Ο Πέρης Μιχαηλίδης μιλάει στο in.gr για το αριστούργημα του Ο’ Νηλ «Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα»

Ο Πέρης Μιχαηλίδης έχει αναλάβει φέτος το καλοκαίρι ένα εξαιρετικό δύσκολο έργο. Καλείται να υποδυθεί στη σκηνή των Τζέιμς Τάϋρον για τις ανάγκες του ιδιαίτερα απαιτητικού έργου «Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα» του Ευγένιου Ο’ Νηλ.

Στην παράσταση, που ανεβάζει το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε σκηνοθεσία Θανάση Σαράντου,  ο Πέρης Μιχαηλίδης με την Βέρα Κρούσκα στο πλευρό του αφηγείται μια αληθινή ιστορία, μια οικογενειακή τραγωδία, την οποία ο Ο’ Νηλ έγραφε για χρόνια και βασανίστηκε μέχρι να την ολοκληρώσει.

Ο Πέρης Μιχαηλίδης μας μίλησε για τις απαιτήσεις του ρόλου του, τη σπουδαιότητα του έργου αλλά και τον χώρο του θέατρου που πρέπει να παραμείνει ζωντανός αν και «χτυπήθηκε» από την πανδημία.

Συμμετέχετε φέτος σε ένα έργο που έχει σημαδέψει την παγκόσμια λογοτεχνία, μιλήστε μας για αυτό.

Το αριστουργηματικό έργο αυτό του Ο’ Νηλ είναι απολύτως αυτοβιογραφικό και διαδραματίζεται μια μέρα του Αυγούστου του 1912 στο εξοχικό της οικογένειας Τζέιμς και Μαίρης Τάϋρον μαζί με τους δυο γιους τους Τζέιμυ και Έντμοντ.

Η χρονολογία του 1912 είναι σημαδιακή για το συγγραφέα γιατί μετά από διάφορες περιπλανήσεις στην Αργεντινή και τη νότιο Αφρική αρχικά κάνει απόπειρα αυτοκτονίας και μετά ασθενεί από φυματίωση και νοσηλεύεται σε σανατόριο όπως ο Εντμοντ ο μικρός γιος της οικογένειας Τάύρον στο ‘’Ταξίδι’’. Εκεί ο συγγραφέας αποφασίζει γράψει θεατρικά έργα. Στη διαδρομή μέχρι το 1942 που ολοκληρώνει το έργο ο Ο’Νηλ σμιλεύει στο ‘’Ταξίδι’’ τους χαρακτήρες του έργου, δηλαδή του δύστροπου, αυταρχικού και εξαιρετικά τσιγκούνη Ιρλανδού πατέρα του που περιόδευε ως ηθοποιός με διάφορους θιάσους, της μητέρας του που τον ακολουθούσε στις περιοδείες και εθίστηκε στη μορφίνη μετά από ένα δύσκολο τοκετό και του αλκοολικού μεγαλύτερου αδελφού του.

Ο συγγραφέας τοποθετεί στη σκηνή την οικογένειά του και την παρατηρεί συστηματικά – ψυχαναλυτικά μέσα στα χρόνια μέχρι το 1942 που το ‘’Ταξίδι’’ παίρνει τελική μορφή και σφραγίζεται με την επιθυμία του να παρουσιαστεί στη σκηνή μετά το θάνατό του. Στο έργο περιγράφονται με ρεαλισμό οι συγκρούσεις των προσώπων, οι ματαιωμένες ελπίδες, οι ενοχές κι όλες αυτές οι καταστάσεις που ενέπνευσαν αργότερα τους Τενεσυ Ουίλιμας, Μάμετ, Άρθουρ Μύλλερ, Σαμ Σέπαρντ, Έντουαρντ ΄Άλμπυ χαρακτηρίζοντας τον Ο’ Νηλ πατέρα κι αναμορφωτή του αμερικανικού θεάτρου.

