Βιασμός και σεξουαλική παρενόχληση: Τι είναι, τι δεν είναι, τι προβλέπει ο νόμος

Με την αύξηση των περιστατικών βιασμού ή σεξουαλικής παρενόχλησης που διαρκώς καταγγέλλονται, έχουμε μία πρώτη νίκη για τα δικαιώματα των γυναικών: Αρχίσαμε να μιλάμε. Αλλά μέσα στη διαρκή κάλυψη των γεγονότων, «ξεχάσαμε» να πούμε τι είναι ο βιασμός, τι πρέπει να γνωρίζουν τα θύματα και τι πρόκειται να τους πούνε πως είναι, αλλά δεν ισχύει.

Η κα Εβίτα Βαρέλα, ποινικολόγος, ανέφερε στην εκπομπή «Κοινωνία Ώρα Mega» ότι ο βιασμός είναι πλημμέλημα και όχι κακούργημα. Πρόκειται για την παράγραφο 5 του άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα Καλογήρου, που το 2019 τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση και προέβλεπε ότι ο βιασμός θα τιμωρούταν από 3 έως 5 έτη. Ωστόσο, δεν έγινε ποτέ νόμος του κράτους, απεναντίας ξεσήκωσε αντιδράσεις κι η θρυαλλίδα έγινε φωτιά, αλλάζοντας όλη τη διατύπωση της παραγράφου 5. Έτσι, το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στη Βουλή, αναφέρει ευθαρσώς ότι «όποιος επιχειρεί γενετήσια πράξη χωρίς τη συναίνεση του παθόντος τιμωρείται με ποινή κάθειρξης έως 10 έτη».

Τι ορίζεται ως βιασμός

1. Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας εξαναγκάζει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης τιμωρείται με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.

2. Γενετήσια πράξη είναι η συνουσία και οι ίσης βαρύτητας με αυτήν πράξεις.

3. Αν η πράξη της παραγράφου 1 έγινε από δύο ή περισσότερους δράστες που ενεργούσαν από κοινού ή είχε ως συνέπεια τον θάνατο του παθόντος, επιβάλλεται κάθειρξη ισόβια ή πρόσκαιρη τουλάχιστον δέκα ετών.

4. Όποιος, εκτός από την περίπτωση της παραγράφου 1, επιχειρεί γενετήσια πράξη χωρίς τη συναίνεση του παθόντος, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη

Η τελευταία παράγραφος ορίζει ως μέσο εξαναγκασμού/βιασμού την άσκηση ψυχολογικής βίας. Τιμωρείται μεν ελαφρύτερα, αλλά παραμένει κριτήριο για να χαρακτηριστεί το έγκλημα ως βιασμός. Άσκηση ψυχολογικής βίας είναι ο εξαναγκασμός σε  γενετήσια πράξη αν για παράδειγμα το θύμα απειληθεί ότι θα χάσει την εργασία. Ο βιασμός παραγράφεται μετά από 15 χρόνια αν δεν έχει γίνει καταγγελία και μετά από 20 εάν έχει καταγγελθεί, αλλά δεν έχει εκδικαστεί.

Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε από τις Αρχές, όσα εγκλήματα έ,φυλης βίας (μόνο 10% επί του εκτιμώμενου συνόλου) φτάσουν να καταγγελθούν, όλα εκδικάζονται.

Τι είναι η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας (σεξουαλική παρενόχληση)

1. Όποιος με ασελγείς χειρονομίες ή προτάσεις που αφορούν ασελγείς πράξεις, προσβάλλει βάναυσα την αξιοπρέπεια άλλου στο πεδίο της γενετήσιας ζωής του τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή χρηματική ποινή.

2. Με φυλάκιση τριών μηνών μέχρι δύο ετών τιμωρείται η πράξη της προηγούμενης παραγράφου, αν ο παθών είναι νεότερος από 12 ετών.

3. Ενήλικος, ο οποίος μέσω διαδικτύου ή άλλου μέσου επικοινωνίας, αποκτά επαφή με πρόσωπο που δεν συμπλήρωσε τα δεκαπέντε έτη και, με χειρονομίες ή προτάσεις ασελγείς, προσβάλλει την αξιοπρέπεια του ανηλίκου στο πεδίο της γενετήσιας ζωής του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών. Αν η πράξη τελείται κατά συνήθεια ή αν επακολούθησε συνάντηση, ο ενήλικος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών.

