Γερμανία: Οι πλημμύρες κάνουν την κλιματική αλλαγή κεντρικό θέμα της πολιτικής αντιπαράθεσης

Η κλιματική αλλαγή είναι οι εδώ και οι επιπτώσεις της είναι ήδη καταστροφικές. Αυτό θα μπορούσε να είναι το βασικό μήνυμα που έρχεται από τις χωρίς προηγούμενο πλημμύρες που χτύπησαν τις τελευταίες μέρες περιοχές της στα δυτικά με αποτέλεσμα τεράστιες ζημιές και εκατοντάδες θύματα.

Οι καταστροφές αυτές ήρθαν σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή, στις παραμονές των εκλογών του Σεπτεμβρίου που σηματοδοτούν και την επίσημη έξοδο της Άνγκελα Μέρκελ από την πολιτική, αλλά και την αναζήτηση μιας νέας πολιτικής γεωμετρίας και ηγεσίας και τελικά ενός νέου αφηγήματος για τη χώρα.

Βασική πλευρά των καταστροφικών πλημμυρών ο τρόπος που κάνουν σαφές ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι εικόνα από το μέλλον, αλλά καθοριστική πλευρά του ίδιου του παρόντος.

Πώς σχετίζονται οι πλημμύρες με την κλιματική αλλαγή

Στις 14 Ιουλίου 2021 μια σειρά από πόλεις στη Γερμανία έσπασαν το ρεκόρ βροχόπτωσης μέσα σε 24 ώρες. Το πιο εντυπωσιακό ρεκόρ το κατέγραψε ο Σταθμός στο Σταμχάιμ στην Κολωνία όπου καταγράφηκε ύψος βροχής 153 mm σε 24 ώρες, με το προηγούμενο ρεκόρ να είναι στα 95 mm. Σε ορισμένες περιοχές της Ρηνανίας-Παλατινάτου και της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας η βροχόπτωση ισοδυναμούσε με 148 λίτρα νερό ανά τετραγωνικό μέτρο μέσα σε 48 ώρες σε μια περιοχή που συνήθως δέχεται 80 λίτρα ολόκληρο τον Ιούλιο.

Για τους επιστήμονες τα ρεκόρ αυτά, όπως και το ύψος του νερού η ορμητικότητά του παραπέμπουν ακριβώς στην κλιματική αλλαγή. Μεγάλες καλοκαιρινές βροχοπτώσεις είναι συχνές σε αυτές τις περιοχές, όμως διαρκούν λιγότερο, αφορούν μικρότερες περιοχές και δεν προκαλούν τελικά τόσο μεγάλες καταστροφές. Η τωρινή τους κλίμακα και ένταση παραπέμπουν σε μη τυπικά περιστατικά, δηλαδή ακριβώς στο είδος των φαινομένων που οι ειδικοί επιμένουν ότι είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.

Ας μην ξεχνάμε ότι τα επτά πιο θερμά χρόνια από όταν αρχίσαμε να έχουμε συστηματικές μετρήσεις έχουν είναι τα χρόνια από το 2014 και μετά. Το 2020 ήταν επίσης μια χρονιά με πολλά ρεκόρ. Είχε τον πιο ζεστό Νοέμβρη στην ιστορία, αλλά και τον πιο ζεστό Ιανουάριο, Μάιο και Σεπτέμβριο.

Το 2021 αναμένεται επίσης να σπάσουν διάφορα ρεκόρ. Ας μην ξεχνάμε ότι πολύ πρόσφατα οι ΗΠΑ και ο Καναδάς είχαν ένα χωρίς προηγούμενο κύμα καυσώνων. Στον Καναδά το ρεκόρ ημερήσιας θερμοκρασίας έσπασε για 5 βαθμούς Κελσίου και στην Κοιλάδα του Θανάτου στην Καλιφόρνια πριν από λίγες μέρες έφτασε τη θερμοκρασία ρεκόρ των 54,4 βαθμών Κελσίου. Για τους ειδικούς θα ήταν αδύνατο να είχαμε αυτά τα ρεκόρ που σπάνε χωρίς την ανθρωπογενή θέρμανση του πλανήτη.

Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι όταν μιλάμε για την κλιματική αλλαγή, δεν μιλάμε απλώς για κάποια ομοιόμορφη και σταθερή αλλαγή. Ταυτόχρονα, μιλάμε για ολοένα και πιο συχνά εμφάνιση «ακραίων» φαινομένων και των επιπτώσεων τους, από πλημμύρες έως καταστροφικούς καύσωνες και δασικές πυρκαγιές.

Ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί το ενδεχόμενο από ένα σημείο και μετά να ξεπεράσουμε ένα κρίσιμο κατώφλι που να οδηγεί σε «μη γραμμικά» συμβάντα, δηλαδή φαινόμενα πολύ μεγαλύτερης κλίμακας από ό,τι θα περίμενε κανείς, ακριβώς επειδή το κλιματικό σύστημα θα έχει αποσταθεροποιηθεί.

Γερμανία: η κλιματική αλλαγή στο προσκήνιο

Οι καταστροφικές συμπίπτουν στη Γερμανία με μια σε εξέλιξη προεκλογική περίοδο που σηματοδοτεί ταυτόχρονα την αβέβαιη μετάβαση της χώρας στη «μετα-Μέρκελ» εποχή. Μάλιστα, ένα από τα επίδικα των εκλογών ήταν εάν και σε ποιο βαθμό η ολοένα και μεγαλύτερη επίγνωση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της θα ενίσχυε ακόμη περισσότερο τη θέση των Πρασίνων.

Ωστόσο, πέραν τη διαπίστωση ότι η Γερμανία είναι πια αντιμέτωπη με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, υπάρχει και το ζήτημα ότι οι προειδοποιήσεις πιθανώς δεν ελήφθησαν υπόψη με τη σοβαρότητα που έπρεπε, ούτε πέρασαν στο κοινό με τον επείγοντα χαρακτήρα που αναλογούσε στην περίσταση. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Έγκαιρης Ειδοποίησης για Πλημμύρες (EFAS) είχε προειδοποιήσει από τη Δευτέρα 12 Ιουλίου για τον μεγάλο κίνδυνο για ακραία πλημμυρικά φαινόμενα και η Γερμανική Μετεωρολογική Υπηρεσία μετέφερε την πληροφορία στα κρατίδια. Ωστόσο, αυτό δεν μεταφράστηκε σε αποφάσεις για εκκένωση στη Γερμανία (σε αντίθεση με το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο που πήραν σχετικές αποφάσεις). Κυρίως το μήνυμα δεν φαίνεται ότι έφτασε στους ίδιους τους πολίτες. Αυτό εξηγεί και γιατί είναι πολλές οι εκκλήσεις ότι πλέον πρέπει να υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ετοιμότητα και προετοιμασία για τέτοιες μεγάλες καταστροφές, προετοιμασία τόσο των τοπικών κυβερνήσεων, που έχουν το μεγαλύτερο βάρος, όσο και των ομοσπονδιακών θεσμών – χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στις εργασίες αποκατάστασης συμμετέχουν και οι ένοπλες δυνάμεις.

Οι ίδιες οι καταστροφές αποτελούν και μια δοκιμασία για τον υποψήφιο της CDU για την καγκελαρία, τον χριστιανοδημοκράτη πρωθυπουργό της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας Άρμιν Λάσετ, καθώς το συγκεκριμένο κρατίδιο επλήγη από τα πλημμύρες. Ο Λάσετ δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει ότι «τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα επηρεάσουν τη ζωή μας πιο έντονα στο μέλλον» και ότι «πρέπει να συνεχίσουμε με πιο γρήγορους ρυθμούς την πορεία της Γερμανίας προς την κλιματική ουδετερότητα.

