Ευλογιά και άλλες ασθένειες που εξαφάνισαν τα εμβόλια

Η μεγάλη ανάγκη για εμβολιασμό όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού έχει φουντώσει ξανά τη συζήτηση για την αναγκαιότητα των εμβολιασμών και της επίσπευσής τους σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η εμφάνιση και έξαρση της μετάλλαξης Δέλτα έχει καταστήσει σαφές πως το μοναδικό όπλο απέναντι στην πανδημία του κοροναϊού είναι το εμβόλιο.

Η ιστορία έχει δείξει πως μονόδρομος για να καταπολεμηθεί μια υγειονομική κρίση παρόμοια με τον κοροναϊό είναι ο εμβολιασμός. «Ο εχθρός είναι κοινός και αόρατος, αλλά κάθε φορά διαφορετικός. Και απέναντί του εμείς έχουμε μόνο ένα όπλο: το εμβόλιο», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ένας Αμερικανός επιδημιολόγος τη δύσκολη μάχη που δίνει κάθε φορά η ανθρωπότητα για την προστασία της δημόσιας υγείας. Τρανό παράδειγμα, η εξάλειψη της ευλογιάς.

Η φωτογραφία που έδειξε τη σημασία του εμβολιασμού στην ανθρωπότητα

Μάλιστα μια φωτογραφία από τα οφέλη του εμβολιασμού έναντι της συγκεκριμένης θανατηφόρας νόσου ήταν αυτή που άλλαξε τον τρόπο που σκέφτεται η ανθρωπότητα για τα εμβόλια. Ήταν μια εικόνα που έβγαλε στις αρχές της δεκαετίας του 1900 ο γιατρός του νοσοκομείου του Λέστερ Άλαν Γουόρνερ και έδειχνε τις δραματικές διαφορές ανάμεσα σε δύο αγόρια που εκτέθηκαν στην ευλογιά.

Η φωτογραφία που θα δείτε και παρακάτω, αναρτήθηκε και από το Ίδρυμα «Τζένερ» που έχει πάρει το όνομά του από τον γιατρό που ανακάλυψε το εμβόλιο.

We have a lot of photographs in our collection, but this is perhaps the most iconic. Both boys were exposed to smallpox, but only the boy on the right had previously been vaccinated. The photograph, taken by a doctor working in Leicester, was first published in 1901 #PhotoMW pic.twitter.com/BrYFRLtnBG

— Dr Jenner’s House (@DrJennersHouse) May 18, 2019

Η μάχη με την ευλογιά

Ήταν Μάιος του 1980 και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε μόλις ανακοινώσει πως η ευλογιά, μια θανάσιμη ασθένεια από την οποία είχαν νοσήσει και είχαν πεθάνει εκατομμύρια άνθρωποι, είχε επιτέλους εξαλειφθεί εντελώς από τον πλανήτη. Η ασθένεια προκαλούσε το θάνατο σε περίπου 400.000 Ευρωπαίους κάθε χρόνο κατά το 18ο αιώνα ενώ κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα υπολογίζεται ότι η ευλογιά προκάλεσε 300-500 εκατομμύρια θανάτους.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 υπολογίζεται ότι εμφανίζονταν περίπου 50 εκατομμύρια περιστατικά κάθε χρόνο παγκοσμίως. Το 1967 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολόγιζε ότι εκείνη τη χρονιά 15 εκατομμύρια άνθρωποι προσβλήθηκαν από την ασθένεια και 2 εκατομμύρια πέθαναν. Η ευλογιά εντοπιζόταν κυρίως στα μικρά αιμοφόρα αγγεία του δέρματος, καθώς και του στόματος και του λαιμού. Στο δέρμα προκαλούσε χαρακτηριστικά ερυθηματώδη εξανθήματα και αργότερα φουσκάλες γεμάτες υγρό ενώ το πιο επικίνδυνο στέλεχός της είχε συνολικό ποσοστό θνησιμότητας 30-35%.

Για να καταπολεμηθεί η ευλογιά χρειάστηκαν περίπου δύο αιώνες ο Βρετανός παθολόγος Έντουαρντ Τζένερ ήταν αυτός που ανακάλυψε το εμβόλιο αφού πρώτα διετέλεσε ένα πείραμα που σήμερα θα ήταν αδιανόητο να γίνει, κάνοντας δοκιμές τότε σε ένα 8χρονο παιδί. Η ευλογιά σκότωνε έως τότε έναν στους 13 κατοίκους του Λονδίνου. Μετά από επιτυχημένα προγράμματα εμβολιασμού κατά τη διάρκεια των 19ου και 20ου αιώνα, ο ΠΟΥ ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς το 1980. Μέχρι σήμερα, η ευλογιά είναι η μοναδική νόσος του ανθρώπου που έχει εξαλειφθεί πλήρως.

