Η κρίση της πανδημίας είναι δυσκολότερη από αυτήν του χρέους

Της Μαρίας Βασιλείου

Για τις χώρες με υψηλό χρέος το κλειδί είναι η ενίσχυση της ανάπτυξης και η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων υποστηρίζει ο Γκούντραμ Βολφ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Bruegel των Βρυξελλών. Μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο γερμανός οικονομολόγος απορρίπτει την πιθανότητα να γίνει το Ταμείο Ανάκαμψης μόνιμο, αλλά θεωρεί θετική εξέλιξη ότι ο μηχανισμός, αν πετύχει, θα ξαναχρησιμοποιηθεί μελλοντικά για την αντιμετώπιση μεγάλων κρίσεων.

Ο Γκούντραμ Βολφ, του οποίου η εννιάχρονη θητεία στη θέση του διευθυντή του Bruegel ολοκληρώνεται στο τέλος του έτους, βλέπει δύσκολη την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων, αλλά θεωρεί απαραίτητη την ανάγκη να βρεθεί τρόπος να χρηματοδοτούνται επενδύσεις, και δη πράσινες, ακόμη και από χώρες με δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Παράλληλα, συστήνει να διατηρηθούν τα μέτρα στήριξης για τουλάχιστον έναν χρόνο ακόμη.

Η μετάλλαξη Δέλτα δείχνει ότι ο έλεγχος της πανδημίας είναι μια δύσκολη υπόθεση. Μέχρι πότε χρειάζεται η Ευρώπη μέτρα στήριξης;

Τα κρούσματα μειώνονται, αλλά η μετάλλαξη Δέλτα είναι περισσότερο μεταδοτική. Επιδημιολόγοι προειδοποιούν ότι το φθινόπωρο μπορεί να αντιμετωπίσουμε μια δύσκολη κατάσταση.

Ο εμβολιασμός πρέπει να φτάσει σε υψηλά επίπεδα εντός της ΕΕ, ώστε να μπορέσουμε να επιστρέψουμε στην κανονικότητα τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο, εντός της ΕΕ, αν και θα παραμείνουν περιορισμοί στις διεθνείς μετακινήσεις. Η οικονομία ανακάμπτει τώρα. Αν χρειαστεί lockdown και είναι μικρής διάρκειας θα έχουμε λιγότερες επιπτώσεις, αν είναι μεγαλύτερης θα έχουμε σοβαρότερες.

Εκτιμώ ότι κάπου τον Οκτώβριο, Νοέμβριο, Δεκέμβριο θα έχουμε κανονικότητα και τότε η μακροοικονομική στήριξη μπορεί να αποσυρθεί σταδιακά. Αλλά πρέπει να μη γίνει γρήγορα και θα πρέπει να πάμε σε γενικότερη μακροοικονομική στήριξη και όχι σε εταιρική στήριξη, να δοθούν κίνητρα για νέες επενδύσεις από εταιρείες με βιώσιμες προοπτικές.

Δεν συμφωνώ με την άποψη ότι θα πρέπει να αποσύρουμε τη στήριξη λόγω ενίσχυσης του πληθωρισμού. Βλέπουμε προσωρινές πληθωριστικές αυξήσεις, αλλά όχι πληθωριστικές πιέσεις.

Δεν θεωρώ ότι πρέπει να αποσυρθεί η στήριξη εντός της φετινής χρονιάς ή στην αρχή της επόμενης. Σε έναν χρόνο από τώρα μπορεί να έχουμε μια εντελώς διαφορετική εικόνα, αλλά τουλάχιστον για έναν χρόνο ακόμα η μακροοικονομική στήριξη πρέπει να είναι θετική, όχι αρνητική. Θα ήταν επίσης πρόωρη η απόσυρση του QE της ΕΚΤ.

Στο Ταμείο Ανάκαμψης (NextGeneration/EU) το πρώτο βήμα έχει γίνει, αλλά μήπως τα δύσκολα έπονται;

Αποτελεί κατόρθωμα το πού βρισκόμαστε. Η ΕΕ έχει καταφέρει ένα μεγάλο πρώτο βήμα. Τώρα πρέπει να εφαρμοστεί και εδώ παίζει κρίσιμο ρόλο, πρώτον, η απορρόφηση των χρημάτων, δεύτερον, να μην υπάρξει διαφθορά και τα χρήματα να χρησιμοποιηθούν σωστά. Τρίτον, να προωθηθούν στις σωστές επενδύσεις με προτεραιότητα στις ψηφιακές και πράσινες και στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων. Ο απώτερος στόχος είναι να έχουμε το 2027 έναν ισχυρό μακροοικονομικό αντίκτυπο, στην ανάπτυξη, την απασχόληση, την απανθρακοποίηση, την ψηφιοποίηση, και να δούμε τα τρία σημεία που ανέφερα.

Θα αποκτήσει μόνιμο χαρακτήρα το Ταμείο Ανάκαμψης;

Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Πρόκειται για έκτακτο και εφάπαξ εργαλείο, και εκλαμβάνεται έτσι πολιτικά, ενώ νομικά στηρίζεται στη διάταξη περί φυσικών καταστροφών.

