Το παιχνίδι του Ερντογάν με τα Βαρώσια και τη διχοτόμηση

Η πρόσφατη αποτυχία μιας ακόμη πενταμερούς συνάντησης για το Κυπριακό ήρθε να δείξει ότι σε μεγάλο βαθμό ούτε η Τουρκία, ούτε η νέα τουρκοκυπριακή ηγεσία έχουν διάθεση να αναζητήσουν μια εφικτή λύση και κυρίως προσανατολίζονται προς την κατοχύρωση της εκ των πραγμάτων διχοτόμησης του νησιού με παράλληλη εξασφάλιση ότι θα διαμοιραστούν και οι πόροι του, ξεκινώντας από τους υδρογονάνθρακες,

Η ουσιαστική άρνηση της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας

Για αρκετό διάστημα η συζήτηση για το Κυπριακό έγινε στη βάση ότι η μόνη εφικτή λύση είναι αυτή της διαμόρφωσης μιας δικοινωτικής και διζωνικής ομοσπονδίας. Η λύση αυτή, την οποία προβλέπουν τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και την οποία υποτίθεται ότι σε επίπεδο αρχής είχαν δεχτεί οι δύο κοινότητες, στηριζόταν στο συνδυασμό ανάμεσα σε μια ενιαία κρατική κυριαρχία και την αναγνώριση δύο κοινοτήτων αλλά και δυο ζωνών όπου οι κάθε κοινότητα θα έχει τον πρώτο λόγο.

Ωστόσο, δεκαετίες διαπραγματεύσεων και διπλωματικών πρωτοβουλιών δεν είχαν καταφέρει να απαντήσουν μερικά κρίσιμα και ανοιχτά ερωτήματα που αφορούσαν τη θεσμική διάρθρωση της ομοσπονδίας, το ζήτημα των εγγυήσεων (δηλαδή την απαλλαγή από τον αναχρονιστικό και επικίνδυνο θεσμό των «εγγυητριών δυνάμεων»), τις εναλλαγές σε κρίσιμα αξιώματα και πάνω από όλα το ζήτημα των εποίκων που εγκαταστάθηκαν στα κατεχόμενα μετά το 1974.

Σε αυτό το πλαίσιο, το τελευταίο διάστημα η θέση της Τουρκίας όπως και της τρέχουσας τουρκοκυπριακής «κυβέρνησης» υπό τον Ερσίν Τατάρ, που κατεξοχήν απηχεί θέσεις της Άγκυρας, είναι ότι χρειάζεται μια λύση έξω από τα όρια της λογικής της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, μια λύση που αφετηρία να έχει την παραδοχή ότι υπάρχουν δύο κυρίαρχα κράτη στο νησί, το ελληνοκυπριακό και το τουρκοκυπριακό, και τα οποία στη συνέχεια θα μπορούσαν να μετέχουν σε μια «χαλαρή» συνομοσπονδία, με αντικείμενο κυρίως τη συνεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και ιδίως των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.

Το παιχνίδι με τα Βαρώσια

Σε αυτό το πλαίσιο είναι που από καιρό παίζεται ένα ορισμένο παιχνίδι με τα Βαρώσια. Μέχρι, τώρα στην περιοχή δεν είχε υπάρξει εποικισμός ή κάποια άλλη μεγάλη παρέμβαση και με μία έννοια ήταν ως εάν θα θεωρείτο δεδομένο ότι θα ξαναζωντάνευε η περιοχή μόνο όταν θα είχε ξεκινήσει κάποια διαδικασία επανένωσης του νησιού. Η μόνη εγκατάσταση που λειτουργούσε εσχάτως ήταν μια παραλία προσβάσιμη μόνο σε τουρκικό στρατιωτικό προσωπικό.

Όμως, εδώ και ένα διάστημα η Τουρκία προσπαθεί να προτείνει την ακόλουθη διαδικασία για τα Βαρώσια: οι τουρκοκύπριοι να αναλάβουν να το ανοίξουν ξανά, μετατρέποντάς ξανά σε έναν βασικό τουριστικό προορισμό, καλώντας παράλληλα τους ελληνοκύπριους που το επιθυμούν να επιστρέψουν, να εγκατασταθούν και να εκμεταλλευτούν τις περιουσίες τους, όμως με όρους τουρκοκυπριακής διοίκησης.

