Κλιμακώνεται ο ανταγωνισμός ΗΠΑ και Ρωσίας – Κίνας γύρω από το Αφγανιστάν

Ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχωρούν από το Αφγανιστάν δεν σημαίνει ότι το εγκαταλείπουν κιόλας. Άλλωστε, παραμένει μια περιοχή εξαιρετικά στρατηγική και εξαιτίας της θέσης της και εξαιτίας των ενόπλων κινημάτων που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο βρίσκουν καταφύγιο στο έδαφός της. Αυτό σημαίνει ότι δεν θέλουν να έχουν να κάνουν με μια κυβέρνηση στην Καμπούλ που θα είναι τελείως εχθρική απέναντι στις ΗΠΑ (ή, πράγμα χειρότερο, φιλική προς άλλες δυνάμεις και ιδίως τη Ρωσία), όπως και ότι θέλουν να μπορούν να έχουν τη δυνατότητα να έχουν κάποια παρουσία, συμπεριλαμβανομένης της δράσης των μυστικών υπηρεσιών.

Οι κινήσεις των Ταλιμπάν

Όλα αυτά τα κάνει βεβαίως πιο περίπλοκα, ο τρόπος που κινούνται οι Ταλιμπάν. Πραγματικοί νικητές του πολέμου, εφόσον κατάφεραν αντί να συντριβούν να παραμείνουν τμήμα του πολιτικού τοπίου και πλέον ανερχόμενη δύναμη. Αυτό αποτυπώνει το γεγονός ότι επεκτείνουν τον έλεγχό τους σε τμήματα της επικράτειας του Αφγανιστάν.

Όμως, την ίδια στιγμή παρά τη σχετική αποτελεσματικότητά τους οι Ταλιμπάν γνωρίζουν ότι δύσκολα μπορούν να καταλάβουν το σύνολο των μεγάλων πόλεων και την ίδια την Καμπούλ. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να ελπίζουν σε μια αμιγώς στρατιωτική κατάληψη της εξουσίας, την ίδια ώρα που οποιαδήποτε λύση που δεν θα τους περιλαμβάνει θα έχει να αντιμετωπίσει ακριβώς την προοπτική ένοπλης σύγκρουσης μαζί τους.

Αυτό φαίνεται να το αντιλαμβάνονται οι Αμερικάνοι που μπορεί να αποχωρούν, αλλά έχουν κάνει σαφές ότι δεν θα σταματήσουν τις επιθέσεις κατά των Ταλιμπάν. Αυτό έδειξαν οι πρόσφατες επιθέσεις που έκαναν, αλλά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν κάνει σαφές ότι όποτε χρειαστεί θα πραγματοποιούν βομβαρδισμούς χρησιμοποιώντας είτε τις βάσεις που διαθέτουν στον Περσικό είτε τα αεροπλανοφόρα τους στην περιοχή.

Τα «ανοίγματα» των ΗΠΑ

Όμως, η λογική της παρέμβασης «εξ αποστάσεως» έχει όρια και οι ΗΠΑ το γνωρίζουν και γι’ αυτό προσπαθούν να δουν πώς μπορούν να επηρεαστούν τα πολιτικά πράγματα και η «επόμενη μέρα» στο Αφγανιστάν. Αυτό αφορά τόσο την προσπάθεια να ενισχυθεί η θέση των πολιτικών δυνάμεων γύρω από την κυβέρνηση της Καμπούλ, όσο όμως και τη διαμόρφωση ενός πεδίου που θα έκανε τους Ταλιμπάν να κινηθούν με τρόπο πιο πολιτικό.

Κλειδί σε αυτή την προσπάθεια θα είναι η κατάσταση στην οικονομία και το εάν και κατά πόσο θα μπορέσει να υπάρξει μια οικονομική αναπτυξιακή δυναμική σε μια χώρα γεμάτη από τις ανοιχτές πληγές ενός παρατεταμένου πολέμου. Το στοιχείο αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την εσωτερική κοινωνική κατάσταση στο Αφγανιστάν αλλά και με τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό. Όταν μιλάμε για την Κεντρική Ασία υπάρχει πάντα και ο κινεζικός παράγοντας και η στρατηγική «μίας ζώνη, ένας δρόμος», που επιπλέον εντάσσεται και σε μια στρατηγική «ευρασιατικής ολοκλήρωσης».

