Για ποιους γίνονται και ποιους αφορούν οι παρουσιάσεις βιβλίου;

«Έχω να πάω σε μια παρουσίαση βιβλίου, απόψε», είπα χθες το βράδυ σε έναν φίλο μου, που μιλούσαμε στο τηλέφωνο. Σχολιάστηκε με χιούμορ.

Αλλά πόσο άνευ στόμφου μπορεί να ακουστεί κάτι τέτοιο σε μια χώρα που επιμένει, μέσω των ιθυνόντων της, να κάνει τον πολιτισμό να μοιάζει σαν κάτι εξωφρενικά σοβαρό, ιερό και όσιο. Βαρετουάζ. Εκφωνημένο και εκπροσωπημένο από ταγιέρ, από κοκάλινους σκελετούς, από «μεγάλους».

Φυσικά και είναι πράγμα άγιο. Αλλά, επίσης, ο πολιτισμός μπορεί να έχει πλάκα, μπορεί να είναι εξαγώγιμος (μην σας πω και εδώδιμος!) με τρόπο εμπορικό, χάρη στον οποίο ο καλλιτέχνης υποστηρίζεται επί της ουσίας και το κοινό σέβεται.

Οι παρουσιάσεις βιβλίου πού κολλάνε;

Ακριβώς εδώ, στην βράση. Η παρουσίαση βιβλίου είναι για τον συγγραφέα και τον εκδότη, όπως η επίσκεψη της σχετικά ανεπιθύμητης θείας από το χωριό στην μικροαστική οικογένεια που συμμαζεύει νευρικά το διαμέρισμα. Μια αμηχανία, μια αίσθηση αφυσικότητας και γενικευμένης, συντονισμένης υποκριτικής τέχνης από όλους.

Πλατιά χαμόγελα, αέρινα φουστάνια, περισπούδαστα ύφη. Συνήθως, ο συγγραφέας είναι ο Κωστάκης της Τούλας από το πέμπτο Λύκειο ή η κολλητή της κόρης σου από την σχολή ή, ακόμα χειρότερα, η από πάνω που, αφού εγκατέλειψε την κηπουρική και την μαγειρική, άρχισε να γράφει τα απομνημονεύματά της.

Πια, είναι πιο εύκολο να εκδώσεις βιβλίο, από το να βρεις να διαβάσεις κανένα της προκοπής.

Οι παρουσιάσεις βιβλίου είναι ο πιο αριστοκρατικός τρόπος να εξαναγκάσεις κάποιον να αγοράσει το έργο σου. Είναι η συγκυρία εκείνη κατά την οποία ο εκδότης επιχειρεί έστω να βγάλει αυτά που έδωσε για να βγάλει το δείνα βιβλίο-ενίοτε, αυτή την αγωνία την αισθάνεται ο συγγραφέας, που έχει μοσχοπληρώσει τετραψήφιο νούμερο για την έκδοση του έργου του.

Μην με λιθοβολήσετε οι εύθικτες κυρίες με το διπλό επίθετο, τύπου Βογιατζάκη-Ντούζα ή οι ροκ νεαροί που, εκεί, κοντά στα 35 σας, σκεφτήκατε να βγάλετε τον Μπουκόφσκι από μέσα σας. Έχω κάνει κι εγώ παρουσιάσεις βιβλίων-φευ!-δικών μου και σας ζητώ συγγνώμη a posteriori.

Κάτι αγοράστηκε θυμάμαι, μια χαρά είχαμε πάει. Και σε αυτές  τις παρουσιάσεις που έχει τύχει να συντονίσω ή να πω δυο λόγια, επίσης κάτι αγοράστηκε. Κάποια στιγμή, μου έγινε πρόταση από έναν εκδοτικό που εκτιμώ πολύ να πω δυο λόγια για το νέο έργο ενός συγγραφέα, που συνάντησα και από κοντά με πολλή όρεξη και μάλλον τον φόβισα ότι θα του κλέψω την παράσταση και μερικές ώρες πριν την παρουσίαση με ακύρωσε, αλλά εγώ επειδή είμαι ψωνάρα πήγα με το ψιλοζόρι  και είπα ό, τι μπόρεσα και γέλαγα από μέσα μου γάργαρα και θλιμμένα.

