Γιατί υπάρχουν τόσοι υποκριτές;

Κανείς δεν συμπαθεί έναν υποκριτή. Επενδύουμε μάλιστα στην αναγνώριση του, εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας να μπορούν να καταλάβουν την ασυνέπεια στη συμπεριφορά από πολύ νωρίς και στον αξιακό μας κώδικα, «ο υποκριτής»  είναι ο πλέον κατάπτυστος, ακόμη και αν δεν είναι ίδιος ο βαθμός της υποκρισίας μεταξύ υποκριτών γιατί η υποκρισία  είναι ένας μπαμπούλας που τρέμουμε .

Σε μια σειρά πειραμάτων όπου  ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να βαθμολογήσουν συμπεριφορές, οι υποκριτές είχαν χαμηλότερη βαθμολογία από τους κλασσικούς ψεύτες αλλά και από εκείνους που είχαν κατακριτέα ή ανήθικη συμπεριφορά.

Ο λόγος είναι σύμφωνα με τους επιστήμονες πως οι υποκριτές μας κάνουν να νιώθουμε προδομένοι καθώς καταφέρνουν, όπως νομίζουμε, να αποκομίσουν οφέλη που αισθανόμαστε πως στερούν από εμάς.

Ένα είδος υποκριτικής συμπεριφοράς που ενοχλεί ιδιαίτερα είναι  η ψευδής επικριτική στάση απέναντι σε συμπεριφορές που το ίδιο το άτομο  στη συνέχεια υιοθετεί για παράδειγμα, ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο, μιλάει συχνά για το περιβάλλον, την οικολογία και το αποτύπωμα άνθρακα που πρέπει  να περιορίσουμε, αν και έχει  κατηγορηθεί  για τις συχνές, «άσκοπες» μετακινήσεις του με ιδιωτικό του αεροπλάνο .

Ενδιαφέρον προκαλεί, η ταχύτητα με την οποία ανακαλύπτουμε την υποκρισία, ειδικά όταν προέρχεται από κάποιον που μας είναι αντιπαθής. Όταν τον συμπαθούμε, αντιθέτως, είμαστε έτοιμοι να δικαιολογήσουμε, να συγχωρέσουμε .

Οι ψηφοφόροι του Ανδρέα Παπανδρέου, την δεκαετία του ’80 ήταν ιδιαίτερα ελαστικοί με τις επιλογές που έκανε στην προσωπική του ζωή, ενώ οι ψηφοφόροι «αντίπαλοι», τις χαρακτήριζαν ανήθικες και προκλητικές για έναν σοσιαλιστή, φεμινιστή, σκεπτόμενο και ταυτόχρονα πολιτικό ηγέτη.

«Φτάνουμε» όλοι στις κρίσεις μας, όχι καθοδηγούμενοι βάσει της λογικής αλλά ενός περίπλοκου προσωπικού συστήματος. Δεν είμαστε συνεπείς και σταθεροί στις απόψεις μας  γιατί  ο τρόπος που κρίνουμε την υποκρισία έχει μια υποκειμενικότητα, ωστόσο υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η κοινή γνώμη συμφωνεί.

Σοκαριζόμαστε που ο συζυγοκτόνος πιλότος  υποκρινόταν αν και την ίδια ώρα δυστυχώς γνωρίζουμε από την καθημερινή μας εμπειρία πως  ο κόσμος είναι γεμάτος από υποκριτές . Από γονείς που κάνουν τους καλούς, συντρόφους που κάνουν τους ερωτευμένους, τεμπέληδες που κάνουν τους δουλευταράδες, απατεώνες που κάνουν τους τίμιους και τους συνεπείς. Μπορεί να μην φτάνουν όλοι αυτοί στον φόνο ή στο να παραπλανήσουν τις αρχές, όμως έχουν έντονα στοιχεία υποκριτικής συμπεριφοράς και ζουν γύρω μας. Υποφέρουμε εξ αιτίας της συμπεριφοράς τους καθώς η υποκρισία αποτελεί βασικό πρόβλημα στο οποίο όλοι πνιγόμαστε γιατί δεν  καταφέρνουμε να περιορίσουμε.

Σίγουρα δεν  είμαστε ρομπότ, αλλά προικισμένοι από την φύση με ένα σύστημα αυτοεκτίμησης που μεροληπτεί μάλιστα αρκετά υπέρ μας.

Όσο κι αν μας είναι δύσκολο να το καταλάβουμε και να το δεχτούμε , έχουμε τις περισσότερες φορές καλύτερη άποψη για τους εαυτούς μας απ’ ο τι έχουν οι άλλοι για εμάς. Κατά κάποιο τρόπο οι λανθασμένες εντυπώσεις μας , οι αυταπάτες που τρέφουμε, μας βοηθούν και σε κάποιες περιπτώσεις μας σώζουν.

Ακόμη και η αισιοδοξία που είναι βασική προϋπόθεση για την προσπάθεια και την επιτυχία, δεν παύει σε κάποια ποσοστά να βασίζεται στο ψέμα.

Το «πρόβλημα» προκύπτει επειδή η εικόνα που έχουμε για τους άλλους, είναι απείρως πιο ρεαλιστική από αυτή που συνήθως έχουμε για τους εαυτούς μας, Για παράδειγμα: το να αποκαλείς κάποιον αγενή συνήθως προκύπτει από την εντύπωση πως εσύ ο ίδιος είσαι ευγενέστατος ή γενικά ανώτερος και οι ίδιοι κανόνες δεν σε αφορούν, αυτού του είδους η υποκρισία δεν είναι βέβαια εσκεμμένη.

