Πυρκαγιές – Αγιάτρευτες πληγές στα καμένα – Κίνδυνος ερημοποίησης

Τον φόβο ότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την καταστροφική πυρκαγιά στη βόρεια Εύβοια μπορεί να μην είναι αναστρέψιμες, εκφράζουν επιστήμονες τονίζοντας μάλιστα ότι η ερημοποίηση απειλεί ένα τεράστιο μέρος των καμένων εκτάσεων.

Παράγοντες όπως η σφοδρότητα της καύσης, το έντονο ανάγλυφο, οι γεωλογικοί σχηματισμοί και η ταχεία διάβρωση δεν θα επιτρέψουν σε καμία περίπτωση την επάνοδο στην προτέρα κατάσταση με αποτέλεσμα ένα πολύ μεγάλο μέρος της περιοχής που αποτεφρώθηκε να ερημοποιηθεί.

Παρά το γεγονός ότι οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις από τις πρόσφατες πυρκαγιές στον ελληνικό χώρο είναι τεράστιες και πολυεπίπεδες, οι περιβαλλοντικές είναι ίσως οι πιο σημαντικές, σχεδόν μη αναστρέψιμες και πολύ δύσκολα θα αντιμετωπισθούν, επισημαίνει σε άρθρο του, με τίτλο «Περιβαλλοντικό αποτύπωμα της καταστροφής – Οδοιπορικό στις πυρόπληκτες περιοχές», ο καθηγητής Δυναμικής, Τεκτονικής, Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευθύμης Λέκκας.

Οι συνέπειες

α. Το δυναμικό διάβρωσης στην Πελοπόννησο και στην Βόρεια Εύβοια, είναι τεράστιο και αναμένεται μετά την πυρκαγιά να τροφοδοτήσει με εκατομμύρια κυβικά μέτρα εδάφους το υδρογραφικό δίκτυο, δηλαδή τους ποταμούς, ενώ αντίθετα στην Αττική είναι περιορισμένο. Η μορφολογία των δύο πρώτων περιοχών θα αλλάξει ριζικά, ενώ στην Αττική θα παρατηρηθούν μόνο μικρές αλλοιώσεις.

β. Η ρύπανση του αέρα από την πυρκαγιά στην Αττική θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στον πληθυσμό, δεδομένου ότι η ευπάθεια είναι μεγάλη λόγω πυκνότητας του πληθυσμού και της ήδη επιβαρυμένης κατάστασης στην Πρωτεύουσα.

γ. Η τοξικότητα των υπολειμμάτων της καύσης είναι τεράστια στην Αττική, ενδιάμεση στην Εύβοια και μικρή στην Πελοπόννησο όπου υπάρχουν μικρότερης έκτασης καύσεις βιομηχανικών εγκαταστάσεων, αυτοκινήτων και κατοικιών.

Κατολισθήσεις

δ. Ο κίνδυνος κατολισθήσεων στη Βόρεια Εύβοια αυξάνεται δραματικά και αναμένονται τεράστιες επιπτώσεις. Το ίδιο συμβαίνει και στην Πελοπόννησο, σε μικρότερο αλλά υπολογίσιμο βαθμό, ενώ στην Αττική ο κίνδυνος κατολισθητικών φαινομένων μπορεί να χαρακτηρισθεί μικρός.

ε. Ο πλημμυρικός κίνδυνος στην Πελοπόννησο είναι υπολογίσιμος, δεδομένου του σημαντικού υδρογραφικού δικτύου που αναπτύσσεται στις πυρόπληκτες περιοχές  και απομειώνεται μερικώς σε φυσικά φράγματα που λειτουργούν κατά μήκος του, καθώς και της απομακρυσμένης από τις κοίτες χωροθέτησης των οικισμών της περιοχής.

Στην Αττική ο πλημμυρικός κίνδυνος είναι υψηλός δεδομένων των ανθρώπινων παρεμβάσεων στο υδρογραφικό δίκτυο.

Ο μέγιστος όμως πλημμυρικός κίνδυνος απαντάται στην Εύβοια, όπου αναπτύσσονται λεκάνες που εκφορτίζουν σε περιοχές αναπτυγμένων οικισμών κατά μήκος της παράκτιας ζώνης. 

στ. Η επαναφορά των οικοσυστημάτων και κυρίως της χλωρίδας στην Πελοπόννησο θα είναι γρήγορη, σύμφωνα με τα δεδομένα από την πυρκαγιά του 2007, λόγω των υψηλών βροχοπτώσεων, των γόνιμων εδαφών, των γεωλογικών σχηματισμών και του αναγλύφου.

Τεράστιο πρόβλημα, όμως, υφίσταται στην Εύβοια, όπου 400.000 στρέμματα εκτιμάται ότι ποτέ δεν θα επανέλθουν στην προτέρα κατάσταση, καθώς παράγοντες όπως η σφοδρότητα της καύσης, το έντονο ανάγλυφο, οι γεωλογικοί σχηματισμοί και η ταχεία διάβρωση δεν θα επιτρέψουν σε καμία περίπτωση την επάνοδο. Η συγκεκριμένη περιοχή οδεύει ταχύτατα προς ερημοποίηση. Αντίθετα η περιβάλλουσα ζώνη διήθησης της πυρκαγιάς, έκτασης περίπου 200.000 στρεμμάτων, μπορεί να ανακάμψει μετά από στοχευμένες παρεμβάσεις μικρής κλίμακας.