Ακριβώς, γι’ αυτό τον λόγο έχει πολύ ενδιαφέρον το πώς οι ΗΠΑ προσπαθούν, σε συνεννόηση με άλλες δυτικές χώρες, να προωθήσουν μια αντίπαλη στρατηγική που να άπτεται επίσης των υποδομών και της περιφερειακής ανάπτυξης μέσα από την «Παγκόσμια Πρωτοβουλία για τις Υποδομές» (Global Infrastructure Initiative) που αποφασίστηκε στην πρόσφατη Σύνοδο των G7 στην Κορνουάλη. Σε αυτό το φόντο η συνάντηση της «Τετράδας 2», δηλαδή της νέας τετραμερούς γεωπολιτικής συνεργασίας στην Κεντρική Ασία που προωθούν οι ΗΠΑ και η οποία περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, το Ουζμπεκιστάν, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, καθόλου τυχαία δεν επικεντρώθηκε μόνο στα ζητήματα της ειρήνης και της σταθερότητας αλλά και στα ζητήματα της διαμόρφωσης διεθνών εμπορικών δρόμων και της οικονομικής συνεργασίας. Κομβική πλευρά των συζητήσεων και το ζήτημα των σιδηροδρομικών και οδικών αξόνων: ένα σταθερό Αφγανιστάν είναι αναγκαία συνθήκη για να μπορεί να υπάρχει συνεχής και απρόσκοπτη σύνδεση ανάμεσα στην πλούσια σε φυσικούς πόρους Κεντρική Ασία και τα λιμάνια του Πακιστάν. Στόχευση, που εκτός των άλλων επιχειρεί να αποκαταστήσει και δεσμούς και σε οικονομικό επίπεδο με την ελίτ του Πακιστάν, μια χώρα που εξακολουθεί να διατηρεί και τις σχετικά καλύτερες σχέσεις με τους Ταλιμπάν.

Στον ορίζοντα όλων αυτών είναι και μια ελπίδα ότι και οι ίδιοι οι Ταλιμπάν, που αντιλαμβάνονται ότι ο δρόμος τους για την εξουσία δεν περνά μόνο από τα όπλα αλλά και από την ικανότητα να αποκτήσουν νομιμοποίηση στα μάτια της Δύσης, θα μπορούσαν να θεωρήσουν θεμιτή μια προσέγγιση που στον ορίζοντά της έχει και την προοπτική σημαντικής οικονομικής βοήθειας. Σύμφωνα με αυτό το σχήμα, που το υπογράμμισε πρόσφατα σε συνέντευξή του και ο Βρετανός υπουργός Άμυνας Μπεν Γουάλας, οι Ταλιμπάν επιζητούν κυρίως τη διεθνή αναγνώριση και χρειάζονται και αυτοί πόροι για την ανοικοδόμηση της χώρας και των θεσμών τους. Αυτό θα τους κάνει να αποζητήσουν τη συνεργασία αντί για την απομόνωσή τους. Βεβαίως, αυτή η τακτική εμμέσως ενέχει την παραδοχή ότι είναι δύσκολο να αποτραπεί τελικά η άφιξη των Ταλιμπάν στην εξουσία, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.

Η απάντηση Ρωσίας και Κίνας

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση Ρωσία και Κίνα επίσης προσπαθούν να απαντήσουν στις αμερικανικές κινήσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι και για τις δύο χώρες πέραν του γενικού ενδιαφέροντος για τη γεωπολιτική σε μια κρίσιμη περιοχή, υπάρχει και το ειδικότερο ενδιαφέρον να αποτρέψουν το να αποτελέσει το Αφγανιστάν ορμητήριο για ένοπλες ισλαμιστικές οργανώσεις.

Αυτό έχει πάρει διάφορες μορφές, τόσο με την προσπάθεια της Κίνας να υποστηρίξει με επενδύσεις, όσο και με την προσπάθεια της Ρωσίας να αξιοποιήσει περιφερειακούς θεσμούς όπως τον Οργανισμό της Συνθήκης για τη Συλλογική Ασφάλεια, που συσπειρώνει τις πρώην δημοκρατίες της ΕΣΣΔ και που σε πρόσφατη συνάντησή του συζήτησε και θέματα ασφαλείας στα σύνορα Τατζικιστάν και Αφγανιστάν, ή τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης όπου στην πρόσφατη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών στην πρωτεύουσα του Τατζικιστάν Ντουσάνμπε και θέματα που αφορούν την εξομάλυνση στο Αφγανιστάν, μέσα από μια επίμονη πορεία διαπραγματεύσεων.

Την ίδια στιγμή η Ρωσία δεν παραλείπει να υπογραμμίζει ότι έχει λόγο στην περιοχή και ότι δεν πρόκειται να αφήσει τους Αμερικανούς να κινηθούν εκτός ορίων με διαφόρους τρόπους. Είτε με το να προτείνει τη χρήση βάσεων της στις γειτονικές κεντροασιατικές δημοκρατίες για την επιτήρηση της περιοχή, ως αντίβαρο σε τυχόν σχέδια των ΗΠΑ να αναζητήσουν δυνατότητες για βάσεις στην περιοχή, είτε το να κατηγορούν τις ΗΠΑ ότι ενισχύουν άλλες ένοπλες ομάδες (όπως το Ισλαμικό Κράτος) μέσα στο Αφγανιστάν, είτε με το να ανακοινώνουν στρατιωτικά γυμνάσια στην ευρύτερη περιοχή.