Με αυτόν τον τρόπο θα ήθελε η Τουρκία να δείξει ότι μπορεί να προχωρήσει μια λύση δύο κρατών που ταυτόχρονα θα εξασφάλιζε και κάποιου είδους «επιστροφή προσφύγων», εντός όμως της λύσης δύο κρατών, δηλαδή να «αποδείξει» ότι η «λύση δύο κρατών» όντως αποτελεί λύση στα προβλήματα που δημιούργησε η εισβολή και κατοχή σημαντικού μέρους του νησιού.

Η επικείμενη επίσκεψη Ερντογάν στα Κατεχόμενα

Όλα αυτά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία ενόψει της επίσκεψης Ερντογάν στα Κατεχόμενα  (και στα Βαρώσια) στις 20 Ιουλίου. Η επίσκεψη αυτή, που συμπίπτει με την επέτειο της Τουρκικής Εισβολής στην Κύπρο, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς όλοι αναμένουν ότι ο Ερντογάν θα προχωρήσει σε κάποια σημαντική ανακοίνωση. Σημειώνουμε ότι ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος AKP δήλωσε ότι τον Ερντογάν θα συνοδεύσει σύσσωμη η Κεντρική Επιτροπή του κόμματος. «Το ανακοίνωσε στους Βουλευτές μας», ανέφερε ο Τσελίκ, προσθέτοντας ότι «η Κεντρική Επιτροπή του ΑΚΡ θα είναι εκεί. Θα διασφαλίσουμε ώστε να υπάρξει ισχυρή συμμετοχή. Θα δείξουμε ότι είμαστε δίπλα στους Τουρκοκύπριους».

Υπάρχει έτσι το σενάριο ότι μία από τις πρωτοβουλίες του θα είναι να καλέσει τους Ελληνοκυπρίους πρόσφυγες της Αμμοχώστου να επιστρέψουν στα Κατεχόμενα, στα σπίτια και τις περιουσίες τους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν, όμως υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση.

Αυτό από πολλούς θεωρείται μια επικίνδυνη παγίδα, καθώς όσοι επιλέξουν να πάνε, καθώς ο πόθος επιστροφής παραμένει έντονος, ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο θα νομιμοποιούν την τουρκοκυπριακή διοίκηση, κάτι που η Τουρκία θα προσπαθούσε να παρουσιάσει ως απόδειξη ότι μια «λύση δύο κρατών» μπορεί να εφαρμοστεί.

Μάλιστα, αυτό θα μπορούσε να πάρει ακόμη και τη μορφή ενός διλήμματος που θα ετίθετο στους πρόσφυγες για το εάν θέλουν να αποδεχτούν την τουρκοκυπριακή διοίκηση ή να χάσουν τις περιουσίες τους.

Μόνο που σε κάθε περίπτωση μια τέτοια κίνηση θα σήμαινε εκ των πραγμάτων παράκαμψη και αναίρεση του πλαισίου που όριζαν μέχρι τώρα τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και τα οποία αποτελούν και τη βάση της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Κυπριακό.

Η τουρκική τακτική

Μέχρι τώρα η Τουρκία στο συγκεκριμένο θέμα έχει επιλέξει μια τακτική μικρών τετελεσμένων. Δηλαδή, κινείται βήμα βήμα και προσπαθεί να αποφύγει μεγάλες αντιδράσεις.

Ένα κρίσιμο ζήτημα είναι τι θα κάνουν με το καθεστώς της περιοχής των Βαρωσιών. Εκτιμάται ότι η κατεύθυνση είναι σταδιακά ο έλεγχος της περιοχές από στρατιωτικός να γίνει πολιτικός, δηλαδή να περάσει από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις στην αρμοδιότητα του Ψευδοκράτους. Και εδώ το ερώτημα είναι εάν αυτό θα γίνει σε όλη την περιοχή ή πρώτα πιλοτικά σε ένα τμήμα της.

Έπειτα η τουρκική πλευρά προωθεί διάφορα «έργα» στην περιοχή, κυρίως ασφαλτοστρώσεις και διαμόρφωση κάποιων παραλιών, με σκοπό να αυξηθούν και οι επισκέψεις στην περιοχή. Στις αρχές Ιουνίου ο Τουρκοκύπριος Δήμαρχος Αμμοχώστου είχε δηλώσει ότι θα ανοίξουν δύο παραλίες και καθαρίζεται ένας χώρος για να γίνει «χώρος για τσάι», όπως και ότι αναστηλώνεται ένα μικρό τζαμί.  Μάλιστα, ο τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ εξήγησε πως «με το άνοιγμα του κλειστού Βαρωσιού, έχει αυξηθεί το στάτους του ως τόπος εγκατάστασης» και «όσοι έχουν περιουσίες στην περίκλειστη πόλη, περιλαμβανομένων των Ε/κ, μπορούν να αποταθούν στην «επιτροπή ακίνητης περιουσίας».

