Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν – «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η νέα στρατηγική για την ανάπτυξη»

«Η παλιά οικονομία με τις τεράστιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχει φθάσει στα όριά της» και «το κόστος της μη ανάληψης δράσης αυξάνεται δραματικά παντού» ξεκαθαρίζει στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία πριν από μερικές ημέρες παρουσίασε ένα ευρύ νομοθετικό πακέτο για μια εκ βάθρων αλλαγή του οικονομικού μοντέλου στην ήπειρο ώστε να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής που αφήνει παντού βαθύ το αποτύπωμά της τους τελευταίους μήνες. «Δεν έχουμε πλέον το περιθώριο να υπερεκμεταλλευόμαστε τη φύση» συμπληρώνει η κυρία Φον ντερ Λάιεν, προσθέτοντας: «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η νέα στρατηγική μας για την ανάπτυξη».

Πριν από λίγες ημέρες, η Επιτροπή παρουσίασε μια σαρωτική δέσμη μέτρων για τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, η οποία συνέπεσε με τις καταστροφικές πλημμύρες στην πατρίδα σας, τη Γερμανία, αλλά και στο Βέλγιο. Η δέσμη αυτή είναι εξαιρετικά φιλόδοξη και, αν στεφθεί με επιτυχία, θα οδηγήσει στην πλήρη αναμόρφωση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε τους κύριους στόχους αλλά και τις προκλήσεις της στρατηγικής αυτής; Είστε αισιόδοξη για την υιοθέτησή της;

«Οι ευρωπαϊκοί κλιματικοί στόχοι για το 2030 και το 2050 είναι δεσμευτικοί νόμοι. Είναι αποτέλεσμα μακρών διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι στόχοι μας για το κλίμα έχουν συμφωνηθεί και από τα 27 κράτη-μέλη. Κατά συνέπεια, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία βασίζεται σε ισχυρή δημοκρατική νομιμοποίηση. Ολα αυτά μας δίνουν δύναμη για την τεράστια αποστολή που έχουμε μπροστά μας. Σε όλο τον κόσμο σημειώνονται όλο και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα σε πολλές ηπείρους. Η παλιά οικονομία, με τις τεράστιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, έχει φτάσει στα όριά της. Το κόστος της μη ανάληψης δράσης κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη αυξάνεται δραματικά παντού. Απλά σκεφτείτε τις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές που έχουν σημειωθεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Δεν έχουμε πλέον το περιθώριο να υπερεκμεταλλευόμαστε τη φύση. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία του πλανήτη μας. Αφορά επίσης την ενδυνάμωση των πολιτών, των επιχειρήσεων και των επιχειρηματιών, ώστε να μπορέσουν να μεταβούν σε μια πιο καθαρή και βιώσιμη οικονομία. Αφορά τη δημιουργία νέων αγορών, νέων θέσεων εργασίας και νέων προϊόντων. Την ανάπτυξη, την καινοτομία, την απελευθέρωση της δημιουργικότητας. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η νέα στρατηγική μας για την ανάπτυξη».

Είμαι βέβαιος ότι γνωρίζετε πολύ καλά πως οι αλλαγές που προτείνει η Επιτροπή στο σύστημα εμπορίας εκπομπών θα προκαλέσουν έντονη αντίθεση τόσο από εθνικές αρχές όσο και από ορισμένους τομείς της οικονομίας. Πρώτον, θα ήθελα να επισημάνω ότι το σύστημα αυτό επεκτείνεται για να συμπεριλάβει τις μεταφορές και τα κτίρια. Αυτό δεν θα μετακυλίσει τεράστιο οικονομικό βάρος στους ευρωπαίους φορολογουμένους, αυξάνοντας την ενεργειακή φτώχεια;

«Το σύστημα εκπομπών ρύπων καθορίζει την τιμή του άνθρακα και έχει συμβάλει σημαντικά στη μείωση των εκπομπών της Ευρώπης στη βιομηχανία και στον ενεργειακό τομέα. Γι’ αυτό τώρα προτείνουμε να τεθεί σε εφαρμογή ένα νέο σύστημα εμπορίας εκπομπών σε τομείς όπου μέχρι στιγμής δεν έχουν μειωθεί οι εκπομπές: στα κτίρια και στις οδικές μεταφορές. Τα κτίρια ευθύνονται για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ. Και οι μεταφορές είναι ο μόνος τομέας στον οποίο οι εκπομπές αυξάνονται συνεχώς από το 1990. Αυτή την τάση πρέπει να την αναστρέψουμε. Εάν δεν θεσπίσουμε ένα δεύτερο σύστημα εμπορίας εκπομπών για τη θέρμανση και την κινητικότητα, θα πρέπει να επιτύχουμε τους ίδιους στόχους με άλλον τρόπο. Αυτό θα σήμαινε περισσότερους κανόνες και πρότυπα. Πιστεύω ότι είναι προτιμότερο να χρησιμοποιήσουμε ένα μέσο που βασίζεται στην αγορά, όπως το σύστημα εμπορίας εκπομπών, διότι παρέχει ελευθερία στη δημιουργικότητα, την επιχειρηματικότητα και στην ικανότητα των επιχειρήσεων και της βιομηχανίας μας να καινοτομούν για να προσφέρουν οφέλη στους καταναλωτές. Φυσικά, η θέρμανση και οι μεταφορές πρέπει να παραμείνουν οικονομικά προσιτές για όλους. Γι’ αυτό, συνειδητά αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε πρώτα το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα. Το Ταμείο στηρίζει τα χαμηλά εισοδήματα. Αφού τεθεί σε λειτουργία, στη συνέχεια δρομολογούμε το νέο σύστημα εμπορίας εκπομπών μέσα σε λίγα χρόνια».

Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα θα είναι αρκετό για να ελαφρύνει αυτό το κόστος για τους πολίτες; Και πώς σκοπεύετε να πείσετε τα «φειδωλά» κράτη, όπως η Ολλανδία ή η Σουηδία, ότι θα πρέπει να πληρώσουν για ένα τέτοιο ταμείο;

«Ολη η δέσμη μέτρων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένου του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα, στόχο έχει τη δίκαιη κατανομή των προσπαθειών και της στήριξης μεταξύ των κρατών-μελών ώστε καμία χώρα και καμία περιφέρεια να μη μείνει πίσω. Η στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών σε όλη την ΕΕ στηρίζει επίσης τη ζήτηση στην οικονομία, η οποία, σε μια ενιαία αγορά, λειτουργεί προς το συμφέρον όλων των κρατών-μελών. Κατά συνέπεια, θα υποστηρίξουμε σθεναρά το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, ύψους 72 δισ. ευρώ, το οποίο χρηματοδοτείται από τα έσοδα του συστήματος εμπορίας εκπομπών. Κι ας μην ξεχνάμε ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία μας έχει να κάνει με τη διαφύλαξη του πλανήτη και της ευημερίας μας. Αφορά την επόμενη γενιά. Δεν θέλουμε να τους κληροδοτήσουμε ένα υψηλό χρέος άνθρακα, αλλά έναν υγιή πλανήτη. Αυτό αποτελεί προτεραιότητα και για τους ολλανδούς και τους σουηδούς φίλους μας».

Το δεύτερο ζήτημα που θα ήθελα να θίξω είναι η συμπερίληψη των κλάδων της αεροπορίας και της ναυτιλίας στο νέο σύστημα εμπορίας εκπομπών. Οπως πιθανώς αντιλαμβάνεστε, η ναυτιλία είναι πολύ σημαντικός τομέας της ελληνικής οικονομίας και η ελληνική ναυτιλία, η οποία είναι πρώτη στην ΕΕ και παγκοσμίως, θα πληγεί σοβαρά από τους νέους κανόνες. Θα εξετάζατε το ενδεχόμενο αλλαγών στις προτάσεις σας προκειμένου να επιτευχθεί συμβιβασμός;

