουν ονόματα Ολλανδών αποικιοκρατών. Αλλά όλες αυτές οι διαμαρτυρίες φαίνεται να αποφέρουν καρπούς.

Η Ολλανδία αρχίζει να βλέπει κριτικά την ιστορία της

Το Κρατικό Μουσείο της Ολλανδίας (Ρεϊκσμουζέουμ) παρουσιάζει για παράδειγα αυτή την περίοδο τη μεγαλύτερη μέχρι τώρα έκθεση στην Ολλανδία για την ιστορία της δουλείας. Η Ολλανδία ήταν μια από τις τελευταίες χώρες στον κόσμο που κατάργησαν τη δουλεία το 1863.

Ωστόσο η επίμαχη άμαξα κατασκευάστηκε 35 χρόνια αργότερα, δηλαδή το 1898 και παρόλα αυτά έφερε πάνω της ρατσιστικές απεικονίσεις. Ήταν μάλιστα δώρο των υπηκόοων για την ενθρόνιση της Βασίλισας Βιλελμίνας το 1898.

Προς το παρόν πάντως παραμένει ακόμη ανοιχτό αν η βασιλική οικογένεια αποφασίσει να χρησιμοποιεί τη Χρυσή Άμσξσ σε εξαιρετικές περιστάσεις ή αν παραμείνει για πάντα στο μουσείο.

«Ελπίζουμε ότι ο βασιλιάς θα δείξει σύνεση και δεν θα χρησιμοποιήσει ξανά αυτό το σύμβολο της ανισότητας» αναφέρει ο Τζέρι Αφρίγιε, εκπρόσωπος του κινήματος Βlack Lives Matter. Ωστόσο το ολλανδικό παλάτι τηρεί ακόμη σιγήν ιχθύος.

Ανέτε Μπίρσελ, dpa

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη