«ΜΟΡΙΑΣ ‘21»: Ζήσε την Ιστορία, ζήσε στον Μοριά του 1821

Μία από τις πιο δημοφιλείς παρερμηνείες σχετικά με την Ιστορία είναι ότι έρχεσαι σε επαφή μαζί της μόνο μέσα από πολυσέλιδα συγγράμματα και ογκωδέστατες μελέτες.

Όπως αποδεικνύει όμως το πρόγραμμα ΜΟΡΙΑΣ ’21, που δημιουργήθηκε από το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου και την ΤΕΜΕΣ Α.Ε (φορέα ανάπτυξης της Costa Navarino), με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, υπάρχουν πολύ πιο άμεσοι και βιωματικοί τρόποι να το κάνεις.

Το πρόγραμμα

Το ΜΟΡΙΑΣ ’21 παραδίδει ελεύθερα στο κοινό ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα πολιτιστικού τουρισμού με επίκεντρο δράσεων την Ιστορία, την Τέχνη, τη Γαστρονομία και τη Φύση.

Περιλαμβάνει 21 ειδικά σχεδιασμένες διαδρομές στην Πελοπόννησο, από την εταιρία πολιτιστικού τουρισμού Discover Greek Culture (DGC), οι οποίες συνδέουν εμβληματικές πόλεις, φημισμένους αλλά και λιγότερο γνωστούς τόπους της Πελοποννήσου, όπου διαδραματίστηκαν κρίσιμα γεγονότα της Ιστορίας του 1821.

Η επιστημονική τεκμηρίωση του προγράμματος έγινε από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, με τον συντονισμό του καθηγητή Νικόλαου Ζαχαριά και την εποπτεία σε θέματα τεκμηρίωσης του ομότιμου καθηγητή Θάνου Βερέμη και του καθηγητή Θανάση Χρήστου.

Οι διαδρομές είναι τριήμερες, πενθήμερες ή επταήμερες όμως, εκμεταλλευόμενος τα τυχερά του επαγγέλματος, είχα την ευκαιρία, να μπω στο βανάκι της πρώτης δημοσιογραφικής ξενάγησης και για 30 μόλις ώρες, να ζήσω στον Μοριά του 1821.

Η εμπειρία

Κόρινθος

Ξεκινήσαμε από την Αθήνα στις 08:30 το πρωί και περίπου στις 10:00, βρισκόμασταν στην Κόρινθο.

Έξω από το Δημοτικό Θέατρο Κορίνθου σχεδιάζεται από τους αδερφούς Κρέτση η τοιχογραφία «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ο Ελευθερωτής», που σε λίγες ημέρες θα απεικονίζει τον Γέρο του Μοριά μπροστά από το Κάστρο της Κορίνθου, στον βράχο του Ακροκόρινθου.

Μας υποδέχτηκαν η επιβλέπουσα του προγράμματος τοιχογραφιών του Moριας ’21 και πρόεδρος του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ερατώ Χατζησάββα, ο δήμαρχος Κορίνθου Βασίλης Νανόπουλος και ο Αντιδήμαρχος Παιδείας και Πολιτισμού Σπυρίδωνας Ζαχαριάς.

Η χαρά τους για το εν εξελίξει έργο, δεν κρυβόταν.

Άγιος Φλώρος, Μεσσηνίας

Ένας από τους κεντρικούς άξονες του προγράμματος ΜΟΡΙΑΣ ’21 είναι αφιερωμένος στη Φύση.

Συνολικά 27 αιωνόβια δέντρα έχουν μελετηθεί, φωτογραφηθεί και καταγραφεί σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καλαμάτας και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο πλάτανος του Αγίου Φλώρου είναι ένας αιωνόβιος σιωπηλός μάρτυρας τραγικών στιγμών της ιστορίας του Αγώνα των Ελλήνων για την Ελευθερία.

Eκεί συναντηθήκαμε με τον πρόεδρο της κοινότητας, Δημήτρη Χρονόπουλο και τον Αντιδήμαρχο Καλαμάτας, Γιώργο Φάβα.

