Ο δρόμος προς τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου

Ηφετινή 85η επέτειος της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου έμεινε στη σκιά δραματικών γεγονότων: την ίδια ημέρα ξέσπασε η φοβερή πυρκαγιά στη Βαρυμπόμπη, όπως και άλλες ανά την Ελλάδα, υπό κλιματικές συνθήκες κόλασης του Δάντη. Παράλληλα, την επικαιρότητα συνεχίζει να μονοπωλεί η νέα απειλητική έξαρση της πανδημίας. Για συμπλήρωμα, οι Τούρκοι στήνουν προβοκάτσιες στον Εβρο, μιλώντας για νεκρό από δήθεν ελληνικά πυρά. Δεν κάνει συνεπώς εντύπωση ότι ουδείς έχει το μυαλό του στην Ιστορία. Ομως ίσως θα έπρεπε, αφού, την ίδια ώρα, ένα ψυχοπαθολογικό κίνημα κατά των εμβολιασμών και των μέτρων συνεχίζει να σκούζει ότι δήθεν δεν έχουμε πια Δημοκρατία και ότι έχουν καταργηθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα, επειδή καταβάλλεται κάθε προσπάθεια να πειστούν όσοι δεν έχουν ακόμα πειστεί. Ενα ακατανόητο συνονθύλευμα με πάσης φύσεως αναφορές, απειλεί να τινάξει τα πάντα στον αέρα και επιχειρεί να πείσει ότι έχει επέλθει ολοκληρωτισμός. Ανακαλύπτουμε όψεις μιας κοινωνίας που ίσως αλλιώς έμεναν αφανείς: ψυχολόγοι, ψυχίατροι και κοινωνιολόγοι έχουν πολλή δουλειά να κάνουν. Αλλά το θέμα είναι να μην έχουν και οι γιατροί, οι νοσηλευτές και οι νεκροθάφτες περισσότερη. Και, δυστυχώς, διάφοροι ανόητοι που βλέπουν εκεί κομματικά οφέλη, τους κλείνουν το μάτι.

Ο Μεταξάς δεν ήρθε στην εξουσία βέβαια από τέτοιους τύπους. Ούτε ο Παπαδόπουλος. Ομως και οι δύο ήρθαν επειδή ατόνησε η Δημοκρατία. Και οι δύο χτύπησαν την ώρα που το Κοινοβούλιο ήταν κλειστό. Στη δεύτερη περίπτωση επειδή η χώρα βάδιζε σε εκλογές, ενώ, στην πρώτη, επειδή το ίδιο το Κοινοβούλιο είχε ήδη εκλέξει τον Μεταξά πρωθυπουργό, του είχε εκχωρήσει έκτακτες εξουσίες και είχε μόνο του αποφασίσει να κλείσει για να του δώσει το ελεύθερο να τις εκτελέσει! Αυτό είναι κάτι που οι περισσότεροι σήμερα δεν γνωρίζουν και άρα πρέπει να επαναλαμβάνεται διαρκώς. Μέχρι να καταστεί κοινό κτήμα πώς μπορεί να αυτοκαταστραφεί μία Δημοκρατία.

Για τις ρίζες της 4ης Αυγούστου έχουν γραφτεί πολλά. Σίγουρα, ανάμεσά τους δέσποζε ο φόβος του κομμουνισμού που έδειχνε να αποκτά δυναμική την ώρα που η νεαρή Σοβιετική Ενωση έφτανε στα 20 χρόνια της. Και οι ελπίδες για μια ουτοπική κοινωνία στα σοβιετικά πρότυπα ήταν ζωντανές όχι μόνον στη Ρωσία, αλλά και στην Ευρώπη, ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η επίκληση του κομμουνιστικού κινδύνου ήταν όμως περισσότερο αφορμή παρά αιτία. Στην Ελλάδα υπήρχαν άλλα καθοριστικά αίτια που έμειναν υποτιμημένα μέχρι και σήμερα. Στις 20 Αυγούστου, μόλις δύο εβδομάδες μετά από την κήρυξη της δικτατορίας, ο Μεταξάς πήγε στην Κέρκυρα. Πήγε για να ανακοινώσει στον βασιλιά Γεώργιο Β’ και, κυρίως, στον φιλοξενούμενό του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδο Η’, ότι η κυβέρνησή του είχε καταφέρει αυτό που δεν είχε πετύχει ούτε ο ίδιος ως κοινοβουλευτικός πρωθυπουργός μέχρι τότε, αλλά ούτε και καμία άλλη κυβέρνηση από την πτώχευση του ’32 και μετά: είχε έρθει σε συμφωνία με το Συμβούλιο των Ομολογιούχων, δηλαδή τις αγγλικές τράπεζες που είχαν δανείσει την Ελλάδα με τα δάνεια που είχαν οδηγήσει στην πτώχευση. Η δικτατορική Ελλάδα του Μεταξά είχε συμφωνήσει να καταβάλει το 40% για το έτος 1935-36 και το 40% για το έτος 1936-37.

Ο Μεταξάς εργαζόταν γι’ αυτό από τις 29 Απριλίου 1936, όταν η Βουλή τον είχε κάνει πρωθυπουργό με 241 ψήφους, ακριβώς για να αντιμετωπίσει την πτώχευση που είχε καταπιεί τόσες κυβερνήσεις από το 1932 και μετά. Σε εκείνη τη φοβερή συνεδρίαση, οι βουλευτές ήξεραν τι έκαναν. Γνώριζαν ότι έστρωναν τον δρόμο της δικτατορίας. Το είχαν πει μέσα στη Βουλή. Το είπε πρώτα η Αριστερά, που δεν ψήφισε τον Μεταξά, το είπε καθαρά και ο Σοφούλης: «η καταφρόνισις προς πάσαν ηθικήν αξίαν και προς πάσαν ηθικήν έννοιαν έχει κλονίσει πλέον τα θεμέλια του κοινωνικού καθεστώτος, ώστε να μην υπολείπεται πλέον εις τους ενδεχόμενους ανατροπείς του κοινωνικού καθεστώτος βαρύ το έργον». Το είπε και δεξιός Βάσος Στεφανόπουλος: «Ο λαός φωνάζει δεν θέλω να με κυβερνήσει ο κ. Μεταξάς, ημείς δε αδιαφορούντες προς την κραυγήν ταύτην απαντώμεν: Και όμως θα σε κυβερνήσει ο Μεταξάς!»…