Λεωνίδας στην Επίδαυρο -Ενεργό μνημείο γεύσης και πολιτισμού

Θυμάμαι την πρώτη φορά που επισκέφθηκα την ταβέρνα. Ήταν το μακρινό 2013 και είχα την τύχη να συμφάγω, καλεσμένη του Μάνου Βακούση, με ηθοποιούς της παράστασης «Μήδεια» (πρωταγωνιστούσε ο Γιώργος Κιμούλης) και τον παραγωγό Θεοφάνη Κιρκινέζο.

Ένιωσα δέος απέναντι σε γνωστούς καλλιτέχνες από όλο το στερέωμα και πολιτικούς και θεατές της παράστασης που είχαν συρρεύσει κυριολεκτικά στον Λεωνίδα. Δεν έπεφτε καρφίτσα. Ήταν μια μαγική βραδιά, έντονων συζητήσεων και πολλών τσουγκρισμάτων.

Για το φαγητό δεν θυμάμαι τίποτα, μόνο ότι χορτάσαμε μια χαρά. Πού μυαλό για φαγητό μπροστά στην έκστασή μου τότε; Αν είχα λίγο μυαλό περισσότερο, θα είχα φροντίσει να γνωρίσω τον μύθο πίσω από τον μύθο, τον Λεωνίδα Λιακόπουλο.

Δεν εργαζόταν, είχε αποσυρθεί. Φήμες όμως τον ήθελα πάντοτε εκεί γύρω, ιδίως μετά από πρεμιέρες.

Θα είχα ανταλλάξει μια χειραψία, θα είχα ρωτήσει κάτι, δεν ξέρω τι, θα είχα μια ευκαιρία να κοιτάξω στα μάτια τον άνθρωπο που το όνομά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον θεσμό των Επιδαυρίων.

Σπάνια έως ποτέ δεν θα συναντήσετε έτσι άδεια αυτήν την ταβέρνα…

Ο Λεωνίδας Λιακόπουλος, ιδιοκτήτης της ιστορικής ταβέρνας στο χωριό Λυγουριό κοντά στην Επίδαυρο, έφυγε από τη ζωή  στις 17 Ιούλη του 2017 σε ηλικία 82 ετών, αφήνοντας πίσω του βαριά κληρονομιά για την αγαπημένη του γυναίκα και τους δύο τους γιους.

Κάποτε, ήταν κατάμεστη η Επίδαυρος…

Η περίφημη ιστορία του «Λεωνίδα»

Το 1953 ξεκίνησε ως καφενείο από τον Λεωνίδα Λιακόπουλο και τον πατέρα του και, από την επόμενη χρονιά, το 1954, με το ξεκίνημα των Επιδαυρίων, έγινε η ταβέρνα του φεστιβάλ.

Το μαγαζί το έχει για τα καλά αναλάβει η σύζυγός του, η κυρία Κάκια, και τα δυο τους παιδιά, ο Γιώργος και ο Νίκος, καθηγητές και οι δύο, που εργάζονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και βοηθούν τα καλοκαίρια όσο μπορούν, χρονιά την χρονιά όλο και περισσότερο.

Λεωνίδας Λιακόπουλος και υιοί

Η είδηση του θανάτου του Λεωνίδα Λιακόπουλου σκόρπισε θλίψη στον καλλιτεχνικό χώρο, που έχασε ένα δικό του άνθρωπο, έναν άνθρωπο που συνέδεσε το όνομά του χρόνια τώρα με την ιστορία του ελληνικού θεάτρου.

Από αυτήν την ταβέρνα, που μεγάλωσε με τα χρόνια, έχουν περάσει όλα τα ιερά τέρατα του θεάτρου, μεγάλες προσωπικότητες της διεθνούς σκηνής, από την Κάλλας έως τον Πίτερ Μπρουκ, πολιτικοί, αλλά και όλοι οι θεατρόφιλοι που κάθε καλοκαίρι επισκέπτονται το αργολικό θέατρο.

Κάποια Χριστούγεννα, μάλιστα, μέχρι και ο πρόεδρος Μιτεράν έκατσε στα ξύλινα τραπεζάκια του για να γευτεί τις νοστιμιές της κυρίας Κάκιας, η οποία δεν ήταν ανέκαθεν και η…πρώτη μαγείρισσα!

