Τζιχάν αλ-Σαντάτ: Άλλαξε τη μοίρα των γυναικών της Αιγύπτου

Η Τζιχάν πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της αφιερωμένη στην προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ενδυνάμωσης των γυναικείων δικαιωμάτων στην Αίγυπτο και το έργο της το συνέχισε δεκαετίες μετά την δολοφονία του συζύγου της, προέδρου Ανουάρ αλ-Σαντάτ.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής της

Γεννημένη στο Κάϊρο το 1933 από Αιγύπτιο πατέρα και Βρετανίδα μητέρα, η Τζιχάν είχε διαφορετική ανατροφή καθώς γιορτάζε τα Χριστούγεννα και έτρωγε για πρωινό δημητριακά.

Η δυσαρέσκειά της για την ανισότητα των φύλων προήλθε από τα σχολικά της χρόνια, όταν οι γονείς της, την συμβούλευαν να ασχοληθεί με δραστηριότητες, όπως το κέντημα και το μαγείρεμα, ώστε να προετοιμαστεί για τον γάμο της, σε αντίθεση με τα μαθηματικά και τις επιστήμες που θα οδηγούσαν σε πανεπιστημιακή καριέρα.

Συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον μελλοντικό σύζυγό της Aνουάρ, πρώην αξιωματικό του στρατού, σε ηλικία 15 ετών, σε μια επίσκεψη στο σπίτι του ξαδέλφου της – λίγο καιρό μετά την απελευθέρωσή του από τη φυλακή για τον αγώνα κατά του βρετανικού ελέγχου στην Αίγυπτο.

Η μητέρα της ήταν ιδιαίτερα απρόθυμη να δώσει την συγκατάθεσή της στο γάμο της κόρης της με έναν διαζευγμένο επαναστάτη με σχεδόν τα διπλάσια χρόνια της, αλλά την κέρδισε σε συνομιλία τους για τον Charles Dickens.

«Είναι έξυπνος. Έχει χαρακτήρα. Θα σε φροντίσει καλά. Και δεν θα βαρεθείς ποτέ», της είπε η μητέρα της.

«Πάντα μετανιώνα γι’  αυτήν την απόφαση. Δεν θα επέτρεπα ποτέ στις κόρες μου να «κλείσουν» το μέλλον τους με αυτόν τον τρόπο», έγραψε στην αυτοβιογραφία της, «Μια γυναίκα της Αιγύπτου».

Παντρεύτηκαν το 1949 και ο γάμος τους διήρκεσε πάνω από 30 χρόνια, έχοντας τέσσερα παιδιά μαζί.

Οι πρώτες απόπειρες συμμετοχής της Τζιχάν στα κοινά

Ο Ανουάρ αλ-Σαντάτ ανέλαβε πολλά υψηλά αξιώματα, με αποκορύφωμα την εκλογή του ως Προέδρος της Αιγύπτου, μετά το θάνατο του Προέδρου Νάσερ το 1970.

Η Τζιχάν ήταν αποφασισμένη να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο από τις συζύγους των προηγούμενων προέδρων και συχνά φωτογραφιζόταν με τον σύζυγό της σε επίσημες επισκέψεις στο εξωτερικό αλλά και στο σπίτι με την οικογένειά τους.

Η πρώτη «εισβολή» της Τζιχάν στη δημόσια σφαίρα έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν αποφάσισε να βοηθήσει τις γυναίκες που είχε συναντήσει στο χωριό Τάλλα, στο Δέλτα του Νείλου, οι οποίες είχαν ανάγκη για χρήματα.
Δημιούργησε έναν συνεταιρισμό , οποίος ειδικευόταν στο ράψιμο και έτσι οι γυναίκες απέκτησαν οικονομική ανεξάρτησία από τους συζύγους τους.
Αυτό που ξεκίνησε με 25 ραπτομηχανές σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο μετατράπηκε σε γραμμή παραγωγής πολύ μεγαλύτερης κλίμακας, με πάνω από 100 γυναίκες να φτιάχνουν 4.000 στολές την ημέρα για εργάτες.

«Χρηματοδοτούσε μικρά έργα και ενδυνάμωνε οικονομικά γυναίκες – έκανε εκθέσεις για να δείξει τη δουλειά τους και να τις πουλήσει. Συνειδητοποίησε ότι οι γυναίκες που έχουν οικονομική εξουσία, είναι και ανεξάρτητες», λέει ο Δρ. Μπάρκ.

Η κοινωνική της δράση συνέχισε καταρτίζοντας προγράμματα αποκατάστασης για βετεράνους και πολίτες  με ειδικές ανάγκες και οργάνωνε προγράμματα στήριξης ορφανών παιδιών σε πολλές πόλεις.

«Οι νόμοι της Τζιχάν»

Η Τζιχάν ηγήθηκε της εκστρατείας για μεταρρύθμιση του νόμου ο οποίος έδωσε στις γυναίκες νέα δικαιώματα μετά το διαζύγιο από τους συζύγους τους και τη διατήρηση της επιμέλειας των παιδιών τους.