Χωρίς ίχνος διάθεσης να προσβάλλω κανέναν και καμία, σας προκαλώ να επιχειρήσετε να παρακολουθήσετε αυτή την τυχαία επιλεγείσα από το Youtube βιβλιοπαρουσίαση ή να πάτε σε μία. Στα πόσα λεπτά αφαιρείται η προσοχή σας; Την αλήθεια.

Στην Ελλάδα, πάντως, η Λογοτεχνία είναι ένα καλοποτισμένο μποστάνι, με πολλές αξιόλογες προσπάθειες, δεκάδες άξιες πένες, εκατοντάδες άριστες δημόσιες σχέσεις, μερικούς μικρούς κύκλους που συναγελάζονται σε παρόμοια μέρη. Πέντε δέκα είναι οι ροκ σταρ συγγραφείς, κι άλλοι τόσοι οι «Πουλόπουλοι» και οι «Βουγιουκλάκηδες» που μπαίνουν στα σπίτια του κοσμάκη και του κρατούν συντροφιά στα πλοία, στα μετρό και στα ιδρωμένα τους σεντόνια, νύχτες με ανεμιστήρα στο φουλ.

Είναι οι πεισματικά ανεξάρτητοι, νυχτοπεταλούδοι και ξωτικά που δίνουν την δουλειά τους στο «Τεφλόν», σε ψαγμένα αντιφασιστικά φανζίν και σε ωραίες διαδικτυακές φάσεις, φουλ αρτιστίκ και σκεπτόμενοι, με καμία διάθεση εμπλοκής τους με το εκδοτικό γίγνεσθαι και στο εμπόριο-ξεπούλημα.

Έπειτα, είναι κι εκείνοι οι συγγραφικοί κύκλοι των βορείων προαστίων που αυτοεκδίδονται και εκδηλώνονται με κέτερινγκ και επίσημα ενδύματα σε βίλες και κτήματα γρασιδάτα και πισινάτα. Έχω παρευρεθεί σε τέτοιο event, στο οποίο εξεθείαζαν την ωραιότατη κυρία που βάδιζε στην έβδομη δεκαετία της ζωής της χωρίς να θέλει να το παραδεχθεί ούτε στον εαυτό της και παρουσίαζε ποιήματα τόσο λυσσαλέα απλοϊκά, τόσο καταφανώς μη-ποιήματα που νόμιζα πως όλη η βραδιά ήταν ένα τρολάρισμα με αρχή, μέση και τέλος.

Ω, η λογοτεχνία και τα θροϊστά της φουστάνια μπορεί να γίνει ατελείωτα μπανάλ, κιτς και τελικά να ακυρώσει την ίδια της την ουσία, να μετατραπεί σε κάτι άλλο, σε ένα τερατάκι γεννημένο από την ένωση Γραψίματος και Ψεύδους. Ως γνωστόν, μόνο η Αλήθεια μπορεί να οπλίσει το χέρι ενός πραγματικού συγγραφέα. Αλήθεια ακόμα και στης μυθοπλασίας το ψέμα. Αλλά αυτό είναι, μάλλον, ένα άλλο κείμενο.

Κανείς θα πει ότι κάνω κακόστον χώρο του βιβλίου  γράφοντας τέτοια πράγματα, ότι τον κάνω ακόμα λιγότερο αρεστό στους μη-αναγνώστες. Ξέρετε όμως και ξέρω ότι το κείμενο αυτό, αν αφορά κάποιον και όχι μόνο την γράφουσά του, αφορά βασικά τους αναγνώστες. Και τους συγγραφείς. Και τους πιαριτζήδες του χώρου του βιβλίου. Και τις εκδότριες. Άντε, και τους βιβλιοπώλες. Και πρέπει να καθίσουμε και να σκεφτούμε σοβαρά μερικά πράγματα.

Γιατί δεν πουλάνε τα «ποιοτικά» βιβλία; Τι είναι ποιοτικό; Γιατί θες να εκδώσεις το βιβλίο σου; Γιατί δέχεσαι να πληρώσεις 1.500 ευρώ για 500 αντίτυπα; Πιστεύεις ότι αν σου κάνουν συνέντευξη σε ένα μπλογκ ή σε ένα e-radio θα ανεβούν οι πωλήσεις του βιβλίου σου;

Πότε λες να τα παρατήσεις;

Ποτέ;

Εύγε, παιδί μου.

