Οι Ταλιμπάν προελαύνουν, χιλιάδες πρόσφυγες στο Αφγανιστάν

Ας είμαστε ειλικρινείς, η Ευρώπη, οι ευρωπαίοι πολίτες, αδιαφορούν σε γενικές γραμμές για το Αφγανιστάν – εκτός όταν στέλνει προς το μέρος τους επικίνδυνα ή ενοχλητικά προϊόντα του χάους του. «Προϊόντα» όπως η ισλαμιστική τρομοκρατία ή και οι πρόσφυγες. Καθώς οι Ταλιμπάν κλιμακώνουν την επίθεσή τους στο Αφγανιστάν, αποφασισμένοι να ανακτήσουν τον έλεγχο της χώρας μετά την αποχώρηση των τελευταίων αμερικανικών στρατευμάτων, είναι δύσκολο να πει κανείς αν το Αφγανιστάν θα ξαναγίνει άδυτο του διεθνούς τζιχαντισμού: όσο γνωστή είναι η εχθρότητα των Ταλιμπάν απέναντι στο ISIS, άλλο τόσο επιβεβαιωμένη είναι η ανεκτικότητά τους έναντι της Αλ Κάιντα, το «δίκτυο Χακάνι», μάλιστα, μία σημαντική συνιστώσα του κινήματος των Ταλιμπάν, παραμένει στενά συνδεδεμένο με την οργάνωση. Ο κίνδυνος μιας νέας μεταναστευτικής κρίσης, όμως, είναι ήδη απτός.

Περισσότεροι από 270.000 Αφγανοί έχουν εκτοπιστεί από τις αρχές της χρονιάς, πολλοί από αυτούς επιχειρούν να εγκαταλείψουν τη χώρα, οι πληροφορίες μιλούν για διπλασιασμό της ροής στα σύνορα του Ιράν με την Τουρκία. Φοβούμενη την ενοποίηση δύο κρίσεων, της κατάρρευσης του Αφγανιστάν και της έντασης στο Ιράν, όπου μαίνονται μεγάλες διαμαρτυρίες για την έλλειψη νερού, η Αγκυρα επιταχύνει την κατασκευή ενός τείχους 64 χιλιομέτρων στην επαρχία Βαν, στα σύνορά της με το Ιράν. Είναι γνωστό όμως πως στην τουρκική πολιτική, το μεταναστευτικό λειτουργεί σαν τριπλό φυτίλι: η αντιπολίτευση το χρησιμοποιεί προκειμένου να επιτεθεί στον Ερντογάν, ο πρόεδρος της χώρας προκειμένου να τροφοδοτήσει την εθνικιστική του προπαγάνδα και το καθεστώς του προκειμένου να επηρεάσει, και να εκβιάσει, την Ευρώπη.

Ταλιμπάν

Οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν γίνονται, στην πραγματικότητα, όλο και πιο ανησυχητικές. Τρεις μήνες αφότου εξαπέλυσαν την επίθεσή τους – με αφορμή την απόφαση του Τζο Μπάιντεν να μεταθέσει την καταληκτική ημερομηνία για την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από την Πρωτομαγιά στην 11η Σεπτεμβρίου – οι Ταλιμπάν υποστηρίζουν πως έχουν καταλάβει το ήμισυ της αφγανικής επικράτειας, συμπεριλαμβανομένων και των μεθοριακών διαβάσεων με το Ιράν και το Πακιστάν. Μέχρι πρότινος είχαν καταλάβει βέβαια πρωτίστως αγροτικές περιοχές, τις τελευταίες ημέρες ωστόσο απειλούν σοβαρά αρκετές περιφερειακές πρωτεύουσες, με πρώτη την Κανταχάρ, τη δεύτερη πολυπληθέστερη πόλη της χώρας (650.000 κάτοικοι) και γενέτειρα του κινήματός τους. Τη νύχτα του Σαββάτου προς Κυριακή μάλιστα έπληξαν το αεροδρόμιο της Κανταχάρ με τουλάχιστον τρεις ρουκέτες, σε μια προσπάθεια να αντικρούσουν τις αεροπορικές επιδρομές των αφγανικών κυβερνητικών δυνάμεων εναντίον τους: δύο ρουκέτες έπληξαν τον μοναδικό διάδρομο προσαπογείωσης του αεροδρομίου, που τέθηκε προσωρινά εκτός λειτουργίας.