Η πολιομυελίτιδα

Εκατομμύρια ανθρώπους σκότωνε στον κόσμο και η πολιομυελίτιδα, μια ασθένεια από την οποία είχε προσβληθεί ο αμερικανός πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ.

Ο Ρούσβελτ άφησε την τελευταία του πνοή τον Απρίλιο του 1945 και δεν πρόλαβε να δει ότι την ασθένεια που τον είχε καθηλώσει στο αναπηρικό αμαξίδιο θα νικούσε δέκα χρόνια αργότερα ο επιδημιολόγος Τζόνας Σαλκ με την ανάπτυξη ενός εμβολίου που θα έκανε έναν διάδοχο του Ρούσβελτ, τον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, να δακρύσει για τη «σωτηρία εκατομμυρίων παιδιών σε ολόκληρο τον κόσμο».

Το 1962 το εμβόλιο του Τζίνας Σαλκ, το οποίο είχε αναπτύξει από νεκρούς ιούς, αντικαταστάθηκε από εκείνο του Άλμπερτ Σάμπιν που χρησιμοποίησε εξασθενημένους ιούς. Σε φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν την ίδια χρονιά από διάφορες πόλεις των ΗΠΑ, μπορεί να δει κανείς σήμερα τεράστιες ουρές από ανθρώπους που περίμεναν να κάνουν το εμβόλιο. Τρεις δεκαετίες αργότερα μόνο στην Κίνα και την Ινδία θα εμβολιάζονταν 163 εκατομμύρια παιδιά μέσα σε μερικές μόνο ημέρες.

Ο μαζικός αυτός εμβολιασμός συνέβαλε στη μείωση των κρουσμάτων από 350.000 το 1988 σε 1.170 το 2004 και μόνο 105 το 2005 – και αυτά εμφανίστηκαν μόνο σε δυο χώρες, το Σουδάν και τη Νιγηρία. Ήδη πάντως από το 1995, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε κηρύξει 140 χώρες ελεύθερες από την πολιομυελίτιδα.

Η μάχη με την ιλαρά

Στα μέσα του 20ού αιώνα μπήκε ο θεμέλιος λίθος για να κερδηθεί άλλη μία μάχη – αυτή τη φορά απέναντι στην ιλαρά. Ήταν το 1954 όταν οι ερευνητές Τζον Εντερς και Τόμας Πίμπλις απομόνωσαν στη Βοστόνη τον ιό σε ένα 11χρονο αγόρι.

Θα χρειαζόταν να περάσουν άλλα εννέα χρόνια για να αναπτυχθεί το πρώτο εμβόλιο ιλαράς, η οποία έως τότε προσέβαλε πάνω από το 90% των παιδιών έως 15 ετών με κάποια από αυτά να χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους. Την τελευταία δεκαετία ωστόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες καταγράφονται μόλις 160 κρούσματα τον χρόνο. Το 2008 οι θάνατοι από ιλαρά είχαν μειωθεί στις 164.000 παγκοσμίως από 973.000 το 1999.

Η μάστιγα της ερυθράς

Μια μάστιγα ήταν για την ανθρωπότητα και η ερυθρά εάν λάβει υπόψη του κανείς πως μια επιδημία την περίοδο 1962-1965 που ξεκίνησε από την Ευρώπη και επεκτάθηκε στις ΗΠΑ, προκάλεσε 30.000 θανάτους βρεφών και αποβολές εμβρύων, ενώ άλλα 20.000 βρέφη παρουσίασαν παθογένειες όπως συγγενή καταρράκτη, κώφωση, τύφλωση και διανοητική καθυστέρηση.

Η σωτηρία ήρθε το 1967 όταν παρασκευάστηκε το πρώτο εμβόλιο, ενώ την ίδια χρονιά αναπτύχθηκε και το εμβόλιο κατά της παρωτίτιδας. Με τον ίδιο τρόπο εξαφανίστηκαν από τον χάρτη, ή περιορίστηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό, η διφθερίτιδα, ο τέτανος και άλλα λοιμώδη νοσήματα.

Ο κορονοϊός είναι ο τελευταίος εχθρός στη σειρά -κοινός και αόρατος. Και το όπλο είναι και αυτή τη φορά ένα: το εμβόλιο. Αν τα εμβόλια αποδείχθηκαν πολλές φορές σωτήρια στο παρελθόν, τότε και το 2021 θα είναι μια χρονιά λύτρωσης στη μάχη που δίνει η ανθρωπότητα με την πανδημία.