Η δραματική κατάσταση του 2020 ήταν ο μοναδικός λόγος, για τον οποίο οι χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά συνυπέγραψαν την απόφαση για να αντιμετωπιστεί η πρωτοφανής οικονομική κρίση και η κρίση υγείας. Κανείς δεν θα συμφωνήσει σε ένα μόνιμου χαρακτήρα εργαλείο. Το θετικό είναι ότι αν πετύχει, θα μείνει στην ιστορία ως ένα εργαλείο «ασφάλειας», το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον σε περίπτωση μιας νέας κρίσης, ενός μεγάλου σοκ.

Οσον αφορά τη συζήτηση για την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων, μέχρι πού μπορεί να φτάσει;

Πρόκειται για εξαιρετικά επίμαχο ζήτημα. Με απασχολεί πολύ το ερώτημα αυτό. Η αναθεώρηση των κανόνων σε τεχνικό επίπεδο, το πώς θα βελτιώσουμε τις αντι-κυκλικές ιδιότητες των δημοσιονομικών κανόνων, δεν αμφισβητείται.

Υπάρχει αμφισβήτηση σχετικά με την άποψη ότι λόγω του ευνοϊκού περιβάλλοντος των χαμηλών επιτοκίων μπορούμε να έχουμε υψηλότερα ελλείμματα.

Το αντεπιχείρημα εδώ είναι ότι το ευνοϊκό αυτό περιβάλλον μπορεί να αλλάξει μετά τον Covid-19, οπότε η δυνατότητα για υψηλότερα ελλείματα, ειδικά σε κράτη με υψηλό χρέος, δεν θα είναι μεγάλη. Εδώ δεν νομίζω ότι θα υπάρξει περιθώριο αναθεώρησης.

Υπάρχει μια τρίτη διάσταση, το πώς διασφαλίζουμε ότι επενδύσεις, ειδικότερα πράσινες, χρηματοδοτούνται όταν υπάρχουν δημοσιονομικοί περιορισμοί. Πώς αντισταθμίζεις τους δημοσιονομικούς περιορισμούς με την ανάγκη για πράσινες επενδύσεις.

Πρέπει να αλλάξουμε τους κανόνες για να επιτρέψουμε περισσότερες πράσινες επενδύσεις. Υπάρχουν, όμως, ανησυχίες για το πώς ορίζεται η πράσινη επένδυση και πώς γίνεται η διαχείριση σε χώρες με δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Θα απομακρυνθούμε από τον κανόνα του 60% για το χρέος;

Στην πραγματικότητα έχουμε απομακρυνθεί τουλάχιστον εδώ και πέντε χρόνια. Κανείς δεν τον εφαρμόζει και η Κομισιόν δεν τον επιβάλλει. Για να αλλάξει θα πρέπει να υπάρξει αλλαγή Συνθήκης, κάτι δύσκολο πολιτικά.

Αν παραμείνει ο ίδιος κανόνας, δεν υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος έκθεσης των χωρών με υψηλό χρέος, όπως η Ελλάδα, στις αγορές;

Δεν έχει να κάνει με τους κανόνες. Είτε οι αγορές εκτιμούν ότι η Ελλάδα έχει βιώσιμο χρέος είτε όχι. Τα δημοσιονομικά γεράκια θα πουν ότι Ελλάδα και Ιταλία πρέπει να μειώσουν το χρέος όχι εξαιτίας των κανόνων, αλλά γιατί υπάρχει κίνδυνος να μην είναι βιώσιμο, συνιστώντας περισσότερες μεταρρυθμίσεις για ενίσχυση της ανάπτυξης. Υπάρχει η άλλη άποψη, σύμφωνα με την οποία ακόμα και στο 200% το χρέος είναι βιώσιμο, οπότε προέχει η ανάπτυξη έναντι της μείωσης του χρέους. Κατά την άποψή μου το πρόβλημα δεν είναι οι κανόνες, αλλά η βιωσιμότητα. Οι χώρες με υψηλό χρέος είναι σίγουρα περισσότερο ευάλωτες, και σίγουρα χρειάζονται τόσο η Ιταλία όσο και η Ελλάδα να ενισχύσουν τον ρυθμό ανάπτυξης και να κάνουν μεταρρυθμίσεις. Μόνο με ανάπτυξη το χρέος θα είναι βιώσιμο και αυτή είναι η ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης.

Από τη θέση του διευθυντή του Bruegel βιώσατε τόσο την ευρω-κρίση όσο και την κρίση της πανδημίας. Ποια θεωρείτε πιο δύσκολη;

Η κατάσταση ήταν εξαιρετικά δραματική πέρυσι σε πολλά επίπεδα. Είχαμε εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους. Τέθηκαν θεμελιώδη ερωτήματα, το πρόβλημα ήταν υπαρξιακό για την Ευρώπη, και ήταν σημαντική η συμφωνία Γερμανίας και Γαλλίας για το Ταμείο. Κανένας δεν θα συγχωρούσε το αντίθετο. Η κρίση χρέους ήταν περισσότερο υπαρξιακή για την Ελλάδα. Ηταν βέβαια επίσης δραματική για την ευρωζώνη. Δεν είναι εύκολη η απάντηση. Θα έλεγα ότι η κρίση της πανδημίας είναι δυσκολότερη.