Έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι οι αξίες μας είναι οικουμενικές. Ωστόσο, άλλη μια έρευνα, αυτή τη φορά από τη Justitia, μια δανική δεξαμενή σκέψης, αποδεικνύει ότι τα πράγματα διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα.

Η συγκεκριμένη έρευνα εξέτασε τις στάσεις των πολιτών διαφόρων κρατών απέναντι στην ελευθερία του λόγου. Αν και όλοι γνωρίζουμε ότι η νομοθεσία διαφέρει σημαντικά από άκρη σε άκρη της υφηλίου, ίσως δεν περιμέναμε όλοι ότι σε αρκετές χώρες, οι άνθρωποι επιθυμούν… λιγότερη ελευθερία του λόγου από όση ορίζει ο νόμος.

Υπέρ της αύξησης των σχετικών ελευθεριών, πάντως, τοποθετείται η πλειοψηφία των πολιτών που ζει σε απολυταρχικά καθεστώτα.

Η έκθεση της Justitia στηρίζεται σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο σε 50.000 άτομα που ζουν σε 33 χώρες. Οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να κρίνουν αν θα έπρεπε να είναι νόμιμη μια σειρά από αμφιλεγόμενες τοποθετήσεις, όπως για παράδειγμα η προσβολή της εθνικής σημαίας ή τα προσβλητικά σχόλια εις βάρος μειονοτήτων ή θρησκειών.

Βάσει του μέσου όρου των απαντήσεων σε καθεμιά από αυτές τις ερωτήσεις δημιούργησαν έναν δείκτη υποστήριξης της ελευθερίας του λόγου.

Στη συνέχεια, συνέκριναν τα αποτελέσματά τους με τον δείκτη ελευθερίας της έκφρασης που έχει δημιουργήσει η V-Dem, μια άλλη δεξαμενή σκέψης, που μετρά πόση ελευθερία απολαμβάνουν στην πραγματικότητα οι άνθρωποι στις επιμέρους χώρες.

Σε γενικές γραμμές, όσο περισσότερες ελευθερίες παρείχε μια χώρα, τόσες περισσότερες δήλωναν και οι πολίτες της ότι επιθυμούν. Ωστόσο, ένας αναπόδραστος περιορισμός σε σχέση με αυτή τη συσχέτιση, είναι πως οι άνθρωποι που ζουν σε μέρη με αυστηρούς περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου, ενδέχεται να φοβούνται να εκφράσουν τα πραγματικά τους συναισθήματα ακόμη και στο πλαίσιο μιας δημοσκόπησης.

Ωστόσο, μεγάλες μερίδες συμμετεχόντων σε χώρες με απολυταρχικά στοιχεία, όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία και η Ρωσία, δεν δίστασαν να αναφέρουν ότι εγκρίνουν ελευθερίες που δεν παρέχονται από τις κυβερνήσεις τους.

Αυτό ίσχυε ιδίως σε κράτη που άρχισαν πρόσφατα να περιορίζουν τις ελευθερίες των πολιτών τους, όπως η Ουγγαρία και η Βενεζουέλα. Ενδέχεται αυτό να οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν βιώσει εποχές μικρότερων περιορισμών και εύχονται να επιστρέψουν σε αυτές.

Ωστόσο, τη στιγμή που οι συμμετέχοντες από πολλά κράτη δήλωναν ουσιαστικά ότι δεν έχουν αρκετές ελευθερίες έκφρασης, σε άλλες χώρες οι πολίτες εξέφραζαν την άποψη ότι θα ήθελαν… λιγότερες.

Πρόκειται για χώρες που διαθέτουν περίπου τα ίδια επίπεδα ελευθερίας με την Ιαπωνία ή το Ισραήλ, όπως η Κένυα, η Τυνησία και η Νιγηρία, όπου όμως μεγάλη μερίδα των κατοίκων θα προτιμούσε η σχετική νομοθεσία να θυμίζει περισσότερο εκείνη της Τουρκίας ή της Αιγύπτου.

Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα ώστε το φαινόμενο να αναλυθεί επαρκώς, η θρησκεία ενδέχεται να παίζει κάποιο ρόλο. Γενικώς, τέτοιου είδους αποτελέσματα προέκυψαν κυρίως σε κράτη όπου η πλειοψηφία των κατοίκων είναι μουσουλμάνοι. Εντός του μουσουλμανικού κόσμου, το μοτίβο μοιάζει να επαναλαμβάνεται ανεξάρτητα από τη μορφή της κυβέρνησης.

Οι συμμετέχοντες έδειχναν ελάχιστα μεγαλύτερο ενθουσιασμό για την ελευθερία του λόγου στη δημοκρατική Ινδονησία σε σχέση με την απολυταρχική Αίγυπτο. Τόσο στην Τυνησία όσο και στη Νιγηρία, μουσουλμανικά κινήματα έχουν καταστεί δημοφιλή εντός της τελευταίας δεκαετίας. Ίσως έχουν καταφέρει να αλλάξουν τη στάση της κοινής γνώμης με μεγαλύτερη ταχύτητα από τις αλλαγές στη νομοθεσία.

Άλλη μια εξήγηση μπορεί να βρεθεί στις σεχταριστικές συγκρούσεις. Η Κένυα και η Νιγηρία υποφέρουν από συγκρούσεις μεταξύ εθνοτικών ομάδων στο διάστημα των δύο τελευταίων δεκαετιών, και δεν αποκλείεται οι πολίτες τους να πιστεύουν ότι ορισμένες διατυπώσεις μπορούν να οδηγήσουν σε βία.

Το χαμηλό ποσοστό των υποστηρικτών της ελευθερίας του λόγου στην Κένυα σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο 82% που δήλωσε ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να αποτρέπει τους ανθρώπους από το να προχωρούν σε προσβλητικές δηλώσεις εις βάρος μειονοτήτων. Τόσο στα πλούσια όσο και στα φτωχότερα κράτη, οι άνθρωποι ήταν συχνά πρόθυμοι να θυσιάσουν τις ελευθερίες τους ως πολίτες, όταν αισθάνονταν ότι διακυβεύεται η ασφάλειά τους.

Με πληροφορίες από Economist

Headlines