Η γνωστική κωλοτούμπα

Σύμφωνα με τη θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας υπάρχει μια ειδική κατάσταση όταν  δεν συμφωνούν γνωστικά  στοιχεία και συμπεριφορά. Για παράδειγμα, το άτομο πιστεύει ότι η ζάχαρη του κάνει κακό, του αρέσουν όμως  τα γλυκά. Οι δυο στάσεις είναι ασυμβίβαστες, επειδή παρά το γεγονός ότι συνειδητοποιεί το κακό, συνειδητοποιεί επίσης ότι η απόλαυση του, βλάπτει.

Μια ενδεχόμενη απόφαση του ατόμου θα ήταν να σταματήσει να τρώει γλυκά. Ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις της απόφασης αυτής για τις αρχικές του στάσεις; Η γνωστική ασυμφωνία του θα µειωθεί, επειδή θα ενισχυθούν οι αιτιολογίες του για τους κινδύνους της κατανάλωσης ζάχαρης , και  θα μειωθούν οι αιτιολογίες του για την απόλαυση της κατανάλωσης τούρτας!

Οι συνθήκες περιπλέκονται, όταν για παράδειγμα ένας συντηρητικός πολιτικός, αφορίζει τους gay ενώ και ο ίδιος είναι ομοφυλόφιλος. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί ο Ούγγρος ευρωβουλευτής Γιόζεφ Σάγιερ, ο οποίος  παραιτήθηκε, πριν έξι μήνες,  από το υπερσυντηρητικό  κυβερνών κόμμα Fidesz, του Βίκτορ Όρμπαν αφού συνελήφθη στις Βρυξέλλες, να προσπαθεί να φύγει από ένα πάρτι gay sex, κατεβαίνοντας από την υδρορροή του κτιρίου.

Είναι όμως τέτοιες συμπεριφορές χαρακτηριστικά παραδείγματα υποκρισίας ή μήπως  κλασσικές περιπτώσεις όπου απλώς η  γνωστική ασυμφωνία, βρίσκεται σε στάδιο…επίλυσης ;

Ας δούμε πως έχουν τα πράγματα χωρίς να κρίνουμε βιαστικά.

Ένα άτομο που έχει μεγαλώσει σε περιβάλλον που καταδικάζει την ομοφυλοφιλία, συμβαίνει να είναι gay (δεν προκειται εξάλλου για επιλογή ). Από τη μία λοιπόν , πιστεύει βαθύτερα  πως η ομοφυλοφιλία είναι λάθος ενώ αισθάνεται έλξη για άτομα του ίδιου φύλλου .Δεν προκειται δηλαδή για υποκριτή αλλά για κάποιον που παλεύει ανάμεσα σε αυτό που έχει μάθει και σε αυτό που ισχύει στην περίπτωση του, γιατί αυτά τα δυο για εκείνον, είναι άκρως αντίθετα!

Δεν  είναι σπάνιο το φαινόμενο κάποιος που βρίσκεται σε ανάλογη θέση , να σκληρύνει ιδιαίτερα  την αντίθεση του στους ομοφυλόφιλους επειδή ακριβώς έχει μια προτίμηση που δεν μπορεί ο ίδιος να δεχτεί, προσπαθεί δηλαδή να πείσει τον εαυτό του ώστε η ασυμφωνία  μέσα του να απαλύνει, όμως αυτού του είδους η στάση έχει ενδιαφέρον να καταλάβουμε πως και πάλι,  δεν είναι υποκριτική.

Ας επιστρέψουμε όμως στην κλασσική υποκρισία.

Η διατήρηση της ακεραιότητας είναι ο δύσκολος δρόμος . Αν λες στους άλλους πως πρέπει να κάνουν εθελοντική εργασία και εσύ ο ίδιος δεν κάνεις, τότε αποσπάς τον θαυμασμό χωρίς να κουραστείς. Είμαστε όλοι κατασκευασμένοι σύμφωνα με την αρχή της ήσσονος προσπάθειας, η φύση δηλαδή μας έχει κάνει τεμπέληδες και ιδιαίτερα επινοητικούς φυγόπονους, έτσι η υποκρισία κατά κάποιον τρόπο μας έρχεται πολύ εύκολα  ενώ  σε χώρους όπου ένα ποσοστό υποκρισίας είναι δεδομένο, όπως η πολιτική και  σπανίως υπάρχουν επιπτώσεις για τους υποκριτές που υποκρίνονται ασύστολα , η υποκρισία γιγαντώνεται.

Συνεχίζει ανενόχλητη και σχεδόν νομιμοποιείται .Θα αναρωτιέστε πιθανότατα αν υπάρχει κάποιος τρόπος διαφυγής ή αντιμετώπισης της υποκρισίας που όλοι καταγγέλλουμε αλλά σπανίως αποφεύγουμε ακόμη και στη  δική μας συμπεριφορά . Οι ειδικοί απαντούν : Αν ξεμπροστιάσεις έναν υποκριτή, εκείνος περιέργως μπορεί να ντραπεί και να  αλλάξει. Να αρχίσει δηλαδή στη πραγματικότητα να συμπεριφέρεται με μεγαλύτερη ειλικρίνεια και να στηρίζει τις στάσεις του πιο ουσιαστικά  στο μέλλον…

Απίστευτο;