Στα κλαδιά αυτού του πλατάνου απαγχονίστηκαν από τους Τούρκους, πολλοί κλέφτες και οπλαρχηγοί, ανάμεσά τους, το 1825, ο αδερφός του Παπαφλέσσα, Ιωάννης Δικαίος.

Επίσης, όπως αναφέρει ο ιστορικός Φωτάκος , το 1826, ο Κολοκοτρώνης μαζί με άλλους οπλαρχηγούς, ακολουθώντας την πορεία του  Ιμπραήμ προς την Καλαμάτα, σταμάτησαν στον Άγιο Φλώρο, στην πηγή του πλατάνου, και βρήκαν κρεμασμένα από τα κλαδιά του νήπια. Τα περισσότερα ήταν νεκρά,. Όσα είχαν επιζήσει τα παρέδωσαν στις μητέρες τους.

Καλαμάτα

Διασχίζοντας τον Μοριά, το μεσημέρι φτάσαμε στην Καλαμάτα, όπου μας υποδέχτηκαν ο Δήμαρχος, Θανάσης Βασιλόπουλος και ο Αντιδήμαρχος Νέων Έργων, Πολεοδομίας, Προγραμματισμού και Τουρισμού, Νίκος Μπασακίδης.

Στο Πανταζοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας έχει στηθεί ένα από τα ψηφιακά εκθέματα του προγράμματος.

Μπαίνοντας στο «κουτί» του τρισδιάστατου πολυμεσικού ψηφιακού εκθέματος, που υλοποιείται με την υποστήριξη της εταιρίας MYTILINEOS, είδαμε να ζωντανεύει μπροστά μας ο πίνακας του Ευάγγελου Δράκου με τίτλο, «Δοξολογία 23ης Μαρτίου στην Καλαμάτα».

Nιώθεις ότι βρίσκεσαι στον ιστορικό ναό των Αγίων Αποστόλων, δίπλα από τους απελευθερωτές της Καλαμάτας, τον Κολοκοτρώνη, τον Νικηταρά, τον Παπαφλέσσα, τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, και πανηγυρίζεις μαζί με εκατοντάδες Καλαματιανούς την απελευθέρωση της πόλης.

Λίγα λεπτά αργότερα σταθήκαμε αποσβολωμένοι έξω από  το 24ο Δημοτικό Σχολείο Καλαμάτας, αντικρύζοντας την τοιχογραφία των αδερφών Κρέτση, «Οι Ελευθερωτές: Μ. Πετρόμπεης, Νικηταράς, Δ. Παπατσώνης, Θ. Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας και Αναγνωσταράς»

Είχε φτάσει μεσημέρι και μετά από μια συμπυκνωμένη δόση Ιστορίας, Φύσης και Τέχνης σειρά είχε αυτό που ονειρεύεται κάθε ταξιδιώτης…η Γαστρονομία και γι’ αυτό φρόντισε το Επιμελητήριο Μεσσηνίας που κατά το κοινώς λεγόμενο, και το μεσημέρι και το βράδυ, μάς πήγε στα καλύτερα.

Το εστιατόριο «Νοτιάς» στη Μαρίνα της Καλαμάτας είναι ένα από τα εστιατόρια που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ΜΟΡΙΑΣ ’21, «Τα πιάτα της επανάστασης».

«Τα πιάτα της επανάστασης»

Το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου μελέτησε τις διατροφικές συνήθειες των Επαναστατών του 1821 και εντόπισε υλικά και συνταγές της εποχής εκείνης.

Με βάση αυτά ο chef Λευτέρης Λαζάρου ανέπτυξε 12 συνταγές με χαρακτηριστικά προϊόντα Πελοποννήσου, ενώ ο Master of Wine, Κωνσταντίνος Λαζαράκης επέλεξε για κάθε συνταγή μια ιδιαίτερη ποικιλία κρασιού από τον Μοριά.

Όπως μας ανέφερε ο ενθουσιώδης υπεύθυνος δράσεων του Ιδρύματος Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, Διονύσης Παπαδάτος, στόχος του προγράμματος είναι οι συνταγές αυτές, να υιοθετηθούν από εστιατόρια της Πελοποννήσου, αλλά και να τις χρησιμοποιήσει όποιος άλλος το επιθυμεί.

Με το χέρι στην καρδιά,  οι «Σουπιές με το μελάνι τους, ρύζι, δάφνη και μάραθο» του «Νοτιά» κάνουν ένα κρεατοφάγο να ξεχάσει ότι είναι κρεατοφάγος.

Την παράσταση της απογευματινής μας περιήγησης στην Καλαμάτα, έκλεψε η επίσκεψη στη Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια».

Δεν ήμουν ποτέ φανατικός θαυμαστής του αντικειμένου, όμως μετά από την τόσο ενδιαφέρουσα και εμπεριστατωμένη ξενάγηση, με στοιχεία και πληροφορίες τόσο για τα ίδια τα ενδύματα όσο και για τις ιστορικές και κοινωνικές προεκτάσεις της παραδοσιακής φορεσιάς στην Ελλάδα, η γνώμη μου για τον τομέα αυτό της λαογραφίας άλλαξε άρδην.

Η ημέρα έκλεισε φυσικά και πάλι με γαστρονομία και δείπνο που μας παρέθεσε και πάλι το Επιμελητήριο Καλαμάτας, αυτή τη φορά στο εστιατόριο «Κάρδαμος».

Ανάμεσα στα τέσσερα διαφορετικά «Πιάτα της Επανάστασης» που γευθήκαμε εκεί, αξέχαστο μού έμεινε το παραδοσιακό ζυμαρικό γκόγκες από το πιάτο «Γαρίδες με Γκόγες, ντομάτα, και σφέλα».

Η Μουριά του Παπαφλέσσα

Την επόμενη ημέρα, ύστερα απο τη διανυκτέρευση που μας προσέφερε ο Δήμος Καλαμάτας στο ξενοδοχείο Χάικος,  πήραμε τον δρόμο της επιστροφής προς την Αθήνα έχοντας όμως αρκετούς ακόμα σταθμούς.

Πρώτος μας σταθμός ήταν η Πολιανή Μεσσηνίας, γενέτειρα των σπουδαίων αγωνιστών, Παπαφλέσσα και Αναγνωσταρά.

Εκεί βρίσκεται και η «Μουριά του Παπαφλέσσα», σημείο βασανισμού και ανακρίσεων Ελλήνων από τους Τούρκους αλλά και σημείο όπου σύμφωνα με την παράδοση, ο Παπαφλέσας, σε μικρή ηλικία, την ώρα που ο μπέης του Δυρραχίου φόρτωνε στα μουλάρια του τη σοδειά που είχε αρπάξει από τους ντόπιους χωρικούς, έριξε μια μεγάλη χούφτα από αλογόμυγες στα οπίσθια των ζώων, με αποτέλεσμα αυτά να αφηνιάσουν και να σκορπιστούν τα φορτώματα παντού.

Ως αντίποινα, οι Τούρκοι έδεσαν τρία παιδιά και τα έσυραν με ζώα στο έδαφος, ενώ σύμφωνα με άλλες αναφορές κρέμασαν ανάποδα, από ένα κλαρί της μουριάς αυτής, τον μικρό τότε Παπαφλέσσα.

Άκοβος – Δραμπάλα – Λεοντάρι: Στα λημέρια του Κολοκοτρώνη

Από την Πολιανή, μπαίνοντας στην αρκαδική γη, βρεθήκαμε στα μέρη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Κάναμε μια σύντομη στάση στον Άκοβο, το χωριό όπου έζησε ο Κολοκοτρώνης ως νιόπαντρος αλλά και ως πρωτάρης κλέφτης.

Συνεχίσαμε ως το ιστορικό ύψωμα της Δραμπάλας, όπου, τον Ιούνιο του 1825, ο Γέρος του Μοριά προσπάθησε ανεπιτυχώς να αναχαιτίσει την προέλαση του Ιμπραήμ Πασά στην Πελοπόννησο.

Ο ανδριάντας του αρχιστράτηγου των Ελλήνων δεσπόζει στην κορυφή του υψώματος αγέρωχος. Πλησιάζεις και νιώθεις να στέκεσαι δίπλα του τις ηρωικές εκείνες ημέρες.

Λεοντάρι

Προσεγγίζοντας την Τρίπολη, περάσαμε από το χωριό Λεοντάρι, πεδίο δράσης του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Νικηταρά, καθώς και της κλέφτισσας Κωνσταντίας Ζαχαριά.

Έχοντας τις μητρικές μου ρίζες στο κοντινό χωριό, Σκορτσινού (Σκορτσινός) Αρκαδίας, που βρίσκεται δίπλα από τις πηγές του ποταμού Ευρώτα, το Λεοντάρι μού ήταν φυσικά γνωστό.

Όμως, χωρίς ίχνος υπερβολής ή τοπικιστικής παρόρμησης, το Λεοντάρι, έδρα επαρχίας επί Τουρκοκρατίας, και ο ναός Αγίων Αποστόλων, του 14ου αιώνα, που είχε μετατραπεί και σε τζαμί, είναι από τα πιο εντυπωσιακά «κρυφά» χαρτιά της ορεινής Αρκαδίας.

Tρίπολη

Συνεχίσαμε για την Τρίπολη, όπου μάς υποδέχθηκε ο δήμαρχος της πόλης, Κώστας Τζιούμης, η αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Ελένη Καρούντζου και ο πρόεδρος του τουριστικού τμήματος Επιμελητηρίου Αρκαδίας, Γιάννης Σαμπράκος.

Συναντηθήκαμε στην παλιά συνοικία Κλωνατζίδικα μπροστά από την τοιχογραφία των αδερφών Κρέτση, «Θ. Κολοκοτρώνης και Π. Κεφάλας».

Περπατήσαμε ως το Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο και παρακολουθήσαμε το τρισδιάστατο ψηφιακό έκθεμα που δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ) και της εταιρίας Melis Block.

Το έκθεμα αφορά την Άλωση της Τριπολιτσάς και ζωντανεύει τον πίνακα του Peter von Hess (1792-1871), «Ο Παναγιώτης Κεφάλας υψώνει τη σημαία της ελευθερίας στα τείχη της Τριπολιτσάς».

Αποχαιρετήσαμε την Τρίπολη και την Αρκαδία ύστερα από το λουκούλλειο γεύμα που μας παρέθεσε το Επιμελητήριο Αρκαδίας στο εστιατόριο «Villa Incognito».

Το μόνο σίγουρο είναι πως με τη θεσπέσια «Πελοποννησιακή σαλάτα», το «Κοκκινιστό χοιρινό με λαχανικά και χυλοπιτάκι» και τους «Λαχανοντολμάδες με μοσχαρίσιο κιμά, κολοκύθι, αμύγδαλα και λεμονάτη σάλτσα με γιαούρτι» του «Villa Incognito» θα ξανασυναντηθούμε σύντομα.

Λίγο πριν αποχωριστούμε τον Μοριά και  μπούμε στην τελική ευθεία της επιστροφής δεν θα μπορούσαμε να μην επισκεφθούμε τον τόπο, όπου έλαβε χώρα μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές του τουρκικού στρατού, τα Δερβενάκια.

Eπιστρέψαμε στην Αθήνα και την τσιμεντένια οδό Κατεχάκη.

Το ταξίδι αυτό στον Μοριά, και στον χρόνο, γεμάτo από τόσες αφηγήσεις, ιστορίες, εικόνες, γεύσεις και αρώματα νιώθεις ότι διήρκησε εβδομάδες και όχι 30 μόλις ώρες.

Το ευτυχές είναι ότι, όπως μας ανέφεραν οι συνοδοί μας από την Discover Greek Culture, Σοφία Αντωνιάδου και Γιώργος Φήταμ δεν πρόκειται για ένα πρόγραμμα για λίγους ή για κάτι που θα διαρκέσει λίγο.

Το ΜΟΡΙΑΣ ’21 ξεκίνησε τώρα χωρίς όμως να υπάρχει ημερομηνία ολοκλήρωσης. Αντίθετα στόχο έχει να μην σταματήσει ποτέ.

Κυρίαρχος σκοπός του Ιδρύματος Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου και της ΤΕΜΕΣ είναι το πρόγραμμα Μοριάς ’21 να αποτελέσει μια παρακαταθήκη για να γνωρίσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι την Ιστορία, την Τέχνη, τη Γαστρονομία και τη Φύση της Πελοποννήσου.