Κάποιες παρουσιάσεις αξίζουν ως installations και performances

Χθες τη νύχτα (εύχομαι αυτό το κείμενο να διαβάζεται την δεκαετία του 2050 και να έχουν καταργηθεί οι παρουσιάσεις βιβλίου, ή έστω αναβαθμιστεί) βρέθηκα στο Frumel, στα Εξάρχεια, για να απολαύσω τον δάσκαλό μου, τον Δημήτρη Τσεκούρα, με τις Ιστορίες του Πάστορα Βογκ του από τις καλαίσθητες εκδόσεις Έρμα.

Εγραψα για αυτό το βιβλίο (και όχι μόνο) στο in.gr και αν θέλετε βρείτε το κείμενο εδώ.

Έφτασα καθυστερημένη πολύ-η Αργυρώ με είχε βάλει απογευματινή βάρδια και άντε φθάσε από Συγγρού Εξάρχεια στο πεντάλεπτο. Δεν με ενόχλησε. Πρόλαβα τις τελευταίες κυριολεκτικά ανάσες της παρουσίασης. Μερικές ατάκες. Ο κόσμος είχε γεμίσει πεζόδρομο και τραπέζια. Σιγόπιναν, κοινωνούσαν.

Η πραγματική παρουσίαση είναι το μετά της παρουσίασης.

Η παρουσίαση βιβλίου είναι ένας θεσμός βίαιος, καθώς διαρρηγνύει την πολύ προσωπική και αυστηρά δυαδική σχέση του αναγνώσματος με τον αναγνώστη. Μετά την παρουσίαση, όμως, η οποία οφείλει να φέρει σε αμηχανία οποιονδήποτε πραγματικό Συγγραφέα, έρχονται οι ατάκες των παρευρισκόμεων, η αγωνία των αφιερώσεων, το τσούγκρισμα, το άπλωμα της συζήτησης σε διάφορε σχετικά, αλλά κυρίως άσχετα με την Λογοτεχνία, θέματα.

Κοινώς, ένα μικρό πανηγύρι. Ας μην δαιμονοποιούμε τις λέξεις. Το πανηγύρι είναι πράγμα ιερό. Πιο ιερό από την εποβολή της σιωπής στους παρευρισκόμενους για να δοθεί ο λόγος στην κυρία Μαρία Παπαδοπούλου, φιλόλογο-επιμελήτρια-πρόεδρο Κοινότητας Ελληνικού Πολιτισμού Λυκόβρυσης, με όλον τον σεβασμό στην Λυκόβρυση και, βεβαίως, στην φιλολογία.

Η κυρία Μαρία Παπαδοπούλου λέει για το βιβλίο πράγματα εξόχως κουραστικά για εκείνους που δεν το έχουν διαβάσει, με την μεγάλη πιθανότητα να τους αποθαρρύνει να το προμηθευτούν και εξόχως αποπροσανατολιστικά για εκείνες που το διάβασαν μεν, έχουν όμως την ακατανόητη επιθυμία να παρευρεθούν σε μια παρουσίαση βιβλίου.

Χθες, στα Εξάρχεια (22/6/2021, μια ακόμα Τρίτη αθηναϊκή με το τσιμέντο να βράζει) τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ο Δημήτρης Τσεκούρας πάντοτε «ακριβός» και αδυσώπητα (αυτο)σαρκαστικός, ο νεαρός και κάπως αμήχανος εκδότης των Έρμα, πολύ όμορφος και εγκάρδιος, γειτονοπούλες Εξαρχειώτισσες φίλες, η ψυχή του Frumel γυναικάρα Πελαγία Φυτοπούλου, ο Φιλήμων ο δοκιμιογράφος παράξενα λακωνικός, ο στρίφτης τσιγάρων Ορέστης Τάτσης μαζί με την πληθωρική Ζωή Ξανθοπούλου, πολύ σέξι σαραντάρηδες και ακόμα πιο σέξι ζευγαρωμένα παιδιά…

Η παρουσίαση αυτή καθ’ εαυτή, από ό, τι εντόνως συζητιόταν, είχε ένα σοβαρό και απλό και ευχάριστο πάνελ. Το κοινό ίσως θα μπορούσε να είναι κάπως πιο ομιλητικό. Αλλά, καμιά φορά ντρέπεσαι να σηκώσεις χέρι και να κάνεις ερώτηση, το κατανοώ.