Ο τόνος αυτός δεν είναι άσχετος με το γεγονός ότι αρχικά ο Λάσετ είχε δεχτεί μεγάλη κριτική για την αρκετά ασαφή γραμμή του ως προς τα περιβαλλοντικά, ενώ είχε βρεθεί στο στόχαστρο επειδή η περιβαλλοντική νομοθεσία στην Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία περιόριζε σε σημαντικό βαθμό τη δυνατότητα για ανεμογεννήτριες ενώ ο ίδιος είχε εναντιωθεί στη θέσπιση ορίου ταχύτητας στους γερμανικούς αυτοκινητοδρόμους με σκοπό της μείωσης των εκπομπών αερίων, ενώ ακόμη και στις 14 Ιουλίου εξέφρασε επιφυλάξεις για το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να απαγορευτεί από το 2035 η πώληση αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης.

Τώρα, όμως, σπεύδει να υπογραμμίσει «θα αντιμετωπίζουμε τέτοια γεγονότα ξανά και ξανά και γι’ αυτό χρειαζόμαστε περισσότερη ταχύτητα στα μέτρα για την προστασία του κλίματος, σε εθνικό επίπεδο, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και παγκοσμίως». Παράλληλα, υπερασπίστηκε την περιβαλλοντική πολιτική της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, υποστηρίζοντας ότι έχει την πιο μεγάλη συνεισφορά στην προστασία του κλίματος στην Ευρώπη, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην απεξάρτηση από τον άνθρακα και το γεγονός ότι θα κλείσουν επτά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα.

Παράλληλα, έσπευσε να τονίσει ότι η κυβέρνηση θα πάρει όλα τα μέτρα ώστε να υπάρξει γρήγορη αποκατάσταση των ζημιών.

Θα ενισχυθούν οι Πράσινοι;

Στην αρχή της προεκλογικής εκστρατείας οι Πράσινοι, που έχουν επενδύσει ιδιαίτερα όχι μόνο στο αυξημένο ενδιαφέρον για ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή αλλά και στην υποψηφιότητα της Αναλένα Μπέρμποκ για την καγκελαρία, φάνηκε να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν την έκπληξη σε ένα πολιτικό τοπίο που σφραγιζόταν από τη ρευστότητα που αφήνει η αποχώρηση της Άνγκελα Μέρκελ από το προσκήνιο.

Όμως το τελευταίο διάστημα οι δημοσκοπήσεις αποτύπωσαν μια υποχώρηση από το 24% στο 17%, εκτός των άλλων και γιατί  η Μπέρμποκ φαίνεται ότι «φούσκωσε» κάπως το βιογραφικό της, ιδίως ως προς τη σχέση της με μεγάλους διεθνείς οργανισμούς, ενώ υπήρξαν και κατηγορίες ότι σε πρόσφατο βιβλίο της χρησιμοποίησε περιέλαβε διάφορα αποσπάσματα χωρίς να αναφέρει της πηγές.

Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν η νέα επιπλέον φόρτιση που αποκτά το θέμα τα κλιματικής αλλαγής θα οδηγήσει ξανά σε ένα ρεύμα υπέρ των Πράσινων και της Μπέρμπολ. Πάντως οι Πράσινοι επιμένουν ότι για να αποφευχθούν τέτοια ακραία φαινόμενα πρέπει η απεξάρτηση από τον άνθρακα να έρθει νωρίτερα, το 2030.

Η Ακροδεξιά αρνείται τη σημασία της κλιματικής αλλαγής

Εξαίρεση ως προς τη γενική συμφωνία για τη συσχέτιση ανάμεσα στις καταστροφές και την κλιματική αλλαγή, αποτελεί η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), με τον βουλευτή της Κάρστεν Χίλσε να υποστηρίζει ότι οι πλημμύρες είναι φυσικά φαινόμενα και οι ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων δεν παίζουν ρόλο, ούτε ευθύνονται για την τωρινή καταστροφή. Η άρνηση της σημασίας της κλιματικής αλλαγής και η εναντίωση στα σχέδια για την ενεργειακή μετάβαση είναι μια χαρακτηριστική θέση της AfD, αλλά και άλλων ακροδεξιών σχηματισμών στην Ευρώπη.