Στο βιβλίο της, διηγήθηκε τις δυσκολίες να πείσει τον σύζυγό της, Ανουάρ αλ-Σαντάτ να υποστηρίξει τις μεταρρυθμίσεις.

«Ο γυναικείος πληθυσμός στην Αίγυπτο είναι πάνω από το μισό, Ανουάρ. Η Αίγυπτος δεν θα είναι δημοκρατία έως ότου οι γυναίκες είναι τόσο ελεύθερες όσο οι άνδρες», του είπε. «Ως ηγέτης της χώρας μας, είναι καθήκον σου να το κάνεις αυτό».

Παρά τις αντιδράσεις των συντηρητικών Μουσουλμάνων, το καλοκαίρι του 1979 η Τζιχάν εκπλήρωσε την επιθυμία της και ο Σαντάτ εξέδωσε διατάγματα για τη βελτίωση των όρων διαζυγίου των γυναικών, καθώς και έναν δεύτερο νόμο που κατοχύρωνε 30 έδρες στο κοινοβούλιο για τις γυναίκες. Αυτά τα μέτρα, τα οποία αργότερα ψηφίστηκαν από το κοινοβούλιο, έγιναν γνωστά ως «νόμοι της Τζιχάν».

«Το έργο της άλλαξε τις απόψεις του κόσμου για τις γυναίκες αραβικής καταγωγής  και άνοιξε το δρόμο για τις μελλοντικές Πρώτες Κυρίες να διαδραματίσουν πιο ενεργό ρόλο στην πολιτική», λέει η Mervat Kojok, η οποία γνώριζε την Τζιχάν προσωπικά.

Στην ηλικία των 41 ετών, η Τζιχάν αποφάσισε να επιστρέψει στο σχολείο και να εγγραφεί στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου για να σπουδάσει Αραβική Λογοτεχνία. Φοιτούσε στο πανεπιστήμιο ταυτόχρονα με τρία από τα παιδιά της.
Συνέχισε με μεταπτυχιακό και διδακτορικό στην Συγκριτική Λογοτεχνία και στα επόμενα χρόνια έδινε διαλέξεις στο Κάϊρο και στις ΗΠΑ.

Η αφιέρωση της ζώης της στην προώθηση της ειρήνης

Το 1978, ο Ανουάρ αλ-Σαντάτ έγινε ο πρώτος Άραβας ηγέτης που υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ μετά από μια σειρά διπλωματικών προσπαθειών του τότε πρόεδρου των ΗΠΑ Jimmy Carter.

Την ίδια χρονιά, στον Σαντάτ και τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μενάχεν Μπέγκιν, απονεμήθηκε από κοινού το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Η απόφαση της ανακωχής εξόργισε πολλούς Αιγύπτιους και ξέσπασαν βίαιες διαδηλώσεις εναντίον του. Ακόμη και η Τζιχάν είχε παραδεχθεί ότι στην αρχή είχε εκπλαγεί από την κίνηση του συζύγού της, αλλά υποστήριξε το σχέδιό του.
«Η ιδέα του για την ειρήνη ήρθε ως σοκ, όχι μόνο σε εμένα, αλλά και σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο», είχε δηλώσει η Σαντάτ στο Jewish Chronicle.

Δύο χρόνια μετά την υπογραφή της ιστορικής συνθήκης, η οποία χαιρετίστηκε διεθνώς, αλλά καταδικάστηκε από πολλούς στον αραβικό κόσμο, ο Ανουάρ αλ-Σαντάτ πυροβολήθηκε από μια ομάδα εξτρεμιστών του Ισλάμ στην στρατιωτική παρέλαση του Καΐρου για την επέτειο του πολέμου των έξι ημερών του 1973 μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ.

Η Τζιχάν είπε ότι και οι δύο γνώριζαν πάντα τους κινδύνους που θα αντιμετώπιζαν, λόγω της συμφωνίας ειρήνης. Σε μια συνέντευξή της, στο BBC το 2015, θυμάται να του λέει να φορέσει αλεξίσφαιρο γιλέκο, αλλά εκείνος αρνήθηκε: «Δεν νοιάστηκε ποτέ για την ασφάλειά του».

Η Τζιχάν ήταν μόλις 46 ετών όταν σκοτώθηκε ο σύζυγός της. Πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της προσπαθώντας να διατηρήσει την κληρονομιά του συζύγου της για ειρήνη μέσω των διαλέξεών της σε όλο τον κόσμο. Η ίδια «έφυγε» σε ηλικία 88 ετών, πριν από λίγες μέρες, (9 Ιουλίου).

«Ειρήνη. Αυτή η λέξη, αυτή η ιδέα, αυτός ο στόχος είναι το καθοριστικό θέμα της ζωής μου. Πάντα ελπίζω και προσεύχομαι για ειρήνη» έγραψε 12 χρόνια πριν από το θάνατό της.