«Αντιλαμβάνομαι βέβαια τη σημασία της ναυτιλίας για την ελληνική οικονομία και καταλαβαίνω ότι ο οικολογικός μετασχηματισμός θα θέσει τον τομέα ενώπιον σημαντικών προκλήσεων. Ωστόσο, ο κόσμος θα συνεχίσει να χρειάζεται τη ναυτιλία – και θα χρειάζεται μια βιώσιμη ναυτιλία. Παρόμοιες συζητήσεις έχουμε σε όλα τα κράτη-μέλη: στη Γερμανία, με τους κατασκευαστές αυτοκινήτων, στην Πολωνία με τη βιομηχανία του άνθρακα, για να αναφέρω μερικά μόνο παραδείγματα. Ολοι οι τομείς της οικονομίας μας πρέπει να συμβάλουν στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας στην Ευρώπη ως το 2050.

Η επέκταση του συστήματος εμπορίας εκπομπών στη ναυτιλία θα εφαρμοστεί σταδιακά σε διάστημα τριών ετών, το οποίο θα ξεκινήσει το 2023. Η ναυτιλία θα κινηθεί προς τη χρήση λιγότερης και καθαρότερης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ή από καύσιμα χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Και φυσικά, διαθέτουμε το τεράστιο πλεονέκτημα ότι μπορούμε να απαλύνουμε τη μετάβαση προς μια πιο φιλική προς το κλίμα και πιο βιώσιμη ανάπτυξη με περίπου 500 δισ. ευρώ, μόνο από τους προϋπολογισμούς της ΕΕ. Από την εποχή του Σχεδίου Μάρσαλ είχε να υπάρξει ένα τόσο μεγάλο κεφάλαιο για να βοηθήσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να πραγματοποιήσουν μια μετάβαση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι φιλόδοξοι στόχοι της ΕΕ για το κλίμα έχουν συμφωνηθεί από τα 27 κράτη-μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η δέσμη μέτρων της Επιτροπής τώρα μας δείχνει, σε κάθε τομέα της οικονομίας, πώς μπορούμε να επιτύχουμε αυτόν τον εκσυγχρονισμό μαζί».

Μία από τις πλέον καινοτόμες προτάσεις της νέας «δέσμης μέτρων για το κλίμα» είναι ο λεγόμενος μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του; Ανησυχείτε ότι η ΕΕ θα μπορούσε να κατηγορηθεί για προστατευτισμό έναντι των βιομηχανιών τρίτων χωρών; Ο μηχανισμός αυτός θα μπορούσε να δώσει κίνητρα σε άλλους μεγάλους παίκτες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες ή ακόμη και η Κίνα;

«Θα διασφαλίσουμε ότι ο μηχανισμός είναι συμβατός με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί παγκόσμια προσπάθεια. Εάν θέλουμε να σταματήσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη, πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές CO₂ όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά παντού. Επομένως, ο άνθρακας πρέπει να έχει κάποιο τίμημα παντού. Η βιομηχανία της Ευρώπης και πολλές ελληνικές επιχειρήσεις σήμερα πραγματοποιούν σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογίες που είναι φιλικές προς το κλίμα. Θα ήταν άδικο αν ανταγωνιστές από τρίτες χώρες υπονόμευαν τις προσπάθειες αυτές κατακλύζοντας την εσωτερική αγορά της ΕΕ με φθηνά προϊόντα υψηλής έντασης άνθρακα. Οι επιχειρήσεις μπορούν να συνεχίσουν να εξάγουν τέτοια προϊόντα σε εμάς, αλλά θα πρέπει να πληρώνουν κάποιο τίμημα για τον άνθρακα που μεταφέρουν στην Ευρώπη. Ωστόσο, όταν παραγωγοί από άλλες χώρες έρχονται στην αγορά μας με καθαρά προϊόντα, δεν είναι υποχρεωμένοι να καταβάλλουν κανένα τίμημα. Εγώ βλέπω τον μηχανισμό αντιστάθμισης στα σύνορα ως μια πρόσκληση προς τις τρίτες χώρες να καθορίσουν και αυτές μια τιμή για τον άνθρακα και να επενδύσουν σε μεθόδους παραγωγής φιλικές προς το κλίμα. Ο στόχος είναι, με την πάροδο του χρόνου, όλος ο πλανήτης να κινηθεί προς τη μείωση των εκπομπών CO₂».

