Σε μια συζήτηση που είχα τον περασμένο μήνα για το μέλλον της φιλελεύθερης δημοκρατίας με τον Τίμοθι Γκάρτος Ας, στο πλαίσιο του Φόρουμ των Δελφών, του ανέφερα μια συνέντευξη που είχε δώσει πριν από λίγο καιρό στο BBC ο ιδρυτής της Apple Daily, της τελευταίας δημοκρατικής εφημερίδας του Χονγκ Κονγκ. «Γεννήθηκα αντάρτης», είχε πει ο 72χρονος δισεκατομμυριούχος Τζίμι Λάι. Οταν ρωτήθηκε όμως αν φοβόταν ότι θα τον έστελναν στη φυλακή και δεν θα ξανάβλεπε την οικογένειά του – όπως και συνέβη το ίδιο εκείνο βράδυ -, απάντησε: «Φυσικά και φοβάμαι. Ο φόβος είναι ο φτηνότερος τρόπος να σε ελέγχουν, και ο πιο αποτελεσματικός. Και το ξέρουν».

Ο φόβος λοιπόν – ρώτησα τον καθηγητή, τον συγγραφέα, τον ιστορικό που παρακολούθησε ως αυτόπτης μάρτυρας τις επαναστάσεις του 1989 – αποδεικνύεται ισχυρότερος από τον φιλελευθερισμό; «Σε καμιά περίπτωση», μου απάντησε. «Τα αυταρχικά καθεστώτα είναι χτισμένα πάνω στη δύναμη του φόβου. Και γι’ αυτό είναι τόσο εύθραυστα. Φτάνει μια στιγμή που το φράγμα του φόβου σπάει. Και τότε τα καθεστώτα που έμοιαζαν σταθερά καταρρέουν ξαφνικά σαν να ήταν φτιαγμένα από άμμο».

Ο 23χρονος Γιάου Τινγκ-λεουνγκ, τρία χρόνια νεότερος από την εφημερίδα, δεν είχε να γράψει προχθές το βράδυ, μόνο να σώσει την ερευνητική δουλειά της ομάδας του – και πάλι δεν πρόλαβε. Δέκα μέτρα από αυτόν, ο Νόρμαν Τσόι έγραφε μανιωδώς: του είχαν αναθέσει τη νεκρολογία της εφημερίδας. Η διευθύντρια σύνταξης Τσαν Πούι-μαν, που είχε συλληφθεί και αφεθεί ελεύθερη με εγγύηση, γύριζε στα γραφεία με κόκκινα μάτια από το κλάμα και έδινε θάρρος στους συντάκτες. Αυτό που τους κρατούσε όμως κυρίως ήταν οι φωνές του πλήθους που είχε αρχίσει να συγκεντρώνεται απέξω: «Ευχαριστούμε Apple Daily – Add oil!», μια κινέζικη έκφραση που σημαίνει «κουράγιο».

Τα μεσάνυχτα άρχισαν να τυπώνονται και να μοιράζονται στον κόσμο τα πρώτα φύλλα. Συνολικά θα τυπώνονταν ένα εκατομμύριο, δέκα φορές περισσότερα από το σύνηθες τιράζ. Πολλοί συντάκτες είχαν ανεβεί πλέον στην ταράτσα και επικοινωνούσαν με το πλήθος αναβοσβήνοντας τα κινητά τους. «Είμαι συντετριμμένος», είπε ο Χάρι Λονγκ, που οι φωτογραφίες του κοσμούσαν την πρώτη σελίδα αυτού του τελευταίου φύλλου.

Ετσι πεθαίνει μια εφημερίδα. Εν μέσω συλλήψεων, κατασχέσεων και απειλών. ‘Η μπορεί και όχι. Στο πρώτο της φύλλο, πριν από 26 χρόνια, η Apple Daily συστηνόταν στους αναγνώστες ως εξής: «Εχουμε εμπιστοσύνη στη διεισδυτική δύναμη της πληροφορίας επειδή πιστεύουμε ότι το σκοτάδι δεν θα νικήσει το φως. Η δύναμη των μέσων ενημέρωσης είναι η μεγαλύτερη εγγύηση της ελευθερίας και της σταθερότητας». Στο τελευταίο της φύλλο δημοσίευσε μια αποχαιρετιστήρια επιστολή με την υπογραφή της Τσαν: «Οταν ένα μήλο θάβεται κάτω από τη γη, ο σπόρος του θα γίνει ένα δέντρο γεμάτο με μεγαλύτερα και ομορφότερα μήλα».

Γι’ αυτά τα μήλα δίνεται όλη η μάχη, απανταχού.

Headlines