Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Περί της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών (Μέρος Δ’)

Πέραν των προαναφερθεισών γλωσσών, που συγκροτούν τους δέκα κύριους κλάδους της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας, υπάρχουν και οι λεγόμενες «υπολειμματικές γλώσσες». Για τις γλώσσες αυτές έχουμε στη διάθεσή μας ελάχιστα υπολείμματα –έτσι δικαιολογείται και η ονομασία τους–, γεγονός που δε μας επιτρέπει να σχηματίσουμε μια σαφή εικόνα για τη θέση τους στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια.

Δύο εξ αυτών των φτωχά μαρτυρημένων γλωσσών είναι η θρακική και η ιλλυρική, αρχαίες βαλκανικές γλώσσες που πιθανολογείται ότι σχετίζονται με την αλβανική. Τα όποια κατάλοιπά τους συνίστανται κατ’ αρχήν σε τοπωνύμια και ανθρωπωνύμια, ενώ ορισμένες λέξεις τους απαντούν σε αρχαίες μαρτυρίες.

Η φρυγική, η μεσσαπική και η μακεδονική, που ανήκουν κι αυτές στην κατηγορία των δευτερευουσών ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, χρήζουν επίσης ξεχωριστής αναφοράς.

Η φρυγική είναι γνωστή κατά κύριο λόγο από μικρασιατικές ταφικές επιγραφές, που ανάγονται αφενός στον 6ο-5ο αιώνα π.Χ. και αφετέρου στο 2ο-4ο αιώνα μ.Χ.

Η ιδιομορφία της μεσσαπικής έγκειται στο ότι πρόκειται για μη ιταλική γλώσσα της αρχαίας Ιταλίας. Οι μαρτυρίες που έχουμε γι’ αυτή βρίσκονται σε επιγραφές που χρονολογούνται από τον 6ο έως τον 1ο αιώνα π.Χ.

Τέλος, όσον αφορά τη μακεδονική γλώσσα, οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρονται μάλλον σπάνια σε αυτήν καθαυτήν τη γλώσσα των Μακεδόνων. Αυτή η ανεπάρκεια πηγών σχετικά με την αρχαία μακεδονική, συνδυαζόμενη με την έλλειψη επιγραφικών κειμένων της μακεδονικής διαλέκτου αλλά και με εξωεπιστημονικούς παράγοντες –τις πολιτικοϊστορικές εξελίξεις στη νότια Βαλκανική κατά το 19ο και τον 20ό αιώνα, αλλά και τις εδαφικές διεκδικήσεις των λαών που κατοικούσαν στην περιοχή αυτήν–, οδήγησε στη διατύπωση αρκετών θεωριών για τη θέση της μακεδονικής στο πλαίσιο της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας. Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση για την ύπαρξη της μακεδονικής εδράζεται ως επί το πλείστον σε σχόλια λεξικογράφων της Όψιμης Ελληνιστικής Περιόδου, καθώς και σε ανθρωπωνύμια.

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Περί της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών (Μέρος Α’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Περί της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών (Μέρος Β’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Περί της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών (Μέρος Γ’)