Μαρτυρίες αναφέρουν ότι ο συγγραφέας κατάφερε να ολοκληρώσει το κείμενο μέσα από μια ιδιαίτερα επώδυνη διαδικασία. Αυτό συμβαίνει και με την δίκη σας προσέγγιση στον ρόλο;

Ο συγγραφέας γεννήθηκε σε ένα ξενοδοχείο του Χόλυγουντ και πέθανε στο ξενοδοχείο Sheraton της Βοστώνης, σύχναζε ωστόσο στις διάφορες περιπλανήσεις του και σε άλλα φτηνά πανδοχεία  -σαν το ‘’Jimmy the priest’’, ανάμεσα σε απόκληρους κι άφθονο ουίσκυ. Το βάσανο αυτού του ψυχαναλυτικού κειμένου σε ‘’αρπάζει’’ αμέσως ως απλό αναγνώστη πόσο μάλλον όταν καλείσαι να το ερμηνεύσεις σκηνικά οπότε υφίστασαι όλες τις παρενέργειες που δημιουργεί ο ρόλος όπως σταθερή και εμμονική εξάρτηση στις φράσεις που χρησιμοποιεί, αλλόκοτες συμπεριφορές ξένες με το χαρακτήρα σου αλλά ταιριαστές στο ρόλο και διάφορα άλλα που αντιλαμβάνεσαι ότι σε έχει ‘’επισκεφθεί’’ ο ρόλος και χάνεις τον ύπνο σου στην διάρκεια των προβών. Αυτό όμως είναι το επάγγελμα του ηθοποιού

Μιλήστε μας για τον ήρωα που ενσαρκώνετε.

Ο ηθοποιός που καλείται να παίξει το ρόλο – βουνό του Τζέιμς Τάϋρον δηλαδή τον πατέρα του συγγραφέα θα πρέπει να έχει την πραγματική  ηλικία του ήρωα αλλά κι ένα πλήθος συγκινησιακές μνήμες για να διεισδύσει σε βάθος στο ρόλο να εγκολπωθεί τις εμμονές, τις ενοχές, τις ματαιώσεις αλλά και την εξωστρεφή θεατρινίστικη συμπεριφορά ενός ηθοποιού που θα ήθελε να γίνει ένας μεγάλος Σαιξπηρικός ερμηνευτής  και κατέληξε να περιφέρει την μανιέρα του παίζοντας -κάτω από το φόβο της οικονομικής ανέχειας -τον Κόμη Μοντεχρήστο.

Κύριο χαρακτηριστικό του ρόλου είναι η καταγωγή του ήρωα που είναι Ιρλανδός κι αισθάνεται ξένος στην Αμερική, φοβάται τη φτώχεια κι αν προσθέσουμε το ένα τάνκερ ουίσκυ που πίνει, το μίγμα αυτό είναι εξαιρετικά εκρηκτικό με διαρκείς συναισθηματικές μεταπτώσεις, αλλά και εκδηλώσεις λατρείας στη Μαίρη Τάϋρον . Προσπάθησα με την καθοδήγηση του σκηνοθέτη  να προσεγγίσω αυτόν το χαρακτήρα  κατανοώντας τις  αναφορές του συγγραφέα στο Στρινμπερκ και στο Ντοστογιέφσκι, έχοντας αυτό το ασίγαστο εσωτερικό παραμιλητό των ηρώων του ‘’Υπογείου’’ και της ‘’Σονάτας των φαντασμάτων’’ .

Ποσό δύσκολο είναι το ανέβασμα μιας τραγωδίας δωματίου και μάλιστα όταν αυτή εξελίσσεται σε 16 μόνο ώρες;

Ναι αυτή είναι και η μαγεία σε αυτό το είδος του ρεαλιστικού θεάτρου μέσα στην διάρκεια της παράστασης να μεταφέρεις σε κάθε πράξη την  εξέλιξη της δράσης κι  είναι αυτό που λέγαν οι παλιοί ‘’να διηγηθείς αληθινά μια ιστορία..’’. Σε αυτό το δύσκολο εγχείρημα κι αυτό είναι το σημαντικό στην τέχνη του θεάτρου ότι δεν προσπαθείς μόνος αλλά έχεις συνεργάτες είμαι με ένα  θίασο εκλεκτών ηθοποιών τη Βέρα Κρούσκα, το Θανάση Σαράντο -που έχει και τη σκηνοθετική ευθύνη της παράστασης έχοντας στόχο  να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στο συγγραφέα -το Χρήστο Διαμαντούδη, τη Σταυριάννα Παπαδάκη και με τη συνεργασία των τεχνικών είναι μια δυναμική παράσταση του ΚΘΒΕ, ενός θεάτρου που αγαπώ ιδιαίτερα.

