Ενας πόλεμος που δεν μπορούσε να κερδηθεί

Η εισβολή των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους και στο Πεντάγωνο, ήταν μια πέρα για πέρα λαθεμένη στρατηγική. Μιλώντας τότε στην TV με τον πρώην αρχηγό των Μυστικών Υπηρεσιών του Πακιστάν (ISI) Χαμίντ Γκουλ, δεν μου έκρυψε τη σιγουριά του πως οι Ταλιμπάν, που για πολλούς παρατηρητές υπήρξαν δημιούργημά του, δεν επρόκειτο να ηττηθούν από τον όποιο ξένο εισβολέα. Από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ακόμη, οι ορεινές φυλές της αφιλόξενης αυτής χώρας δεν μπορούσαν να υποταχθούν στην όποια ξένη δύναμη. Ο Αλέξανδρος συγκρούσθηκε ακόμη και με τον Ηφαιστίωνα διότι, για να εξασφαλίσει τα μετόπισθέν του, είχε αναγκασθεί να εξολοθρεύει χωριά ολόκληρα. «Βρες εσύ καλύτερο τρόπο να τους ελέγξουμε», φέρεται ότι του είχε πει (βλ. Stephen Tanner «Afghanistan: Α Military History from Alexander the Great to the War Against the Taliban» και Steven Pressfield, «The Afghan Campaign»).

Οι Βρετανοί, πολύ αργότερα, έσπασαν τα μούτρα τους με τις ατίθασες φυλές των Παστούν. Τρεις φορές αποπειράθηκαν να τους ελέγξουν. Και τις τρεις υπέστησαν πανωλεθρίες. Οταν μάλιστα είχαν καταλάβει με δυνάμεις τους την Καμπούλ, οι εξεγερμένοι Αφγανοί τους εξόντωσαν όλους. Επιτρέποντας μόνο σε έναν να επιστρέψει στην Τζαλαλαμπάντ, για να περιγράψει στην εκεί βρετανική διοίκηση τι ακριβώς είχε συμβεί (βλ. Paddy Docherty, «The Khyber Pass: A History of Empire and Invasion»)…

Η σειρά των Σοβιετικών ήρθε στη συνέχεια να δοκιμάσουν την τύχη τους. Με την παρουσία και των λεγομένων Αράβων – Αφγανών του Μπιν Λάντεν, οι πολεμικές φυλές της ορεινής χώρας ξεδίπλωσαν και τα λάβαρα του Ισλάμ. Εθνικός φανατισμός και θρησκευτική αφοσίωση υποχρέωσαν την κομμουνιστική αυτοκρατορία σε ταπεινωτική υποχώρηση. Περνώντας και το μήνυμα της ισλαμικής αναβίωσης και μέσα στα δικά της εδάφη των μουσουλμανικών δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου. Το Αφγανιστάν όχι μόνο δεν κατακτήθηκε αλλά έβαλε και τον σπόρο της μετέπειτα διάλυσης της Σοβιετικής Ενωσης (βλ. Michel Tatu, «The Way The Cookie Crumbles»).

Οι Αμερικανοί έπρεπε να διδαχθούν από την ιστορία. Αποφάσισαν όμως να χτυπηθούν, οργισμένοι, με τους Ταλιμπάν στα δικά τους εδάφη. Και σαν αρχή δεν πήγαν άσχημα. Τους έσπρωξαν εκτός Αφγανιστάν αλλά ανέχθηκαν την παρουσία τους στο γειτονικό Πακιστάν και την ανασυγκρότησή τους σε στρατόπεδα εκεί. Ιδίως στην Κουέτα και στο Βαζιρσκιστάν. Με εργαλείο την ισλαμική πίστη, την εκκαθάριση των Σιιτών Χαζάρας και την αποδυνάμωση των δυνάμεων του Ουζμπέκου Ντόστουμ και των Τατζίκων στον Βορρά, οι πιστοί από τις μαντράσες (θεολογικά σχολεία της εκδοχής του ακραίου Ντεομπαντισμού), οι Ταλιμπάν δηλαδή, ξαναμπήκαν στον αγώνα κι άρχισαν να κερδίζουν στις απομονωμένες επαρχίες και στα, φυτεμένα στις ερημιές, χωριά. Σε περιοχές δηλαδή όπου, όπως περιγράφει κι ο Carter Malkasian στο εξαιρετικό βιβλίο του «The American War in Afghanistan: A History» (2021): «Εκτός από τα κινητά τηλέφωνα, τα αυτοκίνητα και τα πυροβόλα όπλα τίποτε άλλο δεν θυμίζει 21ο αιώνα»…

Το Ιράκ επίσης απορρόφησε τους Αμερικανούς, ενώ ποτέ δεν μπόρεσαν να καταλάβουν την ιδιαιτερότητα των ντόπιων πολιτιστικών παραδόσεων. Απέτυχαν να εκμεταλλευθούν τις αντιπαλότητες ανάμεσα στις φυλές, που όμως αξιοποίησαν με επιτυχία οι Ταλιμπάν. Οπως εξηγεί ο Malkasian: «Πολλές πανίσχυρες φυλές Παστούν, όπως οι Γκιλζάις, οι Ισακζάις και οι Νουρζάις, αισθάνθηκαν αποκομμένοι». Πίστεψαν πως οι ξένοι «περιφρονούσαν τον πολιτισμό τους», και στράφηκαν εναντίον της Καμπούλ. Μαζί η διαφθορά της κυβέρνησης και με την αβεβαιότητα της αμερικανικής πολιτικής (του Ομπάμα και του Τραμπ), έπεισε τους πάντες πως η συνέχιση του πολέμου ήταν μάταιη (βλ. και Christina Lamb, «Chronicle of a Defeat Foretold», Foreign Affairs, July – August 2021).

Το Αφγανιστάν λοιπόν κατανίκησε άλλη μία αυτοκρατορία. Η ιστορία του πλουτίσθηκε από έναν ακόμη θρίαμβο. Ο επίλογος όμως δεν έχει γραφεί. Η χώρα-πυριτιδαποθήκη δεν βρίσκεται ακόμα σε κάποια ομαλότητα. Ολα δείχνουν να εκκρεμούν…