4. Ενήλικος, ο οποίος μέσω διαδικτύου ή άλλου μέσου επικοινωνίας, αποκτά επαφή με πρόσωπο που εμφανίζεται ως ανήλικο κάτω των δεκαπέντε ετών και, με χειρονομίες ή προτάσεις ασελγείς, προσβάλλει την αξιοπρέπειά του στο πεδίο της γενετήσιας ζωής του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Αν η πράξη τελείται κατά συνήθεια ή αν επακολούθησε συνάντηση με το εμφανιζόμενο ως ανήλικο πρόσωπο, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών.

5. Όποιος τελεί την πράξη της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού, εκμεταλλευόμενος την εργασιακή θέση του παθόντος ή τη θέση προσώπου που έχει ενταχθεί σε διαδικασία αναζήτησης θέσης εργασίας διώκεται κατ’ έγκληση και τιμωρείται με φυλάκιση από έξι (6) μήνες μέχρι τρία (3) έτη και με χρηματική ποινή τουλάχιστον χιλίων (1.000) ευρώ.

Ασέλγεια με κατάχρηση εξουσίας

Με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους τιμωρούνται: α) ο δημόσιος υπάλληλος που ενεργεί ασελγή πράξη με πρόσωπο που εξαρτάται υπηρεσιακά από αυτόν, εκμεταλλευόμενος αυτή τη σχέση· β) οι διορισμένοι ή οπωσδήποτε εργαζόμενοι σε φυλακές ή άλλα κρατητήρια, σε σχολές, παιδαγωγικά ιδρύματα, νοσοκομεία, κλινικές ή κάθε είδους θεραπευτικά και αναρρωτήρια ή σε άλλα ιδρύματα, προορισμένα να περιθάλπουν πρόσωπα που έχουν ανάγκη από βοήθεια, αν ενεργήσουν ασελγή πράξη με πρόσωπο που είχε εισαχθεί σ’ αυτά τα ιδρύματα.

Στις περιπτώσεις α’ και β’ (εκμετάλλευση εργασιακών αναγκών/συνθηκών) για την ποινική δίωξη απαιτείται μήνυση του παθόντος εντός προθεσμίας τριών (3) μηνών από τη στιγμή της γενετήσιας πράξης (διαφορετικά το αδίκημα έχει παραγραφεί). Στην περίπτωση γ’ η ποινική δίωξη ασκείται αυτεπαγγέλτως

Τι δεν είναι ο βιασμός

Ο βιασμός δεν είναι σεξ. Οι βιαστές, δηλαδή, δεν είναι άτομα που είναι σεξουαλικά στερημένα και δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν τις ορμές τους. Επίσης, ο βιασμός δε συνδέεται επ’ ουδενί με ψυχικές παθήσεις. Η ιατρικοποίηση του εγκλήματος έχει «σταθεί» στα δικαστήρια κατά καιρούς (και διαρκώς), αλλά κανένα έγκλημα δε συνδέεται με την ψυχική νόσο. Κοινώς, είναι η εύκολη ανάγνωση να χαρακτηρίσουμε τους βιαστές ή τους γυναικοκτόνους «ψυχικά ασθενείς», όταν στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα έγκλημα σχεδιασμένο.

Ο βιασμός είναι έγκλημα βασισμένο στη γενετήσια πράξη, αλλά πολύ προσεκτικά δε διατυπώνεται ως σεξουαλικό έγκλημα, ακριβώς επειδή το σεξ είναι ευχαρίστηση και επιλογή. Ένας βιαστής εγκληματεί γιατί αντλεί ευχαρίστηση από τον πόνο, από την επιβολή, σίγουρα, πάντως, όχι από το σεξ, γιατί σεξ ορίζεται η γενετήσια πράξη με συναίνεση.

Από καταβολής της ιστορίας, το πρώτο πράγμα που έκανε ένας επεκτατικός στρατός όταν εισέβαλε σε έναν άλλον λαό, ήταν -αφού σκοτώσει τους πολεμιστές- να βιάσει τις γυναίκες. Στόχος ήταν αφενός να κυριαρχήσει υπέρ των ανδρών, αν ας πούμε γονιμοποιούταν το θύμα ή, ακόμη περισσότερο, να επιτεθεί ψυχολογικά στον λαό που έχει υποτάξει. Η ιστορία της ανθρωπότητας, εκτός από τον θάνατο, γράφτηκε κι από τον βιασμό.

Έτσι, πρέπει πάντα να ξέρουμε, να επιμένουμε ότι ο βιασμός δε γίνεται από ανθρώπους που έχουν στερηθεί το σεξ και «δεν κρατιούνται». Ο βιασμός δε συμβαίνει αντανακλαστικά, επειδή ο θύτης «άκουσε γυναικεία τακούνια» κι ενεργοποιήθηκε μια σεξουαλική ορμή. Ο βιασμός είναι έγκλημα με συνείδηση και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ταυτιστεί με το σεξ.