Ερντογάν: Η εμμονή στη «λύση δύο κρατών» και η ένταξη της Κύπρου στο εθνικιστικό όραμά του

Η τακτική Ερντογάν και τα «καλά νέα» που υποσχέθηκε

Στις αρχικές εξαγγελίες για την επίσκεψη Ερντογάν περιλαμβανόταν και επίσκεψη στην Αμμόχωστο, συμπεριλαμβανομένου και του Βαρωσιού. Ωστόσο, τελικά ανακοινώθηκε ότι δεν θα μεταβεί στην Αμμόχωστο αλλά τα εγκαίνια δύο χώρων στην Αμμόχωστο θα τα κάνει on line. Η αποφυγή φυσικής παρουσίας δεν είναι άσχετη και με τις έντονες διπλωματικές πιέσεις που υπήρξαν ώστε να αποφύγει κάτι που θα ισοδυναμούσε με έμπρακτη αμφισβήτηση του σημερινού καθεστώτος και εξίσου έμπρακτη υποστήριξη στα σχέδια για «άνοιγμα» του Βαρωσιού και άρα τον κίνδυνο να κατηγορηθεί από τη διεθνής κοινότητα για ευθεία παραβίαση των όρων συζήτησης του Κυπριακού.

Ωστόσο, ούτως ή άλλως η επίσκεψη έχει μια συνολικότερη πολιτική διάσταση κάτι που επιβεβαιώνεται από το ότι ον Τούρκο Πρόεδρο θα συνοδεύουν ο πρόεδρος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, Μουσταφά Σεντόπ, ο πρόεδρος του κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, αντιπροσωπεία της τουρκικής Βουλής και του ΑΚΡ.

Ο Ερντογάν διαμόρφωσε κλίμα υψηλών προσδοκιών γύρω από την επίσκεψή του μέσα και από την αναφορά του σε «καλά νέα». Σε αυτό το φόντο τα δημοσιεύματα πριν από την επίσκεψη επικέντρωσαν στα ακόλουθα σημεία. Στην επιμονή στην αντίληψη ότι υπάρχουν «δύο κράτη» και ότι αυτό είναι  η αφετηρία οποιασδήποτε λύσης. Στην ενδεχόμενη αναγνώριση του Ψευδοκράτους από το Αζερπάϊτζάν (ο ίδιος ο Ερντογάν μιλώντας στην «τουρκοκυπριακή βουλή» δήλωσε ότι την ομιλία παρακολουθούν βουλευτές και ο επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών υποθέσεων της βουλής του Αζεραμπαϊτζάν) και το Πακιστάν (αντιπροσωπεία της πρεσβείας του Πακιστάν στην Άγκυρα είχε επισκεφτεί τα κατεχόμενα). Σε ενδεχόμενες ανακοινώσεις για την περίκλειστή περιοχή της Αμμοχώστου καλώντας του ελληνοκύπριους ιδιοκτήτες να επιστρέψουν. Σε ενδεχόμενα εγκαίνια βάσης drones στα Λευκόνοικο (ή ακόμη και σε ενδεχόμενη ναυτική βάση στο Τρίκωμο). Σε ανακοινώσεις για το φυσικό αέριο και τα αποτελέσματα των ερευνών. Οι πληροφορίες για τέτοιες εξαγγελίες έτυχαν ενθουσιώδους προβολής από τον φιλοκυβερνητικό Τύπο στην Τουρκία.

Η ομιλία στη «τουρκοκυπριακή βουλή» και οι κατώτερες του κλίματος εξαγγελίες

Μιλώντας στην «τουρκοκυπριακή βουλή» στις 19 Ιουλίου ο Ερντογάν κυρίως επικέντρωσε στη υποστήριξη της θέσης για τα δύο κράτη. «Στην Κύπρο υπάρχουν δύο ξεχωριστοί λαοί και δύο ξεχωριστά κράτη», στηρίζοντας έτσι ρητά την πρόταση Τατάρ στην πρόσφατη άτυπη διάσκεψη της Γενεύης. Κατηγόρησε την ελληνοκυπριακή πλευρά ότι δεν τηρεί τις υποσχέσεις της και ότι δεν επιθυμεί έναν συνεταιρισμό ανάμεσα στις δύο πλευρές καθώς όπως υποστήριξε «οι ελληνοκύπριοι δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους» και αντιμετωπίζουν τους τουρκοκύπριους ως «μειονότητα».

