Είναι ο Ναβάλνι η Νέμεσις του Πούτιν;

Με ανησυχητική ταχύτητα, η Ρωσία οδεύει προς αυτό που οι συντάκτες μιας νέας μελέτης αποκαλούν «πλήρη δικτατορία». Τρεις μη ρώσοι ακαδημαϊκοί έγραψαν ένα επίκαιρο βιβλίο για τον Αλεξέι Ναβάλνι, πολιτικό αντίπαλο του Πούτιν και ίσως τον μοναδικό που έχει τη δυνατότητα να τον ανατρέψει.

Το βιβλίο των Γιαν Μάτι Ντολμπάουμ, Μόρβαν Λαλούετ και Μπεν Νομπλ με τίτλο «Navalny: Putin’s Nemesis, Russia’s Future?» αναφέρεται στον ρώσο πολιτικό Αλεξέι Ναβάλνι, παρουσιάζοντάς τον ως ένα αναγκαστικά θαρραλέο προϊόν της εποχής του Διαδικτύου, ο οποίος εξετάζεται από τους συγγραφείς ως η Νέμεσις του Πούτιν ή ως το μέλλον της Ρωσίας.

Με αφετηρία τους τον προβληματισμό αν η απόφαση του Αλεξέι Ναβάλνι να αντιμετωπίσει τον Βλαντίμιρ Πούτιν ήταν μια πράξη υπέρτατου θάρρους, μια σύγχρονη απήχηση της καταδικασμένης εξέγερσης των Δεκεμβριστών κατά της αυταρχικής κυριαρχίας ή μήπως αυτοκτονική ανοησία, σημειώνουν ότι ο Ναβάλνι ενσαρκώνει την καλύτερη ευκαιρία για δημοκρατική αλλαγή στο εσωτερικό της Ρωσίας από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.

Η σύλληψή του στη Μόσχα τον περασμένο Ιανουάριο πυροδότησε μεγάλες διαμαρτυρίες κατά του Κρεμλίνου. Διαδηλωτές κατέβηκαν στις πλατείες 180 πόλεων, από την κατεχόμενη Κριμαία έως το Βλαδιβοστόκ ζητώντας την απελευθέρωσή του. Αλλά αυτή η όχι και τόσο σιωπηλή επανάσταση ποτέ δεν απείλησε πραγματικά την εικοσαετή διακυβέρνηση του Πούτιν ούτε κλόνισε τον έλεγχό του.

Ενώ ο Ναβάλνι βρίσκεται στη φυλακή, ο Πούτιν φαίνεται έτοιμος να συνεχίσει να είναι πρόεδρος στα 80 του. Οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν καταστείλει τις διαμαρτυρίες στους δρόμους προς το παρόν χρησιμοποιώντας πάγιες τακτικές του καθεστώτος: δυνάμεις καταστολής, μαζικές συλλήψεις και εκτενείς διώξεις για ορισμένα άτομα. Στο μεταξύ επίκειται μεγαλύτερη καταστολή. Η διαφωνία – λέει το μήνυμα – έχει δυσάρεστες συνέπειες.

Μέσα σε διάστημα λίγων μηνών, οι Αρχές έχουν ανακόψει το εκπληκτικό κίνημα του Ναβάλνι για την καταπολέμηση της διαφθοράς, απαγορεύοντας τη λειτουργία των τοπικών γραφείων εκστρατείας του που είχαν αναπτυχθεί σε όλη τη χώρα. Και έκλεισαν και τα λίγα ανεξάρτητα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, χαρακτηρίζοντάς τα ως «ξένους πράκτορες» και «ανεπιθύμητους». Πράγματι η ελευθερία του λόγου αντιμετωπίζει προβλήματα στη Ρωσία.

Κανείς δεν γνωρίζει αν ο Ναβάλνι είναι όντως το πεπρωμένο της Ρωσίας ή μια τραγική εθνική υποσημείωση, που προορίζεται να τελειώσει από την ίδια αδέξια υπηρεσία κατασκοπείας της FSB που το περασμένο καλοκαίρι προσπάθησε να τον σκοτώσει στη Σιβηρία, δηλητηριάζοντας το εσώρουχό του.

Το βιβλίο υποστηρίζει πειστικά ότι ο Ναβάλνι είναι η πιο ενδιαφέρουσα και σημαντική προσωπικότητα που προέκυψε από τη μετακομμουνιστική περίοδο. Ωστόσο οι συγγραφείς επισημαίνουν πως ο Ναβάλνι δεν είναι ούτε ο Νέλσον Μαντέλα ούτε ο Αλεξάντερ Σολζενίτσιν. Αλλά ο εμπνευσμένος, σύνθετος, χαρισματικός, τολμηρός και εξαιρετικά προσφιλής στα μέσα ενημέρωσης εαυτός του. Κυρίως ο Ναβάλνι είναι ο ευέλικτος πολιτικός, αντιφατικός και πολωτικός προερχόμενος από μια γενιά που μεγάλωσε στην ΕΣΣΔ αλλά δεν καθορίστηκε ποτέ από αυτήν. Ο ίδιος δεν απαρνήθηκε ποτέ πλήρως τις πρώτες ριζοσπαστικές του απόψεις, αν και η πλατφόρμα του αυτές τις μέρες είναι αυτή ενός κυρίαρχου, φιλευρωπαίου, σοσιαλδημοκράτη, περισσότερο αριστερού παρά δεξιού. Μέχρι στιγμής, ο Πούτιν έχει ενεργήσει αδίστακτα για να καταρρίψει τους αντιπάλους του, αλλά το βιβλίο επισημαίνει ότι το καθεστώς του είναι προσαρμόσιμο και ρεαλιστικό, καθώς δούλεψε σκληρά για να κερδίσει την υποστήριξη των απλών Ρώσων και να δημιουργήσει μια συναισθηματική σύνδεση μαζί τους. Οπως ο ίδιος ο Ναβάλνι αναγνωρίζει, ο Πούτιν είναι δημοφιλής. Και με ελεύθερα μέσα ενημέρωσης, ο Πούτιν θα μπορούσε υποθετικά να νικήσει τον Ναβάλνι σε μια δημοσκόπηση.

Οι υποστηρικτές του Ναβάλνι είναι πεπεισμένοι ότι τελικά εκείνος θα νικήσει εναντίον μιας παλαιότερης γενιάς που είχε εμμονή με τα φαντάσματα του παρελθόντος και τις σοβιετικές γεωπολιτικές φαντασιώσεις. Προς το παρόν, όμως, η ζωή του κρέμεται από ένα νήμα.