Στην κατασκευή πολλών σημαντικών ιστορικών μνημείων ανά τον κόσμο, από τις αιγυπτιακές πυραμίδες και τα θεμέλια του Παρθενώνα μέχρι τη Νοτρ Νταμ, χρησιμοποιήθηκε ασβεστόλιθος ως πρώτη ύλη. Τα πολιτιστικά μνημεία άντεξαν στους αιώνες, απειλούνται ωστόσο σήμερα από την κλιματική αλλαγή και τη περιβαλλοντική μόλυνση. Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι η αποσύνθεση κατασκευών από ασβεστόλιθο έχει επιταχυνθεί από τη βιομηχανική επανάσταση μέχρι σήμερα.

Επιστήμονες ωστόσο βρήκαν μια εντυπωσιακή λύση στο πρόβλημα: τα βακτήρια. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν πως καλλιέργειες βακτηρίων είναι σε θέση όχι μόνο να συντηρήσουν, αλλά και να προστατέψουν ιστορικά κτήρια από διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Το μαλακό ασβεστολιθικό πέτρωμα, το οποίο αποτελείται κυρίως από το ανθρακικό ασβέστιο είναι ευάλωτο στη μόλυνση της ατμόσφαιρας και συγκεκριμένα το διοξείδιο του αζώτου και το διοξείδιο του θείου, τα οποία προκύπτουν κατά την καύση ορυκτών καυσίμων. Όταν οι ρύποι ενώνονται με βρόχινο νερό δημιουργούν στις επιφάνειες των κτηρίων μαύρες επικαλύψεις, οι οποίες μακροπρόθεσμα ενδέχεται να προκαλέσουν εκτεταμένες ζημιές.

Η τεχνική πρωτοεφαρμόστηκε στη Γαλλία το ΄90

Επιστήμονες εκφράζουν φόβους ότι οι ολοένα και υψηλότερες καλοκαιρινές θερμοκρασίες επιταχύνουν τη διάβρωση του ασβεστόλιθου. Επιπλέον η εντεινόμενη εξάτμιση όμβριων υδάτων λόγω της αύξησης των θερμοκρασιών δημιουργεί κρυστάλλους από αλάτι, οι οποίοι εισχωρούν στις επιφάνειες προκαλώντας ρωγμές.

Η τεχνική βασίζεται σε ποικιλίες βακτηρίων, οι οποίες καλλιεργούνται επί τούτου σε ειδικό εργαστήριο. Χάρη σε αυτήν διασφαλίζεται ακόμα και η προστασία ασβεστόλιθου που έχει υποστεί ήδη ζημιές, ενώ την ίδια στιγμή δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου επιπτώσεις στα κτήρια ή το περιβάλλον. Το ειδικό μείγμα απλώνεται στις προβληματικές επιφάνειες έως ότου τα βακτήρια παραγάγουν όσο ανθρακικό ασβέστιο απαιτείται για την αποκατάσταση του ασβεστόλιθου.

Στη δεκαετία του ΄90 το γαλλικό υπουργείο Πολιτισμού εφάρμοσε αυτή τη μέθοδο και από τότε χρησιμοποιείται εκτός από τη Γαλλία σε Ισπανία και Πορτογαλία. Πρόσφατα η τεχνική  δοκιμάστηκε πειραματικά και στην Κοπάν, την αρχαία πόλη των Μάγιας στα σύνορα Ονδούρας-Γουατεμάλας. Ο καθηγητής Κάρλος Ροντρίγκες Ναβάρο, επιστήμονας στο τμήμα Ορυκτολογίας του Πανεπιστημίου της Γρανάδας στην Ισπανία, είναι επικεφαλής ερευνητικής ομάδας, η οποία εξετάζει πως βακτήρια που παράγουν με φυσικό τρόπο ανθρακικό ασβέστιο μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποκαταστήσουν τις επιφάνειες σημαντικών κτηρίων. Το γεγονός ότι τα βακτήρια δημιουργούν ανθρακικό ασβέστιο διασφαλίζει τη συμβατότητα με τα υλικά του υπάρχοντα ασβεστόλιθου, δηλώνει ο ισπανός καθηγητής. Και προσθέτει ότι αυτό δεν συμβαίνει με άλλα υλικά συντήρησης ή αποκατάστασης, τα οποία διαφέρουν πολύ από το ανθρακικό ασβέστιο που περιέχεται στον ασβεστόλιθο.

Μάχη με το χρόνο για τη σωτηρία μνημείων δίνουν οι επιστήμονες

Ο Ζαν Φρανσουά Λουμπιέρ, πρώην μέλος του ερευνητικού εργαστηρίου ιστορικών μνημείων στο γαλλικό υπουργείο Πολιτισμού, ήταν ένας από τους πρώτους, οι οποίοι εφάρμοσαν αυτή την πρωτοπόρα τεχνική στην αποκατάσταση εκκλησίας στην πόλη Τουάρ της δυτικής Γαλλίας: «Είναι σαφώς πιο φιλική προς το περιβάλλον, αλλά και τα κατασκευαστικά υλικά, μιας και πρόκειται για φυσική διαδικασία», λέει ο συνταξιούχος, πλέον, επιστήμονας. Επισημαίνει μάλιστα ότι οι συμβατικές τεχνικές συντήρησης μνημείων προκαλούν ζημιές στις επιφάνειες των κτηρίων και ενδέχεται να μολύνουν το περιβάλλον. Ο Ζαν Φρανσουά Λουμπιέρ πιστεύει ότι με τη μέθοδο αυτή θα μπορούσαν να αποκατασταθούν και οι ζημιές στις εξωτερικές επιφάνειες της Νοτρ Νταμ, οι οποίες προκλήθηκαν στη μεγάλη πυρκαγιά τον Απρίλιο του 2019.

Για τους επιστήμονες η προστασία ιστορικών κτηρίων και πολιτιστικών μνημείων εξελίσσεται σε μάχη ενάντια στο χρόνο, μιας και οι επιπτώσεις της εντεινόμενης κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμιο επίπεδο γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς. Ο καθηγητής Ναβάρο είναι ωστόσο αισιόδοξος: «Πιστεύουμε ακράδαντα ότι μέσα στα επόμενα χρόνια η τεχνική αυτή θα επικρατήσει».

Τόμας Βέμπερ

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος

Headlines