Προσφυγικό σε άνευρη Σύνοδο

Η Ευρωπαϊκή Ενωση για μία ακόμη φορά προτίμησε να μεταθέσει χρονικά τη λήψη οριστικών αποφάσεων για την Τουρκία. Οι Βρυξέλλες και οι μεγάλες πρωτεύουσες είναι ακόμη ανέτοιμες για να αποφασίσουν πως επιθυμούν να εξελιχθούν οι σχέσεις τους με την Αγκυρα, ενώ οι επικείμενες εκλογές στη Γερμανία καθυστερούν περαιτέρω τη διαδικασία. Για όλα αυτά ακέραια ευθύνη φέρει και η ηγεσία της γειτονικής μας χώρας, η οποία έχει δυσχεράνει αισθητά το έργο των Ευρωπαίων, τόσο όσων τα συμφέροντα τους υποχρεώνουν να την υπερασπίζονται όσο και αυτών που ανησυχούν για την πορεία της.

Εν τέλει, η συζήτηση αυτή τη στιγμή εστιάζει σε δύο ζητήματα: το προσφυγομεταναστευτικό και την Τελωνειακή Ενωση, όπου θα ξεκινήσουν τεχνικές διαβουλεύσεις για τον εκσυγχρονισμό της. Ως προς το πρώτο, αναμένουμε σύντομα μερική, εν τοις πράγμασι, τροποποίηση της Κοινής Δήλωσης του Μαρτίου του 2016. Η ΕΕ γνώριζε εξαρχής ότι δεν ήταν σε θέση να προσφέρει, όπως είχε δεσμευθεί στην Τουρκία, την αναθεώρηση της βίζας. Ομως, προκειμένου να διασφαλίσει τις μειωμένες ροές, η ΕΕ είναι διατεθειμένη να αυξήσει τα κονδύλια. Πράγματι, η Τουρκία υποτίθεται ότι έχει λάβει 6 δισ. ευρώ μέσω προγραμμάτων και όχι απευθείας, όπως επεδίωκε. Φαίνεται πως της προσφέρονται επιπλέον 3,5 δισ. ευρώ για τα επόμενα τρία χρόνια, με το ερώτημα να είναι αν τελικά θα κατευθυνθούν σε προγράμματα και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) ή απευθείας στα ταμεία της. Πρόκειται για ένα καθόλα σεβαστό ποσό για τη χώρα, η οποία πάντως φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων παγκοσμίως. Αν και η τουρκική κυβέρνηση υπερβάλλει τόσο ως προς το μέγεθος όσων φιλοξενεί (εγγύτερα στα 3,3 και όχι στα 4 εκατομμύρια όπως ισχυρίζεται) όσο και για το ποσό που έχει διαθέσει (40 δισ. ευρώ) για τη φιλοξενία τους και παρά την εργαλειοποίηση του θέματος, με αποκορύφωμα τον Εβρο, πρέπει να της πιστώσουμε ότι έχει επωμιστεί δυσανάλογα μεγάλο βάρος.

Εχουμε σε ανύποπτο χρόνο σημειώσει πως η μείωση των ροών των τελευταίων 16+ μηνών οφείλεται σε δύο παράγοντες: στην αποφασιστικότητα της ελληνικής πλευράς, η οποία τόνωσε την αυτοπεποίθησή της μετά την απόκρουση της επιχείρησης εισβολής στον Εβρο, και πλέον αντιδρά αποτελεσματικά και στο Αιγαίο, αλλά και στην υπόγεια συμφωνία Γερμανίας – Τουρκίας, ώστε η δεύτερη να συγκρατεί τα ρεύματα προσφύγων και μεταναστών και η πρώτη να της κάνει πλάτες για να μη ληφθούν κυρώσεις σε βάρος της. Πέραν των γνωστών λόγων, όπως η τουρκική κοινότητα στη Γερμανία, η αμυντική συνεργασία και οι εμπορικές συναλλαγές, το Βερολίνο προσμετρούσε όλους τους μήνες που αντιστεκόταν σθεναρά στη λήψη μέτρων σε βάρος της Αγκυρας και το ενδεχόμενο απότομης αύξησης των προσφυγομεταναστευτικών ρευμάτων.

Το σημαντικό βέβαια για εμάς είναι πως θα ωφεληθούμε από αυτή την εξέλιξη, έναντι της οποίας είμαστε – και ορθά – επί της αρχής σύμφωνοι. Η διοχέτευση των κονδυλίων προς την Τουρκία θα πρέπει να γίνει κλιμακωτά και με την αίρεση ότι θα δέχεται από εδώ και πέρα, χωρίς να κωλυσιεργεί, όσους δεν λαμβάνουν καθεστώς διεθνούς προστασίας στη χώρα μας, συμπεριλαμβανομένων των 1.500 και πλέον ατόμων που ήδη περιμένουν στα νησιά για να επιστραφούν. Είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να την επιβραβεύουμε ενώ δεν τηρεί όλες τις πρόνοιες της Κοινής Δήλωσης.

Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι εκτελεστικός διευθυντής ΙΔΙΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο