Ελληνες χωρίς σύνορα

Η αλήθεια είναι ότι οι παγκόσμιοι Ελληνες, εκείνοι που όχι μόνο είναι ευρέως γνωστοί στον μέσο πολίτη της οικουμένης, αλλά έχουν συνδιαμορφώσει και μια παγκόσμια κουλτούρα, χάνονται στα βάθη της Ιστορίας. Προφανώς ο Αριστοτέλης και ο Πλάτων έχουν συμβάλει μέσα από το έργο τους στην εξέλιξη του δυτικού πολιτισμού, καθώς αποτέλεσαν τα φωτεινά μυαλά για τη φιλοσοφική σκέψη που προσπάθησαν να διδάξουν από τον 11ο μ.Χ. αιώνα τα πρώτα δυτικά πανεπιστήμια.

Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός έχουν και το δικό τους αποτύπωμα. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία και ο Περικλής επίσης γκρέμισαν τα σύνορα, όπως και ο Μέγας Αλέξανδρος ως αρχέτυπο ενός στρατηλάτη που οργάνωσε μια εκπολιτιστική εκστρατεία και δημιούργησε μια αυτοκρατορία, την οποία επιχείρησαν σε βασικές δομές της να αντιγράψουν μετέπειτα οι Ρωμαίοι ως και οι Βρετανοί. Υπάρχουν ο Ασκληπιός, ο Ιπποκράτης, ο Αρχιμήδης, ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης, ο Σοφοκλής και ο Αριστοφάνης, όπως υπάρχουν και τα μυθικά πρόσωπα που ξέφυγαν από τα ελληνικά όρια μέσα από τα ομηρικά έπη – ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας και ο Αγαμέμνων – μαζί με τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου.

Στη νεότερη ελληνική Ιστορία ελάχιστες φορές η παγκόσμια κοινότητα χρειάστηκε να στρέψει το βλέμμα της στα μέρη μας και οι Ελληνες που κατάφεραν να υπερπηδήσουν εμπόδια και να αφήσουν το στίγμα τους στην οικουμένη είναι μετρημένοι στα δάχτυλα. Στην πραγματικότητα, η εικόνα του σύγχρονου Ελληνα συνδέθηκε με εκείνη που κατέγραψε μεταπολεμικά ο δυτικός τουρίστας κι εκείνη που μετέφεραν οι έλληνες μετανάστες στη Δυτική Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία. Και ελάχιστα παρέπεμπε στο αρχαίο κλέος.

Είναι κατανοητό ότι τα σχεδόν 400 χρόνια του οθωμανικού ζυγού αρκούσαν για να αλλάξουν την εικόνα που έπρεπε να φιλοτεχνηθεί από την αρχή. Στις κοινωνίες που διαμορφώθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αρκετοί Ελληνες διέπρεψαν εκτός συνόρων, σε συγκεκριμένους τομείς και αναλαμβάνοντας έναν ρόλο καθοδηγητή, αλλά πλην του Αριστοτέλη Ωνάση ουδείς άλλος είχε καταφέρει να περάσει την εικόνα του και στο τελευταίο χωριό του πλανήτη. Επί δεκαετίες ο «έλληνας κροίσος» ήταν η πιο αναγνωρίσιμη ελληνική φιγούρα, επιδιώκοντας βέβαια και ο ίδιος τη μέγιστη δημοσιότητα μέσα από τις επιλογές του. Η δυνατότητα παρέμβασης, ωστόσο, και η ισχύς του στο διεθνές πολιτικό και επιχειρηματικό πεδίο ήταν αδιαμφισβήτητη. Τηρουμένων των αναλογιών, μετά τους αρχαίους προγόνους, ο Ωνάσης υπήρξε όντως ο πρώτος παγκόσμιος Ελληνας και προφανώς είχε συμβάλει στη δυναμική που είχε αποκτήσει και η εικόνα της Μαρίας Κάλλας.

Πέραν αυτών, όσοι ξέφυγαν από τα στενά ελληνικά σύνορα και άφησαν βαθύ αποτύπωμα με το έργο τους, απευθύνονταν σε ένα μεγάλο κοινό μεν, αλλά μυημένο – συμπεριλαμβανομένου του αναγεννησιακού Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (Ελ Γκρέκο).

Ο Κώστας Γαβράς και η Μελίνα Μερκούρη, όπως και ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Μάνο Χατζιδάκι έκαναν με το έργο τους τη μεγάλη υπέρβαση, βγαίνοντας εκτός συνόρων, αλλά δεν κινήθηκαν στα ίδια όρια της παγκόσμιας διασημότητας, πολύ περισσότερο με τους κανόνες που έχει επιβάλει η παγκοσμιοποίηση. Οπως και ο σπουδαίος μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή που διακρίθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο ή ο πρωτοπόρος Γεώργιος Παπανικολάου του test Pap. Δυστυχώς, ο μέσος πολίτης στο Μιλγουόκι αγνοεί ότι το σωτήριο test Pap έχει ελληνική υπογραφή.

Είναι ξεκάθαρο ότι ο Γιάννης Αντετοκούνμπο αποκτά πλέον τις διαστάσεις του παγκόσμιου προτύπου. Και όσο κι αν υπάρχουν ημέτεροι που δύσκολα χωνεύουν την εκπροσώπηση των εθνικών χρωμάτων από έναν μαύρο αθλητή με ρίζες στη Νιγηρία, ο Γιάννης Αντετοκούνμπο και τα αδέλφια του, για το Μιλγουόκι, την Αμερική και όλο τον πλανήτη είναι τα παιδιά από την Ελλάδα. Και πάντα θα επιστρέφουν στα στενά των Σεπολίων και του Ζωγράφου. Είναι εξίσου καθαρό ότι προδιαγραφές για μια παγκόσμια αναγνωρισιμότητα που θα υπερβαίνει τα όρια του τένις διαθέτει και ο Στέφανος Τσιτσιπάς. Και η Ελλάδα της κρίσης μπορεί να επενδύσει περισσότερα πάνω τους.