Παράλληλα ανακοίνωσε την έναρξη δημιουργίας νέου  «προεδρικού μεγάρου» στον κατεχόμενο Άγιο Δομέτριο, δίπλα στο οποίο θα φτιαχτεί και ένας «κήπος του λαού», με το σημερινό «προεδρικό» να μετατρέπεται σε μουσείο. Αυτό ήταν τελικά και το «καλό νέο» που είχε προαναγγείλλει, τουλάχιστον ως προς την ομιλία του στη «βουλή».

Όλα αυτά δείχνουν ότι τουλάχιστον στο επίπεδο της ομιλίας του στην «τουρκοκυπριακή βουλή» ο Ερντογάν επένδυσε στη ρητορική των «δύο κρατών», υπογράμμισε τη στήριξη της Τουρκίας σε αυτή την κατεύθυνση (μια που χωρίς αυτήν μια ντε φάκτο διχοτόμηση θα παρέπεμπε σε επικίνδυνη περιπέτεια ακόμη και στους υποστηρικτές του στα κατεχόμενα), χάιδεψε εθνικιστικά αντανακλαστικά (χωρίς όμως να απαντήσει στην αγωνία εκείνου του σημαντικού τμήματος των τουρκοκυπρίων που θέλουν κάποιου είδους επανένωση) και απέφυγε πιο σαφείς και «εντυπωσιακές εξαγγελίες».

Η εξαγγελία για το άνοιγμα του Βαρωσιού

Στη δεύτερη μέρα της επίσκεψή του ο Ερντογάν επέλεξε να ανακοινώσει τη νέα φάση στο σχέδιο του ανοίγματος του Βαρωσιού, του περίκλειστου τμήματος της Αμμοχώστου. Όπως είναι γνωστό κατά τη διάρκεια του «Αττίλα 2» οι Τούρκοι μπόρεσαν να καταλάβουν ολόκληρη την περιοχή της Αμμοχώστου, παρότι δεν ήταν στον αρχικό σχεδιασμό τους. Έκτοτε το Βαρώσι ήταν μια περίκλειστη περιοχή, υπό στρατιωτική διοίκηση και δεν είχε υπάρξει εποικισμός του. Άλλωστε, επανειλημμένα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ έκαναν σαφές ότι η περιοχή έπρεπε να περάσει στον έλεγχο της Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ, κατ’ αναλογία με τις υπόλοιπες περιοχές της «νεκρής ζώνης». Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και οι ΗΠΑ έσπευσαν να κάνουν σαφές ότι αλλαγή στο καθεστώς του Βαρωσιού συνιστά παραβίαση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ

Όμως, ο Τατάρ και η τουρκική κυβέρνηση θέλουν να χρησιμοποιήσουν το Βαρώσι για να κάνουν πράξη τη λογική των «δύο κρατών». Σε αυτό το πλαίσιο προτείνουν να ανοίξει η περιοχή, πάτα υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, αλλά με δικαίωμα όσων ελληνοκυπρίων το επιθυμούν να επιστρέψουν, αφού πρώτα καταθέσουν το αίτημά τους στην «Επιτροπή Ακίνητης Περιουσίας», κάτι που βέβαια θα ισοδυναμεί και με αναγνώριση του Ψευδοκράτους. Βεβαίως προτείνουν να ανοίξουν μόνο μια έκταση 3,5% του Βαρωσιου, σε μια κίνηση περισσότερο συμβολική.

Όλα αυτά δείχνουν ότι ο Ερντογάν σε αυτή τη φάση κυρίως θέλει να κατοχυρώσει τη θέση του για «λύση δύο κρατών» και επομένως για διαπραγμάτευση μεταξύ «ισότιμων κυρίαρχων κρατών», στρατηγική που εντάσσει την Κύπρο σε ένα συνολικότερο εθνικιστικό αφήγημα, επιδίωξη και περιλαμβάνει και κινήσεις με σημαντικό συμβολισμό (και υπαρκτή παραβίαση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ), προσπαθώντας ταυτόχρονα να μην περάσει κατά πολύ κάποια όρια που θα έκαναν τη διεθνή κοινότητα (και ιδίως τις ΗΠΑ και την ΕΕ) ως επιθετική προσπάθεια αλλαγής των όρων συζήτησης του Κυπριακού. Όμως, στην πραγματικότητα είναι ακριβώς η αντίληψη των «δύο ισότιμων κυρίαρχων κρατών» που δυναμιτίζει οποιαδήποτε συζήτηση και απομακρύνει ακόμη περισσότερο την επανένωση του νησιού.