Βουλγαρία: οι εκλογές δεν έβαλαν τέλος στην πολιτική κρίση

Η Βουλγαρία συνεχίζει να βρίσκεται μέσα στον κυκεώνα μιας πολιτικής κρίσης που ξεκίνησε με τις μεγάλες διαδηλώσεις της περσινής χρονιάς κατά της ενδημικής και εκτεταμένης διαφθοράς, οδήγησε στις εκλογές του Απριλίου, που επέτρεψαν το σχηματισμό κυβέρνησης και τώρα σε ένα αποτέλεσμα που φέρνει στο προσκήνιο τα διάφορα κόμματα διαμαρτυρίας που όμως δεν έχουν ακόμη καθαρή πλειοψηφία.

Το υπόβαθρο της πολιτικής κρίσης: ένα κράτος-όμηρος των μαφιών

Το υπόβαθρο της πολιτικής κρίσης στη Βουλγαρία έχει να κάνει με ένα πρόβλημα που έχουμε διαπιστώσει σε διάφορα μετακομμουνιστικά κράτη: την ενδημική πολιτική διαφθορά που αναπτύχθηκε και συχνά γιγαντώθηκε στην επαύριον της κατάρρευσης του προηγούμενου κοινωνικού συστήματος.

Είναι ένα φαινόμενο που έχει να κάνει με δύο κρίσιμες διαστάσεις: η πρώτη είναι ότι στις χώρες αυτές υπήρξε μια βαθιά κρίση του κράτους, που σε ορισμένες περιπτώσεις πήρε τη μορφή μιας αδυναμίας να μπορούν οι θεσμοί και μηχανισμοί του να επιτελέσουν ρόλο τους. Αυτό εκ των πραγμάτων επέτρεπε σε διάφορες μαφίες – που συχνά προέκυπταν μέσα από τους ίδιους του κρατικούς μηχανισμούς του προηγούμενου καθεστώτος – να προσπαθήσουν να καλύψουν αυτό το κενό. Η άλλη παράμετρος είχε να κάνει με το πώς θα μοιράζονταν οι πρώην κρατικές επιχειρήσεις που συχνά πήγαν σε ανθρώπους που προέρχονταν από το προηγούμενο καθεστώς αλλά τώρα εμφανίζονταν σαν ιδιώτες επενδυτές.

Στη Βουλγαρία στη δεκαετία του 1990 σημαντικό ρόλο στις μαφίες έπαιξαν πρώην στελέχη των υπηρεσιών ασφαλείας, που είχαν ανακατευτεί τόσο στη μοιρασιά των πρώην κρατικών επιχειρήσεων αλλά και σε λαθρεμπόριο όπλων και ναρκωτικών. Οι ανταγωνισμοί τους θα οδηγήσουν και σε έναν αιματηρό πόλεμο συμμοριών στη δεκαετία του 1990.

Μάλιστα, ο Μπορίσοφ που ξεκίνησε ως πρωταθλητής του καράτε και ως σωματοφύλακας του κομμουνιστή Τοντόρ Ζίβκοφ, έχει επίσης κατηγορηθεί για διαπλοκή με τμήματα της μαφίας παλαιότερα.

Η διασπάθιση των ευρωπαϊκών κονδυλίων

Η είσοδος της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαμόρφωσε και ένα νέο πεδίο πολιτικής διαφθοράς: τη διασπάθιση των ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Για παράδειγμα το 2019 παραιτήθηκε ο Βούλγαρος υπουργός Γεωργίας Ρούμεν Ποροζάνοφ. Η παραίτησή του ήρθε λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη μιας μεγάλης δικαστικής έρευνας που αφορούσε εκτεταμένη απάτη που είχε ως αποτέλεσμα χρήματα από την αγροτική αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ να καταλήγουν στην αγορά ακριβών εξοχικών σπιτιών. Είχε προηγηθεί η παραίτηση του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών ύστερα από αποκαλύψεις ότι το ακριβό εξοχικό που χρησιμοποιούσε είχε φτιαχτεί με πόρους που είχαν έρθει ως ευρωπαϊκή βοήθεια.

Και η κακοδιαχείριση αυτών των πόρων είναι μόνο ένα παράδειγμα. Συχνά οι αυτοκινητόδρομοι και άλλα έργα κατακερματίζονται σε πολλές  μικρότερες ώστε να μπορούν να μοιράζονται πιο εύκολα στους διάφορους ευνοούμενους της κυβέρνησης. Επιπλέον τα έργα γίνονται με πολλές ατέλειες με αποτέλεσμα να χρειάζονται καινούριες συμβάσεις και χρηματοδοτήσεις.

Η θρυαλλίδα ήταν ο αποκάλυψη, τον περασμένο Ιούλιο ότι ο Αχμέντ Ντογκάν, ο επίτιμος πρόεδρος του κόμματος που εκπροσωπεί την Τουρκική μειονότητα (και πρώην πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών στη σοβιετική εποχή) και ένας από τους πιο ισχυρούς ανθρώπους των παρασκηνίων, είχε καταλάβει παράνομα δημόσια γη για το «στρατηγείο» και τη μαρίνα που χρησιμοποιούσε. Όταν ο πρόεδρο Ράντεφ, που πρόσκειται στο σοσιαλιστικό κόμμα, παρενέβη και υποστήριξε ότι ο Ντογκάν, ούτε ο σύμμαχός του Ντέλιαν Πεέφσκι δικαιούνταν κρατικούς φρουρούς. Η απάντηση του Επικεφαλής Εισαγγελέα Γκεσέφ ήταν να στείλει να συλλάβουν δύο συμβούλους του Ράντεφ μέσα στο προεδρικό μέγαρο. Η αντίδραση του Ράντεφ ήταν να κατηγορήσει την κυβέρνηση ότι έχει γίνει μια «δομή τύπου μαφίας».