Ήταν ωραία, ήταν ωραία.

Κι έτσι πρέπει να είναι οι παρουσιάσεις βιβλίων: ωραίες. Φυσικές, χαλαρές, με ουίσκια και τσιγάρα.

Πρότεινα, απολύτως σοβαρά, στον εκδότη Νίκο να κάνει την επόμενη παρουσίαση βιβλίο του Τσεκούρα σε σκυλάδικο. Μια αλλαγή χώρου θα βοηθούσε τον θεσμό της βιβλιοπαρουσίασης (τι λέξη!) να ξαραχνιάσει ένα τι.

Στις παρουσιάσεις βιβλίων, οι άνθρωποι πρέπει να τσακώνονται, να συγκινούνται, να ερωτεύονται, να τονώνουν την αγάπη τους στο διάβασμα. Ένα όργιο γυμνών μυαλών και σκέψεων, όχι ακόμα μία σοβαροφανής κοινωνική περίσταση για να βάλουμε τα καινούργια μας παπούτσια και να αγοράσουμε-για να μην κακοσχολιαστούμε- ένα βιβλίο που θα καταχωνιάσουμε κάπου στην βιβλιοθήκη αν έχουμε, βεβαίως, βιβλιοθήκη στο σπίτι μας.

Πιστεύω πολύ στα βιβλία, στους ανθρώπους των βιβλίων, στους αναγνώστες.

Ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε τα βιβλία ως εκδότες, ως υπεύθυνοι δημοσίων σχέσεων, ως δημοσιογράφοι χρειάζεται συζήτηση. Ελλείψει επαϊόντων και περισπούδαστων ειδικών,  (αυτό δεν είναι πάντοτε κακό), ξεφυτρώνουν πληρωμένες ή και μη ψηφιακές και έντυπες δημοσιεύσεις που βαφτίζουν τα πάντα αριστουργήματα, χαρωπές σέλφι από μια βραδιά παρουσίασης με κλαμπ σάντουιτς και μάλμπορο μαλακά στα τραπέζια και τα συναφή.

Εμένα αυτό, επειδή είμαι στραβό κεφάλι και κακό παιδί, με στενοχωρεί κάπως. Κάπως, κάτι μου την δίνει.

Είναι πολυτέλεια ένα καλό βιβλίο. Όσο πολυτέλεια είναι και ένα νόστιμο ψωμί. Βρίσκετε εύκολα νόστιμο ψωμί; Πείτε αλήθεια.

Δεν θα λείψουν σε κανέναν οι προκάτ φούρνοι. Πόσοι όμως δεν θα έμπαιναν στην ουρά για ένα κομμάτι αχνιστό ψωμί με συνταγή πραγματικού παππού από παγματικό χωριό; Το είδαμε να γίνεται στο Τρομερό Παιδί στα Ιλίσια, σοβαρολογώ τώρα.

Το βιβλίο είναι και ψυχή και σώμα. Είναι Ιδέα είναι και Προϊόν.

Κάτι θα μπορούσε να πηγαίνει καλύτερα στην μικρή του βιομηχανία και στον τρόπο λειτουργίας της. Μπορούμε, έστω, να πάψουμε να οργανώνουμε, να προσκαλούμε και να πηγαίνουμε λιγότερο σε σικέ και βαρετές παρουσιάσεις βιβλίων;

Καλύτερα μια βόλτα από το συνοικιακό μας βιβλιοπωλείο. Καλύτερα να αγοράσουμε και να διαβάσουμε κάτι. Ό, τι γουστάρει ο καθένας μας.

Εκτός κι αν η παρουσίαση στην οποία θα πάμε μοιάζει κάπως με αυτήν του Πάστορα Βογκ στα Εξάρχεια.

Σε αυτή την περίπτωση, ίσως και να περιττεύει η ανάγνωση-η ζωή αρχίζει να μιμείται τα Καλά Κείμενα και εμείς καπνίζουμε ατενίζοντας σελίδες αόρατες γύρω μας.

Σούπερ τυχεροί και τυχερές.