Παράλληλα, όμως, οι Ταλιμπάν έχουν καταλάβει στρατηγικά κτίρια γύρω από το Χεράτ, στο δυτικό Αφγανιστάν, την τρίτη πολυπληθέστερη πόλη της χώρας ενώ πολιορκούν επικίνδυνα και τη Λασκάρ Γκα, πρωτεύουσα της επαρχίας Χελμάντ, στο νότιο Αφγανιστάν, πλάι στην επαρχία Κανταχάρ: σφοδρές συγκρούσεις συνεχίζονταν χθες εντός της πόλης ανάμεσα στους Ταλιμπάν και τις κυβερνητικές δυνάμεις. Περιττό να επισημάνει κανείς πως η πτώση οποιουδήποτε μεγάλου αστικού κέντρου θα εκτόξευε την εκστρατεία των Ταλιμπάν σε άλλο επίπεδο, εντείνοντας τις ανησυχίες πως ο στρατός είναι ανήμπορος να αντισταθεί στην προέλασή τους.

Εγκατάλειψη των γυναικών

Το τι θα σημάνει μία επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία στην Καμπούλ για τις γυναίκες του Αφγανιστάν, αυτές στις οποίες επέβαλαν τα χρόνια της απολυταρχίας τους (1996-2001) τη σκληρότερη ερμηνεία του ισλαμικού νόμου και μία απόλυτη υποταγή, μπορεί να το συνοψίσει κανείς στον τίτλο πρόσφατου κύριου άρθρου της «Le Monde»: «Αφγανιστάν: η βάναυση εγκατάλειψη των γυναικών». Ή και στην κατακλείδα του: «Για αυτές τις Αφγανές που η Αμερική καυχήθηκε ότι βοήθησε να απελευθερωθούν, ανοίγοντάς τους την προοπτική της ισότητας, η επιστροφή των Ταλιμπάν θα ήταν μία γιγάντια οπισθοδρόμηση. Ο,τι και αν λέει ο Τζο Μπάιντεν, από αυτή την άποψη, η αποχώρηση αυτή είναι ξεκάθαρα μία εγκατάλειψη».

Οπως προείπαμε, εντούτοις, άλλα τρομάζουν τους περισσότερους Ευρωπαίους. Η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων, η άνοδος των Ταλιμπάν, επισπεύδουν την έξοδο πολλών Αφγανών. Ηδη, στις αρχές Ιουλίου, 500-1.000 Αφγανοί -στην πλειονότητά τους, άνδρες 16-25 χρόνων – έφταναν παράτυπα καθημερινά στην Τουρκία μέσω του Ιράν, σύμφωνα με τον τουρκικό ιστότοπο T-24, και η τάση βαίνει επιταχυνόμενη. «Τα αεροπλάνα αναχωρούν από την Καμπούλ γεμάτα», λέει η αφγανή ερευνήτρια Νασίμ Ματζίντι. «Η μεσαία τάξη αναχωρεί αεροπορικώς, και όσοι δεν έχουν τα μέσα κατευθύνονται οδικώς προς το Πακιστάν ή το Ιράν», απαραίτητο πέρασμα προς την Τουρκία, με την ελπίδα, ενδεχομένως, μιας μετάβασης στην Ευρώπη.