Βεβαίως, ακόμη και έτσι είναι προφανές ότι η τουρκική και τουρκοκυπριακή πλευρά σε κάθε περίπτωση παραβιάζουν  τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ που επιμένουν ότι η μόνη λύση για αυτή την περιοχή είναι η μεταβίβασή της στη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών, κάτι που πρόσφατα υπογράμμισε και η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Τσαβουσογλου – Τατάρ: αφετηρία της διαπραγμάτευσης η «κυριαρχική ισότητα»

Τη σαφή εγκατάλειψη από την τουρκική πλευρά και τη νέα ηγεσία τουρκοκυπριακή ηγεσία της λύσης διζωνικής και δικοινοτικής ομοσπονδίας και την απαίτηση η όποια διαπραγμάτευση να γίνει στη βάση της «κυριαρχικής ισότητας», ουσιαστικά της λύσης δύο κρατών έκαναν σαφή κατά τη συνάντησή τους ο τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ και ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Εξ ου και η επιμονή ότι δεν έχει νόημα ο διορισμός ειδικού αντιπροσώπου του ΟΗΕ για το Κυπριακό.

Ο Ερσίν Τατάρ επέμεινε ότι οι επίσημες διαπραγματεύσεις μπορούν να ξεκινήσουν με την αποδοχή της πρότασης των έξι σημείων που κατέθεσε στη Γενεύη με έμφαση στο πρώτο σημείο για την αποδοχή της κυριαρχικής ισότητας και του ίσου διεθνούς καθεστώτος και μιας απόφασης του ΣΑ του ΟΗΕ με πρωτοβουλία που θα πάρει ο γενικός γραμματέας. «Μόνο σε μια τέτοια περίπτωση, σε ένα τέτοιο στάτους, μπορεί να υπάρξει δυνατότητα για μια συμφωνία».

Από τη μεριά του ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου επέμεινε ότι πλέον είμαστε σε μια «νέα εποχή» για το Κυπριακό: «Πλέον μια εποχή έκλεισε και μια νέα άρχισε. Στη Γενεύη η Τ/κ πλευρά έθεσε στην ατζέντα μια νέα, ρεαλιστική και επικεντρωμένη στο αποτέλεσμα, πρόταση. Ζήτησε την κυριαρχική ισότητα που κέρδισε το 1960 και την εκπροσώπηση του ίσου διεθνούς στάτους. Δήλωσε στα ΗΕ και σε όλο τον κόσμο ότι οι διαπραγματεύσεις από δω και πέρα μπορούν με αυτό τον τρόπο να ξεκινήσουν. Μια μόνιμη λύση στο νησί μπορεί να υπάρξει σε αυτό το πλαίσιο. Καλώ για ακόμη μια φορά από εδώ την Ε/κ πλευρά και τη διεθνή κοινότητα να αξιολογήσουν καλά αυτή την ευκαιρία. Στο νησί υπάρχουν δύο ίσοι και κυρίαρχοι λαοί που κατέχουν δύο κράτη. Είτε αναγνωρίζεται είτε όχι, είτε αρέσει είτε όχι, αυτή είναι μια πραγματικότητα».

Σε αυτό το φόντο ήταν χαρακτηριστική και η αποστροφή του για το Βαρώσι. Υποστήριξε ότι η Τουρκία θα στηρίξει κάθε πρωτοβουλία που λαμβάνει υπόψη το όφελος και των «δύο λαών». Οι Ε/κ, είπε, παρακολουθούν με ενδιαφέρον το άνοιγμα των Βαρωσίων και «επιπλέον ξέρουμε ότι αυξήθηκε ο αριθμός όσων κάνουν αίτηση. Όπως λέμε σε όλους, το άνοιγμα του Βαρωσίου θα γίνει με τρόπο διαφανή στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Δεν παραβιάστηκαν τα ψηφίσματα του ΣΑ, ούτε θα παραβιαστούν. Τα βήματα που έγιναν δεν παραβίασαν ιδιοκτησιακά δικαιώματα». Γι’ αυτό, είπε, θα στηρίξουν κάθε βήμα που κάνει σε αυτό το ζήτημα η «ΤΔΒΚ».