Η προσκόλληση του συγγραφέα στο οικογενειακό παρελθόν είναι ο μόνος τρόπος για να υπάρξει στο μέλλον;

Το έργο γράφτηκε το ’42 κι είναι η προσωπική του διαθήκη που ζήτησε να ανοίξει μετά το θάνατό του. Όσο ζούσε πιστεύω ότι κάποιες σελίδες θα ήταν το εγκόλπιό του ραμμένο μέσα στη φόδρα σε κάποιο σακάκι που αγαπούσε πολύ. Ο Ο’ Νηλ ακολουθεί τους Φρόύντ και Γιούνγκ κρατά μέσα στα χρόνια σημειώσεις από την δική του μυθιστορηματική ζωή αλλά και της οικογένειάς του κι αυτή η εμμονική προσήλωση στο παρελθόν τροφοδότησε στο μέλλον το παγκόσμιο θέατρο με πολλά αριστουργήματα. Είναι η εποχή που οι συγγραφείς κατέθεταν αιμάτινες προσωπικές εμπειρίες στα έργα τους κι όχι υλικό έμπνευσης σε κάποιο γραφείο με ζεστό καφέ δίπλα.

Μπορεί ένα τέτοιο κείμενο να είναι σήμερα επίκαιρο;

Ο Ο’Νηλ ως άλλος ψυχαναλυτής – κάτι που έκανε  κι ο Άντον Τσέχωφ στα έργα του- τοποθετεί απέναντί μας τα μέλη μιας  οικογένειας μια μέρα του Αυγούστου το 1912 παρακολουθώντας όλες τις ψυχολογικές μεταπτώσεις και τις συγκρούσεις που συμβαίνουν μεταξύ τους. Η σημερινή ψυχαναλυτική τάση έχει εστιάσει την ανάλυση πάνω στην οικογένεια και το έργο αυτό προσφέρει τη δυνατότητα στο θεατή να σκεφτεί κι ίσως να προβληματιστεί πάνω στις αναλογίες που υπάρχουν μεταξύ της οικογένειας Τζέιμς και Μαίρης Τάϋρον με κάποια σημερινή. Ο Ο’Νηλ όπως κι Τενεσί Ουίλαμς πιστεύουν ότι ‘’όποια αυταπάτη μπορείς να αρπάξεις από τη ζωή σε μια τέτοια σκληρή κοινωνία, άρπαξέ την..’ ’γι’ αυτό και τα έργα τους βρίσκουν απήχηση στον κόσμο που δεν θέλει να βλέπει την ζοφερή πραγματικότητα. Θέλω να σημειώσω την απόλυτη προσήλωση των θεατών στις παραστάσεις που έχουμε ήδη δώσει ως τώρα, τεκμηριώνοντας ότι το έργο αφορά την ελληνική οικογένεια και μάλιστα πολύ.

Ποσό έχει πληγεί ο χώρος του θεάτρου από την πανδημία του κοροναϊού;

Όπως όλοι οι επαγγελματικοί κλάδοι έτσι και το θέατρο από τον Μάρτιο του ’20 έχει πληγεί, γιατί το θέατρο ως ζωντανή τέχνη απαιτεί την παρουσία των θεατών αλλιώς δεν υφίσταται κι η λύση του live streaming -εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων- φάνηκε να μην καλύπτει την μέθεξη που μπορεί να σου μεταδώσει μια παράσταση που συμβαίνει ’’τώρα μπροστά σου’’. Θεωρώ ότι τα μικρά θέατρα έχουν πληγεί περισσότερο κι αν συνεχίσει η ίδια κατάσταση θα πρέπει να δοθεί μεγάλη μάχη για να αποτραπεί ο αφανισμός τους και σ’αυτό η πολιτεία θα πρέπει να σταθεί αρωγός γιατί σ’ αυτά τα θέατρα – τσέπης οι καλλιτέχνες πειραματίζονται  ανοίγοντας νέους δρόμους στην τέχνη του θεάτρου. Το καλοκαίρι προσφέρθηκε με τις περιοδείες κι ας ελπίσουμε ότι το φθινόπωρο θα βρει ξανά όλους τους ηθοποιούς- σκηνοθέτες και τεχνικούς  δημιουργικά μέσα στα θέατρα