Το ’65

Αυτή η εφημερίδα συνδέθηκε με την περίοδο της Αποστασίας και των Ιουλιανών, και υπήρξε η πιο επιδραστική και με τις εκλεκτικές συγγένειες της τότε ιδιοκτησίας της (ο Λαμπράκης είχε προτίμηση στον Στεφανόπουλο πολιτικά, ενώ ο έτερος επιδραστικός εκδότης Κόκκας στον Νόβα). Εξήντα έξι χρόνια μετά, μιλάμε ακόμη με δέος για εκείνη την περίοδο που δεν είχε μόνο το βασιλικό πραξικόπημα ή τη ρήξη Γέρου – Βασιλιά αλλά και μια σειρά άλλων γεγονότων εν πολλοίς καθοριστικών για τη μετέπειτα εποχή. Για παράδειγμα, η εσωτερική αντιπολίτευση που έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου στον πατέρα του ή η ρήξη με τις ΗΠΑ για το σχέδιο Ατσεσον είναι παράλληλες πραγματικότητες που συνδέονται και διαμορφώνουν το καζάνι του ’65. Οσο περισσότερο δε μελετάμε σήμερα εκείνο το μοιραίο και δραματικό έτος, καταλαβαίνουμε πόσο λάθος είναι ο συσχετισμός με σημερινά γεγονότα (κάθε αποχώρηση βουλευτή από το κόμμα του τη βαφτίζουν οι αντίπαλοί του Αποστασία) αλλά και πόσο καθοριστικό στάθηκε το ’65 και για το απριλιανό πραξικόπημα και για τη Μεταπολίτευση.

Για παράδειγμα, ο Ανδρέας μετά το ’74 έπιασε το νήμα του ριζοσπαστισμού των Ιουλιανών και αυτό υπήρξε μια από τις πρώτες ύλες για να ιδρύσει το ΠΑΣΟΚ, κόμμα επίσης καθοριστικό για τη Μεταπολίτευση της χώρας. Πόσο επίσης αποδομήθηκε ο τέως βασιλιάς με τη στάση του έναντι του Γεωργίου Παπανδρέου (βλέπε επιστολές από Κέρκυρα). Και επίσης, πόσο ηγεμόνευσε στο Δημοκρατικό Κέντρο ο Γέρος, θέτοντας την ΕΔΑ σε δευτερεύοντα ρόλο και παίζοντας πάνω σε ένα δίπολο διαιρετικό. Εδώ κανείς διαβάζει και άλλες πλευρές των γεγονότων. Το εργατικό κίνημα με τη σοβαρή του χειραφέτηση της εποχής. Καθόλου τυχαίος σημειολογικά ο κύριος ρόλος των οικοδόμων στα Ιουλιανά, εργατικού κλάδου πρωταγωνιστικού για την ανοικοδόμηση των μεγάλων αστικών κέντρων. Ο ρόλος του Τύπου, που είχε τεράστιες πωλήσεις και σε μια εποχή μη ιντερνετική, ήταν το βασικό σημείο ζύμωσης στα πηγαδάκια. Η επιλογή Μητσοτάκη να ορκιστεί με την πρώτη κυβέρνηση Νόβα, ιεραρχώντας το να μην υπάρξει ακυβερνησία στον τόπο – όπως είπε μεταγενέστερα, αν και έχοντας κάνει την αυτοκριτική του. Τα αδιέξοδα του θεσμού της Βασιλείας, η μετέωρη στάση της ΕΡΕ, αλλά και η πολιτική κρίση που οδήγησε σε τρεις ορκωμοσίες κυβερνήσεων, ανοίγοντας τον δρόμο για τον κυνισμό ή την απαξία του πολιτικού προσωπικού, πάνω εδώ επένδυσε η μετέπειτα χούντα των συνταγματαρχών.

Ο ρόλος των επιχειρηματιών επίσης, ακόμα και τότε, σε μια εποχή που η πολιτική είχε ακόμη διακριτική αυτονομία και συναντούσες πολιτικούς λόγιους. Το πολιτισμικό φόντο όπου τον τόνο έδιδε η ανερχόμενη μικροαστικοποίηση, οι νέοι κύκλοι της μουσικής όπου με μοχλό την Columbia του ευφυούς Τάκη Β. Λαμπρόπουλου αλλά και τη Λύρα του Πατσιφά άρχισε να αλλάζει ο ήχος προς μια λόγια πορεία. Κι όμως, ακόμη τότε φαβέλες υπήρχαν, στον Ασύρματο Πετραλώνων (βλέπε την ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη «Συνοικία το Ονειρο») και αλλού. Οι Ελληνες ήταν και έξω, σε μια μετανάστευση μαζική. Ο Καζαντζίδης ακόμη τραγουδούσε ζωντανά. Ο Φίνος στις ταινίες του αποτύπωνε το νέο σαλονάκι. Η κοσμικότητα είχε περάσει πίστα με τη Μύκονο ή την Υδρα. Την ίδια ώρα που πολλά παιδιά έκαναν όνειρα φοιτώντας σε νυχτερινά σχολεία και ένα μεγάλο κομμάτι περιθωρίου ήταν υπαρκτό στη νύχτα των πόλεων. Η κοινωνική κινητικότητα υπήρχε. Και η έννοια της εξέλιξης. Υπήρχαν όμως και οι ελίτ. Και ο Στρατός. Κοιτάζοντας πίσω, τη δραματική και γοητευτική εποχή, μπορείς να εξαγάγεις συμπεράσματα και για το σήμερα. Οχι, η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά καλό είναι να την ξέρεις.