Μάλιστα ήταν τόση η κατακραυγή που οι Ντογκάν και Πεέφσκι αναγκάστηκαν να ζητήσουν να αποσυρθούν οι κρατικοί φρουρού τους και ο Μπορίσοφ παρενέβη, απέπεμψε τέσσερις υπουργούς και αναγκάστηκε να ζητήσει ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Μαύρη Θάλασσα να σταματήσει να λειτουργεί ως πηγή εσόδων για τον Ντογκάν. Το συγκεκριμένο εργοστάσιο, που το διαχειριζόταν ο Ντογκάν, ελάμβανε εκατομμύρια ευρώ για να βρίσκεται σε «εφεδρεία».

Παρ’ όλες αυτές τις κινήσεις του Μπορίσοφ, που όλο αυτό το διάστημα απολάμβανε μιας σημαντικής ανοχής από τη μεριά της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυρίως γιατί ήταν πάντα ένας χρήσιμος σύμμαχος της Άνγκελα Μέρκελ και της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εντός του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, οι διαμαρτυρίες θα συνεχιστούν για πολύ καιρό, με καθημερινές διαδηλώσεις.

Οι εκλογές του Απριλίου 2021

Παρά τις μεγάλες διαδηλώσεις του 2020, τη διάχυτη δυσαρέσκεια για τα φαινόμενα διαφθοράς, τα μεγάλα προβλήματα με την πανδημία (η Βουλγαρία είναι από τις χώρες με την υψηλότερη θνητότητα από COVID-19 παγκοσμίως και ακόμη και σήμερα έχει καταφέρει να εμβολιάσει πλήρως μόλις το 15,5% του πληθυσμού), τα προγνωστικά για τις εκλογές του Απριλίου ήταν ότι έστω και με απώλειες θα τις κέρδιζε ο Μπορίσοφ.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντικές αλλαγές στις σχέσεις εκπροσώπησης και μια βαθιά πολιτική κρίση.

Το κόμμα του Μπορίσοφ, με 25,8% είχε τη χειρότερη επίδοση του για πάνω από 10 χρόνια, το Σοσιαλιστικό Κόμμα είχε ακόμη μεγαλύτερη υποχώρηση και την έκπληξη έκαναν τα κόμματα που εκπροσώπησαν το κλίμα δυσαρέσκειας και διαμαρτυρίας.

Ο μεγάλος νικητής, που πήρε τη δεύτερη θέση, ήταν το κόμμα «Υπάρχει αυτό το Έθνος» με επικεφαλής τον παρουσιαστή και τραγουδιστή Σάβι Τριφόνοφ (πριν μερικά χρόνια είχε τραγουδήσει μια επιτυχία του και με την Έλενα Παπαρίζου). Καλά τα είχε πάει και η «Δημοκρατική Βουλγαρία» με επικεφαλής τον Χρίστο Ιβάνοφ, πρώην υπουργό Δικαιοσύνης.

Τα αποτελέσματα των εκλογών ήταν τέτοια που καμιά σαφής κυβερνητική πλειοψηφία δεν μπορούσε να σχηματιστεί και έτσι μετά από αλλεπάλληλες αλυσιτελείς εντολές σχηματισμού κυβέρνησης, προκηρύχθηκαν νέες εκλογές με υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Στεφάν Γιάνεφ.

Οι εκλογές της 11^ης Ιουλίου

Τα αποτελέσματα των εκλογών της 11^ης Ιουλίου δείχνουν ότι η πολιτική κρίση θα παραταθεί. Το κόμμα του Μπορίσοφ υποχώρησε στο 23,69% και δείχνει μάχη για την πρωτιά με το κόμμα του Τριφόνοφ που στο 98% των καταμετρημένων ψήφων είχε 23,91% των ψήφων. Στην τρίτη θέση με 13,51% οι Σοσιαλιστές, στην τέταρτη η Δημοκρατική Βουλγαρία με 12,56% και στην πέμπτη το Κίνημα για τα Δικαιώματα και τις Ελευθερίες, που εκπροσωπεί κυρίως την τουρκική μειονότητα, με 10,66%. Ένα ποσοστό 5,04% πήρε και ένα ακόμη κόμμα με τοποθέτηση κατά τη διαφθοράς, το κόμμα «Ξεσηκωθείτε! – να φύγουν οι απατεώνες».

Παρότι τα αποτελέσματα αυτά αποτυπώνουν τη σαφή δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους της βουλγαρικής κοινωνίας και την εκτεταμένη αποδοκιμασία του προβλήματος της πολιτικής διαφθοράς, όπως και την κρίση των κομμάτων που είχαν κυριαρχήσει το προηγούμενο διάστημα, εντούτοις φαίνεται δύσκολο από αυτά τα αποτελέσματα να σχηματιστεί μια σαφής πλειοψηφία. Για παράδειγμα τα κόμματα που κατεξοχήν ορίστηκαν γύρω από το ζήτημα της διαφθοράς πήραν 42%, ποσοστό σημαντικό αλλά επαρκές μόνο για κυβέρνηση μειοψηφίας. Παρότι ο θεωρείται βέβαιο ότι ο Τριφόνοφ θα προσπαθήσει να σχηματίσει μια τέτοια κυβέρνηση (ήδη έκανε σχετική πρόταση, με προτεινόμενο πρωθυπουργό τον Νικολάι Βασίλιεφ, που είχε προϋπηρεσία στις κυβερνήσεις της δεκαετίας του 2000), εντούτοις αυτό δεν είναι βέβαιο και είναι πιθανό η Βουλγαρία να είναι αντιμέτωπη με μια παρατεταμένη πολιτική κρίση.