Ο Νίκος Λιακόπουλος και οι γονείς του

Η γνωστή αφήγηση του Νίκου Λιακόπουλου στην Lifo εξηγεί τα πάντα:

«Το 1953 που άνοιξαν το μαγαζί ο πατέρας μου και ο παππούς μου δεν υπήρχε τίποτα στο χωριό, ούτε καν ρεύμα» λέει και συνεχίζει:

«Το ρεύμα ήρθε το 1961 και μέχρι τότε, όπως μπορείτε να φανταστείτε, η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη για κάποιον ηθοποιό από την Αθήνα. Όταν έφτασαν οι ηθοποιοί για την πρώτη παράσταση, το 1954, έπρεπε κάπου να φάνε. Εκείνη τη χρονιά έμειναν στο Ναύπλιο, αλλά η απόσταση τους δυσκόλευε πάρα πολύ για τις πρόβες, έτσι την επόμενη χρονιά το Εθνικό ζήτησε από τους χωριανούς να ανοίξουν τα σπίτια τους και να τους φιλοξενήσουν. Οι χωριάτες είπαν «ναι», αλλά δεν υπήρχε πουθενά μαγαζί για να φάνε.

Υπήρχαν μόνο καφενεία και οι άνθρωποι δεν ήξεραν να μαγειρεύουν. Ο παππούς και ο πατέρας μου ήταν ευγενικοί άνθρωποι. Ο πατέρας μου ήταν πολύ κοινωνικός και του άρεσε να περιποιείται τον κόσμο, έτσι προσφέρθηκε να φτιάξει φαγητό στο καφενείο του.

Η Κατίνα Παξινού ήταν η πρώτη που άρχισε να μαγειρεύει στο μαγαζί. Είχε φτιάξει μπιφτέκια στα κάρβουνα – τα έψηνε λίγα-λίγα στη σχάρα, γιατί ήταν ο μόνος τρόπος. Εκείνη ήταν η μαμά που μαγείρευε για όλους τους ηθοποιούς. Στη συνέχεια, ο πατέρας μου παντρεύτηκε τη μητέρα μου και η Παξινού και κάποιες γυναίκες τεχνικών την έμαθαν να μαγειρεύει».

Οι μαγειρικές της κυρίας Κάκιας με…σεφ την Κατίνα Παξινού

«Ήμουν 20 χρονών κορίτσι όταν παντρεύτηκα τον Λεωνίδα» είχε πει στην Lifo η κυρία Κάκια. «Δεν ήξερα να φτιάχνω τίποτα γιατί στο σπίτι τα έκαναν όλα η μητέρα μου και η γιαγιά μου.

Η Παξινού μου έδειξε πώς να φτιάχνω κάποια πιάτα, μια σύζυγος τεχνικού μού έδειξε πώς να φτιάχνω το μοσχάρι νουά και άρχισα να μαθαίνω συνταγές τις οποίες δεν έχω αλλάξει καθόλου μέχρι και σήμερα. Τα γεμιστά είναι τα ίδια όπως το ’70, το ίδιο και η σάλτσα για το νουά.

Με τους ηθοποιούς και τους σκηνοθέτες γίναμε φίλοι, έγιναν μέλη της οικογένειάς μας, τους πιο πολλούς τους αισθανόμασταν δικούς μας ανθρώπους».

Η κυία Κάκια με την Αλίκη Βουγιουκλάκη

Το συλλεκτικό λεύκωμα

Η «Ελληνογερμανική Αγωγή» προχώρησε το καλοκαίρι του 2020 στην κυκλοφορία λευκώματος 200 σελίδων, το οποίο είναι αφιερωμένο στα εξήντα χρόνια ζωής των καλλιτεχνών στην Επίδαυρο, μέσα από ιστορίες που έμειναν αξέχαστες στην αυλή της ταβέρνας του «Λεωνίδα».

Ο τίτλος του είναι «Η Κάλλας, ο Μινωτής, ο Κουν και τα μαγειρευτά της Κάκιας».

Ανέκδοτες προσωπικές μαρτυρίες σημαντικών και δημοφιλών καλλιτεχνών και διανοουμένων που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του σχολείου, συνθέτουν ένα πρωτότυπο θεατρικό λεύκωμα με στίγμα ιστορικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό.

Οικοδέσποινα της ονομαστής ταβέρνας μαζί με τους δύο γιους της, Νίκο και Γιώργο Λιακόπουλο, η Κάκια Λιακοπούλου ιστορεί τους σταθμούς ζωής αυτών των εξήντα χρόνων μαζί με την ευρύτερη οικογένεια των καλλιτεχνών τιμώντας τη μνήμη του Λεωνίδα Λιακόπουλου.

Η έκδοση είναι εμπλουτισμένη με ιστορικές φωτογραφίες με αυτόγραφα και αφιερώσεις των πρωταγωνιστών στους τοίχους του εστιατορίου, τις οποίες η «Ελληνογερμανική Αγωγή» ψηφιοποίησε αποκλειστικά για το λεύκωμα.

