Κύπρος: τι (πρέπει να) κάνει η Αθήνα;

Μετά τις τελευταίες εξελίξεις στην Κύπρο με τις έκνομες εξαγγελίες του προέδρου Ερντογάν (παραπέρα άνοιγμα Βαρωσίων, κ.λπ.) το ερώτημα που ανακύπτει είναι: Τι κάνει η Αθήνα σε σχέση με την Τουρκία; Προφανώς στηρίζει τη Λευκωσία – στο μέτρο που μπορεί να τη στηρίξει – στις διπλωματικές της προσπάθειες για ακύρωση των τετελεσμένων και επανεκκίνηση της διαδικασίας επίλυσης του προβλήματος στη λογική της ομοσπονδίας. Αρκεί η Λευκωσία να προχωρήσει στις ενδεδειγμένες κινήσεις σε όλα τα επίπεδα (πολιτική ισότητα, ΕΕ, κ.ά.). Αλλά σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά η Αθήνα δεν έχει πολλές επιλογές παρά να συνεχίσει τη διαδικασία εξομάλυνσης της σχέσης για την επίλυση των προβλημάτων μεταξύ των δύο χωρών.

Με άλλα λόγια, η Αθήνα θα πρέπει να αντιμετωπίσει την Τουρκία (στο μέτρο που οι συνθήκες το επιτρέπουν) όπως περίπου η Ευρωπαϊκή Ενωση, τηρουμένων των αναλογιών, αντιμετωπίζει την Κίνα. Δηλαδή ως δυνητικό εταίρο (partner), ανταγωνιστή (competitor) και αντίπαλο (rival) ταυτόχρονα. Ειδικότερα, η ΕΕ προσδιορίζει τη σχέση της με την Κίνα ως «εταιρική» (partnership) για ορισμένα θέματα, «ανταγωνιστική» (competitive) για κάποια άλλα και «αντιπαλότητας» (rival) για ορισμένα άλλα. Χωρίζει δηλαδή την ατζέντα θεμάτων σε τρία καλάθια για τον χειρισμό τους. Ο διαχωρισμός αυτός θέλει να τονίσει ότι μπορεί να είμαστε αντίπαλοι ή ανταγωνιστές σε ορισμένα θέματα, με δυσκολία ή και αδυναμία να συνεννοηθούμε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει ή δεν μπορούμε να συνεργαζόμαστε σε κάποια άλλα προκειμένου να φθάσουμε σε λύσεις. Μπορούμε.

Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις τα θέματα στην ατζέντα μπορούν επίσης κάπως σχηματικά να ενταχθούν σε τρία καλάθια: πρώτον, στα θέματα κοινού ενδιαφέροντος, για τα οποία και παρά τα άλλα προβλήματα μπορούμε να συνεργασθούμε ως εταίροι (partners), όπως η θετική ελληνοτουρκική ατζέντα με τα 25 σχέδια χαμηλής πολιτικής (τουρισμός, μεταφορές, περιβάλλον, πανδημία, κ.λπ.). Δεύτερον, τα θέματα για τα οποία υπάρχουν διαφορετικές, «ανταγωνιστικές» απόψεις αλλά για τα οποία πάντως μπορούμε να συζητήσουμε, να διαπραγματευθούμε και ενδεχομένως να προσφύγουμε στη διεθνή Δικαιοσύνη (ΔΔΧ) για τη λύση τους – θέματα οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, το εύρος του εναέριου χώρου, FIR και ορισμένα άλλα όπως ευρωτουρκικές σχέσεις( δεύτερο καλάθι). Και τέλος υπάρχει ένα καλάθι θεμάτων για τα οποία είμαστε ευθέως «αντίπαλοι» καθώς τίθενται μονομερώς ως αξιώσεις από πλευράς Τουρκίας. Πρόκειται κυρίως για τις «γκρίζες ζώνες» και το Κυπριακό σήμερα.

Εχει σημασία να καταλάβουμε και αξιοποιήσουμε την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Ερντογάν σήμερα. Οπως γράφει ο S. Cagaptay, ο Ερντογάν είναι «Ενας σουλτάνος το φθινόπωρο» (στη δύση του), που προσπαθεί να ελέγξει τις ανεξέλεγκτες δυνάμεις που ο ίδιος απελευθέρωσε στην Τουρκία καταφεύγοντας στον ακραίο εθνικισμό κυρίως στο Κυπριακό (βλέπε S. Cagaptay, «A Sultan in the Autumn, Erdogan faces Turkey’s uncontrollable forces»). Αλλά κι αν ακόμη ηττηθεί στις εκλογές το 2023, η αντιπολίτευση δεν διαφαίνεται ότι θα είναι καλύτερη για την Ελλάδα. Οπως γράφει μελέτη του Crisis Group (Turkey – Greece: From Maritime Brinkmanship to Dialogue, report no. 263) οι κύριες αντιπολιτευτικές δυνάμεις εμφανίζονται να είναι ακόμη πιο εθνικιστικά αδιάλλακτες στις θέσεις στα ελληνοτουρκικά.

Καιρόν γνώθι…

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του FEPS και ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το νέο του βιβλίο «Επιτεύγματα και στρατηγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Μεταπολίτευσης»