Στην Αττική, το οικοσύστημα δέχεται διαρκείς πιέσεις, οι οποίες αυξάνουν τη βαθμό δυσκολίας ανάκαμψής του.

Φαινόμενα που θα επαναληφθούν

Ο Χρήστος Ζερεφός, γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, μίλησε για την ανάγκη να παρθούν προληπτικά μέτρα για τις πυρκαγιές, καθώς οι συνθήκες που οδήγησαν στις φωτιές στη Βαρυμπόμπη και στην Εύβοια θα επαναληφθούν πιο άμεσα από ό, τι έχουμε συνηθίσει.

Κι άλλες πυρκαγιές

Μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα 91,6 και 105,8 και στην εκπομπή «Το GPS της επικαιρότητας» με τον Θάνο Σιαφάκα, είπε χαρακτηριστικά: «Ο εφιάλτης δεν έχει τελειώσει. Θα έχουμε και άλλες καταστροφικές φωτιές σας και αυτές που σημειώθηκαν στην Εύβοια και στη Βαρυμπόμπη. Θα έχουμε ξανά συνθήκες που θα επαναλάβουν την καταστροφή του 2021».

Μάλιστα, παρατήρησε ότι «πρέπει να αντιμετωπίζουμε τέτοιες καταστάσεις, όχι κάθε 20 χρόνια, αλλά φοβάμαι ίσως κάθε 10 και 5 χρόνια». «Όλοι οι συνάδελφοι θα ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να προστατεύσουμε την πατρίδα μας», είπε χαρακτηριστικά.

Για την κλιματική αλλαγή

κλιματική αλλαγή που εξελίσσεται «τόσο επιθετικά ώστε δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε», επισημαίνοντας ότι «επί 2 εβδομάδες είχαμε θερμοκρασίες πάνω από 40 βαθμούς και σχετική υγρασία του εδάφους κάτω από 15 και 10%, δηλαδή συνθήκες ερήμου», εκτιμώντας ότι «η νοτιοανατολική Ελλάδα, απειλείται με ερημοποίηση».

«Πρέπει να ξαναδούμε την ιστορία των δασών, αναγνωρίζοντας τα λάθη που έγιναν από συστάσεως του ελληνικού Κράτους, μετά τα μαθήματα που πήραμε από τις πυρκαγιές», επισήμανε.

Όταν ρωτήθηκε για το τι δεν πήγε καλά στη διαχείριση των πυρκαγιών, είπε ότι «είναι λίγο βιαστικό να πούμε το τι φταίει». «Η Επιτροπή της Ακαδημίας Αθηνών θα μελετήσει τα τελευταία 40 χρόνια που έχει αρχίσει να “δείχνει τα δόντια” της η κλιματική αλλαγή, θα αναδειχθούν οι αδυναμίες και του κρατικού συστήματος και τις αδυναμίες που έχει ο καθένας», υπογράμμισε. 

Η «σπόντα» για πολιτικά και όχι επιστημονικά κριτήρια

«Κάποιες αποφάσεις που ελήφθησαν στο παρελθόν “στο πόδι” για την κατάργηση του τάδε σώματος, έγιναν σε κριτήρια πολιτικά και όχι επιστημονικά», τόνισε.

«Προσπαθούμε να μελετήσουμε τις συνθήκες που οδηγούν στους πολύ ακραίους καύσωνες και προσπαθούμε να καταλάβουμε εάν μπορούσαμε να προβλέψουμε κάποιες μέρες πριν το μέγεθος του καύσωνα. Είναι μια δύσκολη κλιματολογική προσπάθεια την οποία θα την κάνουμε. Οι μελέτες που θα παράγουν τα μέλη της ομάδας της Ακαδημίας, θα τεθούν υπόψιν της διεθνούς της ελληνικής και διεθνούς κοινότητας», είπε ο κ. Ζερεφός.

Δεν φταίει μόνο η κλιματική αλλαγή

Την πεποίθηση ότι οι μεγάλες καταστροφικές πυρκαγιές δεν οφείλονται μόνο στην κλιματική αλλαγή, αλλά και στην εγκατάλειψη της γεωργίας εξέφρασε ο αναπληρωτής καθηγητής στη σχολή Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος στο Πολυτεχνείο της Κρήτης, Απόστολος Βουλγαράκης, μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα 91,6 και 105,8 και στην εκπομπή «Γεώπολις», με τον Δημήτρη Φαναριώτη.

Σε περιοχές όπως η Μεσόγειος, υπάρχει η εγκατάλειψη της γεωργίας. Παλαιότερα γινόταν διαχείριση από ανθρώπους καθημερινά, με αποτέλεσμα να μειώνεται η καύσιμη ύλη. Με το να κινούνται άνθρωποι, δημιουργούνται αντιπυρικές ζώνες», είπε χαρακτηριστικά.

«Ο συνδυασμός της εγκατάλειψης της γεωργίας με τη κλιματική αλλαγή δημιουργεί τέτοιες συνθήκες για μεγάλες φωτιές», σημείωσε.

Ο ίδιος ανέφερε περιοχές στην υποσαχάρια Αφρική, όπου υπάρχουν πλέον «ήπιες καλλιέργειες, με αποτέλεσμα  η γη να “κουμαντάρεται” και παρατηρείται διάσπαση του φορτίου που ευνοεί τις φωτιές», επισήμανε.