Ηδονή

«Χαρά και μύρο της ζωής μου η μνήμη των ωρών που βρήκα και που κράτησα την ηδονή ως την ήθελα…»

Ο Καβάφης γράφει τους παραπάνω στίχους το 1917. Τους γράφει και τους διαδίδει σε έναν ευρύ σχετικά κύκλο θαυμαστών του. Κοντεύει πενηνταπεντάρης, έχει αποτινάξει από πάνω του κάθε υποκριτικό φαίνεσθαι. Παραμένει εντούτοις ο κύριος Κωνσταντίνος Πέτρου Φωτιάδης Καβάφης. Γόνος μεγάλης – αν και ξεπεσμένης – οικογένειας, εκλεκτό μέλος της αλεξανδρινής παροικίας, η οποία ουδέποτε τον απέβαλε από τους κόλπους της εξαιτίας της ομοφυλοφιλίας του. Ισα – ίσα υποκλίθηκε εμπρός του μόλις συνειδητοποίησε ότι επρόκειτο για σπουδαίο ποιητή.

Πλάθουμε μύθους, φιλτράρουμε, εξιδανικεύουμε ή διεκτραγωδούμε την κάθε μας ημέρα. Ο,τι ζούμε και ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Επαναδιατυπώνουμε διαρκώς το παρόν. Πόσω μάλλον το παρελθόν. Το δυστυχές είναι πως οι μύθοι που συστηματικά καλλιεργούνται τον τελευταίο καιρό ξεχειλίζουν από ζόφο. Μαυρίλα. Παρουσιάζουν τη ζωή σαν μαρτύριο. Ισχυρίζονται πως τις γυναίκες – και όλους τους «διαφορετικούς» – τούς έσκιαζε ανέκαθεν η φοβέρα. Τους πλάκωνε η σκλαβιά της πατριαρχίας.

Προφανώς αυτό ίσχυε στη Σκιάθο του 19^ου αιώνα που αριστουργηματικά παρουσιάζει ο Παπαδιαμάντης. Στην Αθήνα εντούτοις του 1920, είχε γίνει κίνημα η μόδα των «μπαιν μιξτ». Των μεικτών θαλάσσιων λουτρών, όπου κοπέλες και αγόρια έσμιγαν και ερωτοτροπούσαν στα κύματα. Κυκλοφορούσαν γαργαλιστικότατες διαδόσεις για όσα συνέβαιναν στα αποδυτήρια των πλαζ μεταξύ ομοφύλων. Υπήρχε μέχρι και η συνήθεια – λέει – οι Ατθίδες της εποχής να νοικιάζουν «κοριτσιέρες». Μικρά διαμερίσματα τα οποία χαίρονταν όπως οι άνδρες τις γκαρσονιέρες. Αρκεί να διαβάσεις τις «Εξι Νύχτες στην Ακρόπολη», το μοναδικό μυθιστόρημα του Σεφέρη, για να πάρεις μια γεύση ελευθεριακότητας. Αναφερόμαστε μήπως σε κάποια ευάριθμη αριστοκρατία; Οι δύο προπαππούδες μου πάντως, από χωριά αμφότεροι της Πελοποννήσου, έστειλαν από δύο θυγατέρες ο καθένας στην Αθήνα για να σπουδάσουν στο πανεπιστήμιο. Επρόκειτο για φεμινιστές επαναστάτες; Μπα… βενιζελικοί νοικοκυραίοι ήταν όπως οι μισοί Ελληνες.

Επί αιώνες οι άνθρωποι μάχονταν για τα δίκαιά τους. Κέρδιζαν – με αιματηρούς συχνά αγώνες – ατομικές, κοινωνικές, πολιτικές ελευθερίες. Απολάμβαναν παράλληλα τις στιγμές τους όπως και όσο γινόταν περισσότερο. Ομνυαν, ονειρεύονταν τον έρωτα ακόμα και όταν τους πάντρευαν με το στανιό. Γνώριζαν δε ότι και να λείπει το βαθύ αίσθημα, το φλερτ και το σεξ παραμένει η απολαυστικότερη μάλλον δραστηριότητα των ενηλίκων. Ενα λούνα παρκ για μεγάλους. Με συγκρουόμενες παρορμήσεις, επιταχυνόμενα τρενάκια, ταψιά της καψούρας που σε ζαλίζουν τόσο, ώστε χάνεις την αίσθηση του πάνω και του κάτω…

Περίσσευε προφανώς τους παλιούς καιρούς ο καθωσπρεπισμός. Σφίγγονταν σαν κορσές γύρω απ’ τα σώματα τα ελληνοχριστιανικά ήθη. (Μολονότι η ορθοδοξία, σε σύγκριση με τον καθολικισμό – πόσω δε μάλλον με το Ισλάμ – αποτελεί πταίσμα.) Τα πάθη και οι ίντριγκες και τα καπρίτσια ξεδιπλώνονταν πίσω από τραβηγμένες κουρτίνες. Διασκεδάζονταν με κουκουλώματα, εν ανάγκη και με παρθενορραφές. Η επιθυμία ακολουθούσε τεθλασμένες, υπόγειες διαδρομές. Συνήθως όμως θριάμβευε. Εστω και εν κρυπτώ.

Σήμερα; Σήμερα αναλωνόμαστε σε μια ατέρμονη συζήτηση περί δικαιωμάτων, διακρίσεων, ταυτοτήτων. Σε ύφος συχνότατα εχθροπαθές. Με μίσος προς τους απέναντι, που συλλήβδην τους ονομάζουμε εν δυνάμει κακοποιητές. Βιαστές. Εως και πιθανούς γυναικοκτόνους. Με φόβο, κακοκρυμμένο φόβο, για την επιθυμία. Οχι των απέναντι. Τη δική μας.

Διδάσκει ο Καβάφης πως η σημαντικότερη απελευθέρωση του ανθρώπου είναι από τον ίδιο τον εαυτό του. Για να δοθεί στον άλλον, αδιαφορώντας για τους «τα φαιά φορούντες». Οτι η ηδονή δεν μπαίνει σε κουτάκια, δεν κανοναρχείται ούτε νομοθετείται από «προοδευτικές» πλειοψηφίες. Πως με την ομορφιά και τη νεότητα κλείνουν – για μια στιγμή αλίμονο – το μάτι οι θεοί στους θνητούς. Κι ακολουθεί το γήρας, «πληγή από φρικτό μαχαίρι».

Αφήνει παρακαταθήκη ο Καβάφης στα κρυμμένα του γραπτά. «Μη ομιλείτε περί ενοχής, μη ομιλείτε περί ευθύνης. Οταν περνά το Σύνταγμα της Ηδονής με μουσικήν και σημαίας, όταν ριγούν και τρέμουν αι αισθήσεις, άφρων και ασεβής είναι όστις μένει μακράν… Το χρέος σου είναι να ενδίδεις».