Το τέλος των κομμάτων

Δεν είναι ίσως η «αβυσσαλέα αποχή» που έφθασε το 67% το πιο ενδιαφέρον  χαρακτηριστικό των προχθεσινών περιφερειακών και νομαρχιακών εκλογών στη Γαλλία, ούτε η νέα διάψευση των δημοσκόπων. Ίσως σημαντικότερο είναι ότι ηττήθηκαν τα κόμματα των δύο επικρατέστερων ανταγωνιστών για τις προεδρικές εκλογές που θα γίνουν σε 10 μήνες: το Republique en Marche του προέδρου Μακρόν καταποντίστηκε (τέταρτο στην κατάταξη) και το Rassemblement National της Μαρίν Λεπεν ήρθε τρίτο με λιγότερο από 20%, ενώ η ίδια στις δημοσκοπήσεις προηγείται με 27%.

Ήτοι, το κόμμα του Γάλλου προέδρου δεν θα έχει ούτε μία προεδρία στις 13 γαλλικές περιφέρειες και το κόμμα της Μαρί Λεπέν ίσως καταφέρει να κερδίσει μία. Πρωταγωνίστησαν τοπάρχες των δύο κομμάτων που καθόρισαν πολιτικά τον 20^ο αιώνα στη Γαλλία: οι γκωλικοί και οι σοσιαλιστές, που μάλλον θα μοιραστούν 8-5 τις περιφέρειες.

Επιβεβαιώνεται αυτό που συμβαίνει και εδώ: κυβέρνησε επί 4 χρόνια ο Αλέξης Τσίπρας επικεφαλής ανύπαρκτου κόμματος, όπως συμβαίνει και με τον Εμμανουέλ Μακρόν, ενώ οι πρώην Γάλλοι σοσιαλιστές, όπως και στην Ελλάδα οι πρώην ΠαΣοΚ, είναι δεύτερο «περιφερειακό κόμμα» – με πρώτη και στις δύο χώρες την Κεντροδεξιά.

Και στις δύο χώρες ένα εθνικό κόμμα υπάρχει, το συντηρητικό. Τα υπόλοιπα «εθνικά» κόμματα είναι αθροίσματα προσωπικοτήτων με πρόσβαση στα κεντρικά μέσα μαζικής ενημέρωσης (εφημερίδες, τηλεοράσεις, στρατιές «τρολ») μέσω των οποίων μπορούν, χωρίς να έχουν πραγματική πανεθνική οργάνωση, να κερδίζουν εκλογές.

Νομίζω αυτή είναι η κατάληξη της διαδικασίας μετατροπής των μεταπολιτευτικών «μαζικών κομμάτων» σε αρχηγικά.  Στην Ελλάδα, την αρχή έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου (ψηφοδέλτιο-λίστα) και την ολοκλήρωσε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με τη θέσπιση του 3% για την είσοδο κομμάτων στη βουλή, αποκλείοντας τη δυνατότητα οποιουδήποτε «τοπάρχη» να εκλεγεί, ακόμα και με 100% στην  εκλογική του περιφέρεια. Από την άλλη, η μεγέθυνση των δήμων και η παραχώρηση εξουσιών στις περιφέρειες αποτελούν ισχυρά κίνητρα άσκησης εξουσίας εκτός Αθηνών: καλύτερα μάλλον ένας από τους 330 δημάρχους παρά ένας από τους 300 βουλευτές, ένας από τους 13 περιφερειάρχες  παρά ένας από τους 30 τόσους υφυπουργούς.

Και έτσι τα «εθνικά κόμματα»  είναι «εθνικά» μόνο ως προς το ότι διαχειρίζονται κεντρικά το κράτος – η ΝΔ και το αντίστοιχο γαλλικό κεντροδεξιό Les Republicains αποτελούν εξαίρεση. Ίσως είναι εξωπολιτική η κόλλα που ενώνει κέντρο περιφέρεια, κάποιος άλλος πράγματι εθνικός θεσμός, όπως η Εκκλησία – ή και το ίδιο το κράτος.