Η αύξηση του «πράσινου αποτυπώματος» σε όλους σχεδόν τους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας ακούγεται σαν μια επανάσταση. Αποτελεί επίσης μέρος του πακέτου NextGeneration, το οποίο προχωράει με σταθερά βήματα, μέσω των σχεδίων ανάκαμψης. Είναι εφικτό ή μήπως ζητάτε πάρα πολλά από τους ευρωπαίους πολίτες που αντιμετώπισαν, αν και σε διαφορετικό βαθμό, τρεις διαδοχικές κρίσεις: την οικονομική, τη μεταναστευτική και της πανδημίας;

«Η Ευρώπη έχει ήδη αποδείξει ότι μπορούμε να αποσυνδέσουμε την κατανάλωση άνθρακα από την οικονομική ανάπτυξη. Στην Ευρώπη καταφέραμε να μειώσουμε τις εκπομπές κατά 25% από το 1990, ενώ η οικονομία μας έχει αναπτυχθεί πάνω από 60%. Η αρχή στην οποία βασίζεται η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η χάραξη μιας νέας αναπτυξιακής στρατηγικής που δεν θα αποβαίνει σε βάρος της φύσης. Ταυτόχρονα, επενδύουμε δισεκατομμύρια στη δημιουργικότητα και στην ικανότητα των επιχειρήσεών μας να καινοτομούν. Είμαι βέβαιη ότι μεσοπρόθεσμα η Ευρώπη θα εδραιώσει περαιτέρω την ισχυρή θέση της στην παγκόσμια αγορά και ταυτόχρονα θα κάνει αυτό που είναι σωστό για το κλίμα. Βλέπω επίσης εξαιρετικές ευκαιρίες για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Ανασχεδιάζουμε την ήπειρό μας για τις επόμενες δεκαετίες. Κάνουμε τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας πιο πράσινες, πιο βιώσιμες και δημιουργούμε βιώσιμες θέσεις εργασίας για τις επόμενες γενιές της Ελλάδας. Χαίρομαι ιδιαίτερα που το σχέδιο ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0″ αφιερώνει σχεδόν το 40% του προϋπολογισμού του στην πράσινη μετάβαση. Το σχέδιο αυτό σχεδιάστηκε στην Ελλάδα για την Ελλάδα. Θα δώσει ώθηση σε μια ανάπτυξη στην οποία θα πρωτοστατήσει ο ελληνικός λαός για τον ελληνικό λαό. Η ΕΕ θα σταθεί δίπλα σας σε κάθε σας βήμα».

Τέλος, θα ήθελα να σας θέσω ερώτηση σχετικά με την Ελλάδα. Πώς αξιολογείτε τις επιδόσεις της Αθήνας στην κλιματική αλλαγή, την ψηφιοποίηση και το σχέδιο ανάκαμψης; Είμαι βέβαιος ότι καταλαβαίνεται πως δεν είναι εύκολο για μια χώρα που βρίσκεται υπό τη συνεχή υπαρξιακή απειλή ενός γείτονα όπως η Τουρκία να αφιερώσει τόσο μεγάλη ενέργεια σε τόσο απαιτητικές προσπάθειες…

«Η Ελλάδα έχει πολύ ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου. Είμαι πολύ χαρούμενη που τον Ιούνιο μπόρεσα να έρθω στην Αθήνα για να ανακοινώσω την έγκριση του σχεδίου ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0″ από την Επιτροπή. Το σχέδιο θα στηρίξει πλήρως τους πράσινους στόχους μας, από την προστασία του κλίματος μέσω ευρείας κλίμακας ανακαινίσεων ενεργειακής αναβάθμισης και της καθαρής, βιώσιμης κινητικότητας. Θα συμβάλει στην προστασία της βιοποικιλότητας, με την αποκατάσταση δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων γης, για παράδειγμα, στη Δυτική Μακεδονία και στην Πελοπόννησο. Η Ευρώπη πρέπει να διαδραματίσει τον ρόλο της στην ψηφιακή εποχή. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό που το σχέδιο της Ελλάδας επενδύει στα δίκτυα 5G και σε ευρυζωνικές υποδομές υψηλής ταχύτητας που θα διασυνδέσουν ολόκληρη τη χώρα. Ετσι, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα αποκτήσουν πρόσβαση σε νέες αγορές. Και θα βελτιώσει τις ψηφιακές δεξιότητες, ώστε οι έλληνες πολίτες να είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για τις θέσεις εργασίας τού αύριο. Νιώθω ότι το πνεύμα της Ευρώπης είναι πολύ ζωντανό στην Ελλάδα. Στα 40 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας, τα οποία γιορτάζουμε φέτος, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει κερδίσει πάρα πολλά από την παρουσία της Ελλάδας στον πυρήνα της. Χαίρομαι που βλέπω ότι η Ελλάδα έχει θέσει σε εφαρμογή ένα εξαιρετικό σύστημα εμβολιασμού και συνεχίζει να καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες για τον εμβολιασμό ακόμη περισσότερων ατόμων. Επιπλέον, η Ελλάδα και η ΕΕ συνεργάστηκαν στενά για να καταστήσουν το ψηφιακό πιστοποιητικό COVID της ΕΕ πραγματικότητα για τους πολίτες. Αυτό βοήθησε την Ευρώπη να ανοίξει και πάλι για το καλοκαίρι. Η Ελλάδα και η Ευρώπη κινούνται μαζί προς το μέλλον».

«Μόνο ο πλήρης εμβολιασμός θα μας προστατεύσει από τις μεταλλάξεις»

Επ’ ευκαιρία, επιτρέψτε μου να σας κάνω μια ερώτηση και για την πανδημία. Φαίνεται ότι, μετά από κάποιες αρχικές δυσκολίες, ο εμβολιασμός στην ΕΕ βρίσκεται πλέον σε καλό δρόμο. Πόσο σας ανησυχεί η πιθανότητα ενός τέταρτου κύματος του κορωνοϊού στην Ευρώπη λόγω της μετάλλαξης Δέλτα ή κάποιας άλλης μελλοντικής μετάλλαξης; Αποκλείεται να επιβληθούν και πάλι περιορισμοί της κυκλοφορίας;
«Η διαδικασία επιτάχυνσης της παροχής ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων στα κράτη-μέλη μας στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία. Ωστόσο, πρέπει να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας απέναντι σε επικίνδυνες μεταλλάξεις, όπως η Δέλτα. Μόνο ο πλήρης εμβολιασμός θα μας προστατεύσει από τις παραλλαγές και θα μας βοηθήσει να αποφύγουμε ένα νέο κύμα λοιμώξεων το φθινόπωρο. Γι’ αυτό απευθύνω έκκληση σε όλους όσοι μπορούν να εμβολιαστούν να το κάνουν, για τη δική τους υγεία και για την προστασία των γύρω τους. Η ΕΕ θα τηρήσει την υπόσχεσή της και θα συνεχίσει να παρέχει όσες δόσεις χρειάζονται για την προστασία των Ευρωπαίων. Αυτή την εβδομάδα, η ΕΕ πέτυχε ένα ακόμη σημαντικό ορόσημο: το 70% των ενηλίκων στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχει λάβει τουλάχιστον μία δόση. Και το 57% των ενηλίκων ήδη έχει πλήρη προστασία μέσω διπλού εμβολιασμού. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η Ευρώπη είναι από τους πρώτους σε παγκόσμιο επίπεδο».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