Σύνορα

Σύμφωνα με τον Εμίν Μπιλμέζ, τον κυβερνήτη της τουρκικής επαρχίας Βαν, στη διάρκεια της περασμένης χρονιάς οι τουρκικές αρχές σταμάτησαν στα σύνορα με το Ιράν κάπου 105.000 πρόσφυγες: φέτος έχουν ήδη ξεπεράσει τους 55.000. Οι τουρκικές αρχές ωστόσο επιμένουν πως η κατάσταση είναι υπό έλεγχο. Στις 28 Ιουλίου, μάλιστα, η τουρκική ακτοφυλακή ανακοίνωσε τη σύλληψη περισσότερων από 200 παράτυπων μεταναστών – στην πλειονότητά τους Αφγανών και Σύρων – που ετοιμάζονταν να βγουν στη θάλασσα ελπίζοντας να φτάσουν στην Ελλάδα: η μεγαλύτερη ομάδα παράτυπων μεταναστών που συνελήφθησαν από τις αρχές της χρονιάς.

Οι φόβοι της κυβέρνησης Ερντογάν, ωστόσο, αντικατοπτρίζονται στο νέο τσιμεντένιο τείχος, μήκους 64 χιλιομέτρων και ύψους τριών μέτρων, που κατασκευάζεται στα σύνορα της επαρχίας Βαν με το Ιράν, με στόχο να ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη της χρονιάς και να προστεθεί στα 149 χιλιόμετρα τείχους που έχουν ήδη χτιστεί σε διάφορα σημεία των συνόρων, κατά μήκος των επαρχιών Αγκρι, Χακάρι και Ιγκντίρ. Οπως σημειώνει μάλιστα η «La Repubblica», μέρος των κεφαλαίων για την οικοδόμησή του ίσως να είναι ευρωπαϊκά χρήματα: μετά τα έξι δισ. ευρώ που προέβλεπε για την Τουρκία η μεταναστευτική συμφωνία του 2016, οι Βρυξέλλες υποσχέθηκαν στην Αγκυρα τον Ιούνιο επιπλέον τρία δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-2023.

Νέο κύμα

Η Τουρκία φιλοξενεί σήμερα περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες, τον μεγαλύτερο αριθμό στον κόσμο. Τουλάχιστον 3,7 εκατομμύρια είναι Σύροι. Οι Αφγανοί αποτελούν τη δεύτερη πολυπληθέστερη ομάδα, υπολογίζονται σε 200.000 οι αιτούντες άσυλο, δεν υπάρχουν όμως επίσημες στατιστικές.

Οι αφγανοί εξόριστοι δεν έχουν άλλωστε τα ίδια δικαιώματα με τους σύρους ομολόγους τους στην Τουρκία, δεν δικαιούνται προσφυγικό καθεστώς, ούτε πλαισιωμένη πρόσβαση στην κοινωνική και ανθρωπιστική βοήθεια, συνιστούν, στην πραγματικότητα, την πλειονότητα των μεταναστών χωρίς χαρτιά στη χώρα.

Το βέβαιο είναι πως ένα νέο κύμα μεταναστών στα ανατολικά σύνορα της Τουρκίας θα συνδαύλιζε τη δυσφορία σημαντικού τμήματος του τουρκικού πληθυσμού. Και πως η Αγκυρα, η οποία θέλει να αναθεωρήσει τη συμφωνία που υπέγραψε με την ΕΕ το 2016, δεν θα διστάσει να ξαναχρησιμοποιήσει τους πρόσφυγες ως μοχλό πίεσης. «Η Τουρκία δεν θα είναι ούτε ο συνοριοφύλακας, ούτε ο προσφυγικός καταυλισμός της ΕΕ», αντέδρασε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών την περασμένη Κυριακή, μετά τη δήλωση του αυστριακού καγκελαρίου Σεμπάστιαν Κουρτς, ότι η Τουρκία είναι «ένα πιο κατάλληλο μέρος» για τους αφγανούς πρόσφυγες σε σύγκριση με τις ευρωπαϊκές χώρες.