ΗΠΑ- Ρωσία: Εισερχόμαστε σε μια περίοδο Ψυχρής Ειρήνης;

Tρία χρόνια αφότου ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντίμιρ Πούτιν είχαν επίσημη συνάντηση ως πρόεδροι των χωρών τους – μια συνάντηση που έκανε πολλούς διπλωμάτες να φρίξουν, καθώς ο Τραμπ καταφέρθηκε εναντίον των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών απορρίπτοντας την ανάμειξη της Ρωσίας στις εκλογές των ΗΠΑ -, ο ρώσος πρόεδρος συναντήθηκε με τον διάδοχο του Τραμπ, Τζο Μπάιντεν, στη Γενεύη. Το κλίμα δεν θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετικό.

Αντίθετα με όσα έγιναν το 2018, οι δύο ηγέτες δεν εμφανίστηκαν μαζί σε συνέντευξη Τύπου. Ειδικοί στη Ρωσία είχαν συστήσει στον Μπάιντεν να γίνουν ατομικές συνεντεύξεις Τύπου για να μη δοθεί στον ρώσο πρόεδρο η ευκαιρία για «εκπλήξεις». Αλλωστε ήταν εμφανής σε κάθε στιγμή αυτής της συνόδου η προσπάθεια του νέου προέδρου των ΗΠΑ να χαράξει μια διαχωριστική γραμμή με τον προκάτοχό του.

Ο Τραμπ έκανε τα πάντα για να αναδείξει μια θετική πλευρά του Πούτιν, την ώρα που η κυβέρνησή του υιοθετούσε σκληρά μέτρα εις βάρος της Ρωσίας. Ο Μπάιντεν, παρόλο που τόνισε αρκετές φορές την ανάγκη συνεργασίας, χρησιμοποίησε έναν  εντελώς διαφορετικό τόνο. Επέμεινε στα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία ο Τραμπ δεν είχε θίξει ποτέ, καθώς και στις κυβερνοεπιθέσεις – απείλησε μάλιστα ότι την επόμενη φορά που ρώσοι χάκερ επιτεθούν σε κρίσιμες υποδομές, η Αμερική θα απαντήσει αναλόγως. Βέβαια ο Μπάιντεν ανέφερε πως δεν απηύθυνε άμεσες απειλές στον Πούτιν στη διάρκεια της συζήτησής τους, αναφέρθηκε όμως σε «καταστροφικές επιπτώσεις» που θα έχει για τη Ρωσία ο θάνατος του ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι στη φυλακή.

Βρισκόμαστε μπροστά σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο; αναρωτιούνται οι αναλυτές. Ο Μπάιντεν ξανά και ξανά το διέψευσε. «Είναι το τελευταίο που επιθυμούμε», δήλωσε. «Και νομίζω ότι το ίδιο ισχύει και για τον Πούτιν». Μήπως τότε εισερχόμαστε σε μια περίοδο Ψυχρής Ειρήνης; Πολύ πιθανό. «Δεν πρόκειται για μια στιγμή kumbaya, όπως λέγαμε στη δεκαετία του ’60 – δεν έχει αγκαλιές και φιλιά», είπε ο αμερικανός πρόεδρος. Ηταν μια «πραγματιστική» σύνοδος, δύο έμπειρων πολιτικών που περιχαρακώθηκαν στις θέσεις τους.

Ηταν ενδιαφέρον ότι ο Πούτιν στήριξε τον Τραμπ με τον τρόπο που το έκανε. Οταν ο ρώσος πρόεδρος πιέστηκε με ερωτήσεις για τις διώξεις στους πολιτικούς του αντιπάλους, απάντησε λέγοντας πως οι ΗΠΑ, όπου διώκονται εκείνοι που εισέβαλαν στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου (δηλαδή οι αφιονισμένοι οπαδοί του Τραμπ), δεν είναι η κατάλληλη χώρα να κουνήσει το δάχτυλο στη Ρωσία. «Κοιτάω με κατανόηση τα όσα συμβαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε, «αλλά δεν έχουμε καμία διάθεση να επιτρέψουμε να συμβούν τα ίδια στη χώρα μας».

Στη σκιά του Σι Τζινπίνγκ

Οπως και να ‘χει, ήταν μια συνάντηση που θα δώσει τον τόνο στις σχέσεις των δύο πλευρών, μπροστά στα δύσκολα και ακανθώδη θέματα που θα ακολουθήσουν, όπως οι εξελίξεις στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία, η επέκταση του ΝΑΤΟ και οι πόλεμοι σε Συρία, Λιβύη και Αφγανιστάν. Στη βιβλιοθήκη της βίλας όμως, εκεί όπου το 1825 είχαν συγκεντρωθεί φιλέλληνες για να εξετάσουν τρόπους να βοηθήσουν τους εξεγερμένους Ελληνες, δεν κάθονταν μόνο ο Μπάιντεν και ο Πούτιν. Ανάμεσά τους υπήρχε, κι ας μην ήταν εκεί, και ένας άλλος: ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ.

Στις αρχές του μήνα, ρώσοι και κινέζοι αξιωματούχοι γιόρτασαν μια επέτειο – εκφράζοντας ταυτόχρονα μια έμμεση πρόκληση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είκοσι χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης Καλής Γειτονίας, Φιλίας και Συνεργασίας, οι σινορωσικές σχέσεις βρίσκονται στο καλύτερο σημείο, με στόχο να φθάσουν «σε μεγαλύτερη κλίμακα, ευρύτερο πεδίο και βαθύτερο επίπεδο», σύμφωνα με τη δήλωση του υπουργού Εξωτερικών της Κίνας Ουάνγκ Γι. Στο δικό του μήνυμα ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ ανέφερε ότι «η Μόσχα και το Πεκίνο είναι σταθεροί υποστηρικτές της διαμόρφωσης ενός πιο δίκαιου, δημοκρατικού και άρα σταθερού πολυκεντρικού συστήματος στην παγκόσμια τάξη».

