Κωδικός 112

Είναι η εποχή που τα κλισέ παίρνουν εκδίκηση. Οι απεγκλωβισμένοι της Λίμνης Ευβοίας έβλεπαν μέσα από το φέρι μποτ την πραγματικότητα που ξεπερνούσε οποιαδήποτε κινηματογραφική ταινία και οποιαδήποτε δημοσιογραφική περιγραφή. Σιωπηλοί, με το φορτίο ζωής που ξερίζωνε ο καθένας και η καθεμία, επέβαλαν τη σιωπή και σε όσους παρακολουθούσαμε το βίντεο. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη βουή από αυτήν.

Είναι η εποχή που σαρώνονται οι βεβαιότητες. Χρησιμοποιήσαμε την «κλιματική αλλαγή» – πολιτικοί, δημοσιογράφοι, πολίτες – σαν έναν ακόμη όρο του πράσινου newspeak χωρίς εμβάθυνση σε αίτια και αναγκαία μέτρα. Συνέβαινε «εκεί που λιώνουν οι πάγοι», εκεί που «απειλούνται οι πολικές αρκούδες» και «καίγονται τα δάση της Καλιφόρνιας». Προέκυψε επελαύνουσα η κλιματική κρίση, για την οποία ο δημοσιογραφικός, πολιτικός – ενίοτε και ακτιβιστικός – λόγος μετρήθηκε και βρέθηκε λιποβαρής.

Αν πρόκειται να ξεκινήσει ο νέος διχασμός για τις ευθύνες της καταστροφής, ας αφήσουμε εκτός τους πυροσβέστες, τους εθελοντές και τους στρατιώτες. Θα ήταν λάθος να αμαυρωθεί η αίσθηση ότι η ανθρώπινη θέληση την ώρα της μάχης μακροθυμεί, χρηστεύεται, δεν ζητεί τα εαυτής, δεν παροξύνεται, δεν λογίζεται το κακό, δεν χαίρεται με την αδικία.

Αναμένεται η κριτική στην κυβέρνηση – και η αυτοκριτική της -, όπως κάθε φορά που ένα τραύμα βαθαίνει και προκαλεί συλλογικό πένθος. Χρειάζεται η διαχείρισή του για να μην κακοφορμίσει και η μακροχρόνια θεραπεία για να μην επαναληφθεί. Ηδη η τραγωδία στο Μάτι έδειξε ορισμένες κατευθύνσεις.

Προσωπική ευθύνη υπάρχει και μετά την καταστροφή. Για μία φορά θα άξιζε να μη συμμετάσχει κανείς στη σκιαμαχία των τρολοστρατών που ρίχνουν ανέξοδες ριπές στο Twitter και ψευδείς ειδήσεις στην υποτιθέμενη «κριτική». Οχι με αυτούς, αν γίνεται.

Ηταν σωστή η τοποθέτηση του Αλέξη Τσίπρα ότι «τώρα είναι η ώρα της μάχης και της αλληλεγγύης. Είναι η ώρα να ενώσουμε δυνάμεις». Θα λειτουργήσει και ως μέτρο για τη στάση του κόμματός του την επόμενη ημέρα, όταν ο διάχυτος πολακισμός θα θυμάται τη φύση του σκορπιού. Σωστή ήταν και η κίνηση των πολιτιστικών οργανισμών – όπως του Φεστιβάλ Αθηνών και του ΚΘΒΕ – να ακυρώσουν προγραμματισμένες παραστάσεις στην Επίδαυρο ως ελάχιστη ένδειξη αλληλεγγύης προς τους δοκιμαζόμενους συμπολίτες.

Το 112 είναι η μεγάλη κατάκτηση από την προηγούμενη συλλογική δοκιμασία. Οσοι λοιδορούν την «πολιτική των εκκενώσεων» εκτίθενται στον μελλοντικό απολογισμό. Η διατύπωση «εκκενώνουν απλώς για να λένε ότι δεν έχουν νεκρούς» αποδεικνύει ότι η ανθρώπινη μνησικακία είναι η καύσιμη ύλη του αθεράπευτου φανατισμού. Αλλά ορισμένοι δεν θα καταφέρουν ποτέ να δραπετεύσουν από το εμβαδόν που κλείνει μέσα του ένα ρεβανσιστικό πρωτοσέλιδο.

Μετά την καταστροφή πιο καταστροφική αποδεικνύεται η εμμονή στα «χούγια» που την εξέθρεψαν. Μαζί με τον αιώνα οφείλουμε να αλλάξουμε μοντέλο οικιστικής ανάπτυξης και μοντέλα αναδάσωσης, την άμυνα απέναντι σε φυσικές καταστροφές, τη διαχείριση κρίσεων, τις προτεραιότητες στην εκπαίδευση και τους όρους της – ευπρόσδεκτης – ανάπτυξης.

Για ορισμένους η εικόνα θλίψης δεν αρκεί από μόνη της. Η έλξη για το γκροτέσκο και η «συμφορά που συμφέρει» καιροφυλακτούν πίσω από το προπέτασμα της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ο μελό ευρωσκεπτικισμός του Βαρουφάκη ας λειτουργήσει αντιστρόφως για να θυμηθούμε ότι ο μηχανισμός ευρωπαϊκής αλληλεγγύης είναι βραχίονας πολιτικής. Οχι ύστατο μέσο καταφυγής για το οποίο ολοφύρονται οι λαμέ μοιρολογίστρες της οικολογίας.

Στο μετα-αποκαλυπτικό τοπίο δεν αποκλείονται οι «τυμβωρύχοι» που πλιατσικολογούν πάνω στον ανθρώπινο πόνο. Τις επόμενες ημέρες θα φουντώσει ο πόλεμος του Διαδικτύου, των social media και των κομματικών επιτηδείων ώστε για μια στιγμή θα φαίνεται ότι δεν κοιτάξαμε ποτέ μέσα στην καρβουνιασμένη, στεγνή ψυχή μας.

Τις στιγμές της απώλειας και του πόνου τα λόγια εξαερώνονται. Την επόμενη ημέρα, ωστόσο, μια κοινωνία ανθρώπων, με πληγές χαίνουσες και εσωτερική συνείδηση που πενθεί στα τυφλά, δεν μπορεί να μένει προσκολλημένη στο θυμικό, που απειλεί να την κατασπαράξει. Χρειαζόμαστε ήδη τον παρηγορητικό λόγο των ειδικών, την έμπρακτη κοινωφέλεια και την υλική στήριξη της πολιτείας.