Μενού από την 21η Ιουλίου του 1968

Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη προλογίζοντας το λεύκωμα σημείωσε:

«Είναι αξιέπαινη η ‘Ελληνογερμανική Αγωγή που καλλιεργεί με γνώση και συνέπεια τον Πολιτισμό και κάνει οικεία τα πρόσωπα των δημιουργών στους μαθητές της.

Αυτή η πρωτότυπη μελέτη, στην οποία καταγράφεται ένα σημαντικό μέρος της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού θεάτρου, ανοίγει ένα τεράστιο παράθυρο μπροστά στα μάτια μας, για να δούμε το καθημερινό πρόσωπο εκείνων που στο θέατρο της Επιδαύρου ποιούν ήθος».

Κορυφαίες και κορυφαίοι ηθοποιοί και σκηνοθέτες, ανάμεσά στους οποίους και οι  Γιώργος Αρμένης, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Αντιγόνη Γλυκοφρύδη, Κατερίνα Ευαγγελάτου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, Νίκος Καραθάνος, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Γιώργος Κιμούλης, Λένα Κιτσοπούλου, Λυδία Κονιόρδου, Στάθης Λιβαθινός, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Αμαλία Μουτούση, Γιάννης Μπέζος, Αιμίλιος Χειλάκης μιλούν και ξεδιπλώνουν τις αναμνήσεις τους στον δημοσιογράφο και επιμελητή της έκδοσης, Φώτη Απέργη.

Μια ταβέρνα ζωντανό μουσείο

Πολλές άγνωστες ιστορίες εκτυλίσσονται στις σελίδες του βιβλίου:

Ποια παράσταση είχε τέτοια κοσμοπλημμύρα, ώστε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος αναγκάστηκαν να καθίσουν σε δύο καρέκλες μπροστά στους τραγωδούς;

Πότε και για χάρη ποιας διασημότητας ηλεκτροδοτήθηκε το Λυγουριό; Ποιοι τραγωδοί μετά τις πρόβες ξενυχτούσαν παίζοντας σκάκι ή παντομίμα;

Πώς βρέθηκε ο νεαρός Διονύσης Φωτόπουλος να κατασκευάζει ένα ξίφος, για να το χρησιμοποιήσει η Μαρία Κάλλας στην παράσταση της «Νόρμα»;

Ποια περίοδο υπήρξε «άβατο» η ταβέρνα «Λεωνίδας» και για ποιους; Τι είχαν ζητήσει ο Σπύρος Ευαγγελάτος και ο Κώστας Τσιάνος από τους ηθοποιούς τους, σε περίπτωση που κάποιοι συντηρητικοί θεατές αποφάσιζαν να αντιδράσουν στις, τολμηρές για την εποχή, θεατρικές προτάσεις τους;

Πώς είχε επικρίνει ο Αλέξης Μινωτής σε μια πρόβα τον νεαρό τότε μαθητή του Δημήτρη Λιγνάδη;

Ποια σπουδαία τραγωδός δέχτηκε να αρχίσει η πρόβα πιο αργά, για να παρακολουθήσουν οι νέοι του Χορού το Ευρωμπάσκετ;

Ποιο τοπικό γλυκό άρεσε στον Φρανσουά Μιτεράν αλλά και ποια απρόοπτα έζησαν στου «Λεωνίδα» ο Πίτερ Χολ, ο Τζόρτζιο Αρμάνι και ο Ίβο Βαν Χόβε;

Ο Λεωνίδας διατηρητέο μνημείο

Λίγες ώρες μετά την κηδεία του Λεωνίδα Λιακόπουλου, η Λυδία Κονιόρδου, Υπουργός πολιτισμού τότε, ζήτησε να κινηθούν οι διαδικασίες για να γίνει η κήρυξη του χώρου ως διατηρητέου μνημείου, σύμφωνα με το τυπικό.

Η Λυδία Κονιόρδου δήλωσε την πρόθεσή της, λίγο πριν αρχίσει η παράσταση «Βάκχες» που παρουσίασαν οι σπουδαστές του Λυκείου της Επιδαύρου σε σκηνοθεσία της Μάρθας Φριντζήλα, στο Στάδιο της Επιδαύρου.

Ένα από τα αξέχαστα γλέντια του «Λεωνίδα»

Μάλιστα και η ίδια υπήρξε θαμώνας της ταβέρνας του Λεωνίδα, μετά τις δεκάδες παραστάσεις που έκανε ως ηθοποιός στην Επίδαυρο, ενώ η φωτογραφία της βρίσκεται στους τοίχους της, από ένα θρυλικό γλέντι στο οποίο έσερνε τον χορό.