Η αμερικανική ανησυχία

Ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, τον οποίο ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει αποκαλέσει «καλύτερο φίλο» του, δεν βρισκόταν χθες στη συνάντηση Μπάιντεν – Πούτιν, όμως η σκιά του έπεφτε βαριά στην αίθουσα. Ο αμερικανός πρόεδρος γνωρίζει καλά πως τέτοιου είδους ρητορική μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου δεν μπορεί να αγνοηθεί. Μάλιστα, η αμερικανική ανησυχία για τη σχέση Ρωσίας – Κίνας είναι τόσο μεγάλη, ώστε, σύμφωνα με πληροφορίες, ανώτατοι αμερικανοί αξιωματούχοι τη θεωρούν από τις πιο σημαντικές και προσπαθούν να στρέψουν την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προς το να εστιάσει σε μια Κίνα που ενισχύεται διαρκώς.

Πριν από το ταξίδι του αμερικανού προέδρου στην Ευρώπη, ο Μπάιντεν έλαβε λεπτομερή ενημέρωση για τις σχέσεις Κίνας – Ρωσίας, τόσο από στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών όσο και από στελέχη των μυστικών υπηρεσιών. Ομως, πρόσθεσε αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, τόσο νωρίς στην προεδρία Μπάιντεν, καθώς ακόμα θέσεις – κλειδιά στην κυβέρνησή του δεν έχουν καλυφθεί, χρειάζεται ακόμα χρόνος για να βρεθούν οι κατάλληλοι μηχανισμοί ώστε να παρακολουθείται η δυναμική Πεκίνου – Μόσχας. «Είναι υποχρέωσή μας να επαναξιολογήσουμε τη συνολική μας στρατηγική», ανέφερε ο ίδιος αξιωματούχος. «Προσπαθείς να περιορίσεις τις δράσεις τους και τηρείς αρνητική στάση απέναντι και στις δύο χώρες; Προσπαθείς να διαφοροποιήσεις την προσέγγισή σου και να βελτιώσεις τις σχέσεις με τη Μόσχα; Αυτά είναι εξαιρετικά δύσκολα πράγματα».

Οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Κίνας αυξάνονται, ξεπερνώντας τα 100 δισ. δολάρια, ενώ η επιθυμία των δύο πλευρών είναι να διπλασιαστούν έως το 2024. Ομως πιο εντυπωσιακή, για τις ΗΠΑ, είναι η όλο και μεγαλύτερη στρατιωτική και τεχνολογική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών: μαχητικά αεροσκάφη τελευταίας γενιάς, υπερηχητικές τεχνολογίες, πολύ αποτελεσματικά ραντάρ, συστήματα που ενσωματώνουν στη μάχη πιο αποτελεσματικά διάφορες υπηρεσίες, πυρηνικά υποβρύχια, νυχτερινή όραση – όλοι αυτοί είναι τομείς στους οποίους Ρώσοι και Κινέζοι συνεργάζονται στενά. Την ίδια ώρα πραγματοποιούν όλο και πιο συχνά κοινά στρατιωτικά γυμνάσια μεγάλης κλίμακας.

Κοινές στρατιωτικές ασκήσεις

Οι αναλυτές Αντρέα Κένταλ – Τέιλορ και Ντέιβιντ Σούλμαν πρόσφατα σημείωσαν στο «Foreign Affairs» ότι Ρωσία και Κίνα πραγματοποιούν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις «όλο και μεγαλύτερης συχνότητας και περιπλοκότητας». Η τεχνολογική συνεργασία των δύο χωρών, έγραψαν, «ίσως τελικά τους επιτρέψει να καινοτομήσουν γρηγορότερα από όσο μπορούν οι ΗΠΑ μόνες τους». Το ίδιο ισχύει και για την κοινή επιρροή τους στην Ανατολική Ασία και την Κεντρική Ευρασία που δείχνει διαρκώς να ενισχύεται.

Επί πολλά χρόνια, η σχέση μεταξύ Κίνας και Ρωσίας περιοριζόταν σε τακτικές συνεργασίες ή προσωρινά σχέδια κοινού ενδιαφέροντος, σχολιάζει αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν. Ομως, πλέον, φαίνεται ότι μεταμορφώνεται σε κάτι πιο σταθερό και στρατηγικό. «Αυτό που βλέπουμε την τελευταία δεκαετία είναι πως σε κάποιο επίπεδο λειτουργεί σχεδόν ως ημισυμμαχία». Το θέμα της Κίνας συζητήθηκε στη συνάντηση της Τετάρτης, αλλά πολύ προσεκτικά. Για τους Αμερικανούς είναι κάτι που δεν μπορεί να λυθεί γρήγορα και απαιτεί προσεκτικές κινήσεις. Οπως δήλωσε στο «Politico» ανώτατος αμερικανός αξιωματούχος, «βραχυπρόθεσμα αυτά που μας απασχολούν έχουν να κάνουν με τη Ρωσία. Ωστόσο, οι μακροπρόθεσμες προκλήσεις της Κίνας μάς ανησυχούν περισσότερο απ’ όλα».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