Το αχόρταγο κράτος και οι φόροι

Σε ένα σχετικά πρόσφατο τεύχος του έγκυρου περιοδικού «Foreign Affairs», αφιερωμένου στο «Μέλλον του Καπιταλισμού», δημοσιεύτηκε ένα ενδιαφέρον άρθρο των Joseph Stiglitz (του Παν. Columbia), του Todd Tucker (επίσης του Columbia) και του Gabriel Zucman (του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Berkeley) με τίτλο «The Starving State: Why Capitalism’s Salvation Depends on Taxation» («Το πεινασμένο κράτος: Η επιβίωση του καπιταλισμού εξαρτάται από τη φορολογία). Oι κατά βάση σοσιαλδημοκρατικές αντιλήψεις των συγγραφέων προδίκαζαν μάλλον από την αρχή την πορεία των επιχειρημάτων τους.

Αυτά ακολουθούν την ακόλουθη σειρά. Το κράτος οφείλει να προσφέρει ουσιαστικές υποδομές, δρόμους, αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομους, νοσοκομεία, σχολεία, αξιόμαχες ένοπλες δυνάμεις και ικανοποιητικές υπηρεσίες υγείας. Για όλα αυτά το κράτος χρειάζεται έσοδα που θα του δώσουν τη δυνατότητα να εκπληρώσει αυτές του τις υποχρεώσεις. Τα έσοδα αυτά δεν μπορούν παρά να προέρχονται από φόρους.

Η τάση μείωσης των φόρων, που επικρατεί και στις ΗΠΑ τελευταία, έχει προκαλέσει πολλές αρνητικές συνέπειες. Αποστερεί κυρίως το Δημόσιο από απαραίτητα έσοδα με σποτέλεσμα την εξαθλίωση των υποδομών και τα σοβαρότατα προβλήματα στις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες. Οπως τονίζουν οι συγγραφείς, «καμία αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει υποδειγματικά δίχως τις υποδoμές που το κράτος φροντίζει να υπάρχουν». Η εκτεταμένη φοροαποφυγή, η δημιουργία αγορών με στόχο οι μεγάλες εταιρείες να αποφεύγουν τους φόρους οδηγούν σε κάμψη της ανάπτυξης, της καινοτομίας, της προστασίας του περιβάλλοντος και των μηχανισμών υγείας. Μέσα στις αρνητικές επιπτώσεις, σύμφωνα με τους συγγραφείς, θα είναι «η αυξημένη ανισότητα μέσα στις κοινωνίες αλλά και μια μεγάλη κρίση και κατάρρευση της ίδιας της δομής του καπιταλισμού. Με την έννοια της ικανότητας των αγορών να λειτουργούν αποτελεσματικά και να διαχέουν τα ωφελήματά τους ευρύτερα…».

Με μια τέτοια επίκληση στην ανάγκη επιβίωσης του καπιταλισμού (!) οι θεωρητικοί υποστηρικτές του σοσιαλδημοκρατικού δημόσιου τομέα ζητούν περισσότερους φόρους και περισσότερο κράτος. Αυτό που σκόπιμα αποσιωπούν δεν είναι πως με αυτά που περιγράφουν «ο καπιταλισμός τρώει τον εαυτό του», αλλά πως ο μεγάλος δημόσιος τομέας έχει πεθάνει διότι για δεκαετίες δεν φροντίζει την κοινωνία αλλά αποκλειστικά και μόνο τα συμφέροντα των μελών του. Το κράτος διαιωνίζει τις πολύπλοκες δομές του τρώγοντας τον πλούτο της κοινωνίας, προκαλώντας δυσθεώρητα χρέη και αυξάνοντας αντί να επιλύει προβλήματα. Σχεδόν ποτέ δημόσιοι φορείς που δημιουργήθηκαν για την αντιμετώπιση προβλημάτων της κοινωνίας δεν μπόρεσαν να τα λύσουν. Και να αυτοκαταργηθούν. Αντίθετα, πολλαπλασιάζουν τα προβλήματα ώστε να δικαιολογούν την αυταιώνισή τους. Υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον της ύπαρξής τους. Κι έτσι οι δημόσιοι φορείς πολλαπλασιάζονται. Οπου οι δημόσιες δομές υπηρετούν την οικονομία κι όχι τον εαυτό τους, το κάνουν με το αζημίωτο (βλ. M. Mazucatto, «The Enterpreneurial State», 2018).

To αχορταγο για φόρους κράτος θα πρέπει να ελέγξει την όρεξή του…