Ο Σαγγάριος

Ο Σαγγάριος κυλά τα νερά του, ανάμεσα στις όχθες τις γεμάτες από θρύλους και παραδόσεις.

Πόσες φυλές! Πόσα έθνη! Πόσο αίμα!

Πάντα κυλά και σκορπά μια παράξενη εντύπωσι στον πολεμάχο που γέρνει κατά το ρέμμα και αφοσιώνεται σε κάποιες απορίες.

Νικηταί και νικημένοι.

Κυλά τα νερά του το βουνό-ποτάμι, προς τη θάλασσα. Στους όχτους του, αντίπαλες οι δυο αρματωμένες Φυλές. Μονάχες.

Δένονται γεφύρια. Θα περάση απ’ επάνω ο νικητής. Πέρα, κάποια Νταγ υψώνουν τους όγκους τους. Πέρα, μύρια σιδερένια στόματα ξερνούν τη φωτιά. Πέρα, πάνω απ’ όλα φτερουγίζουν τα κακά πνεύματα του ολέθρου. Πέρα, ο χαμός, το χάος, το άγνωστον.

Περνά ο νικητής!

Τα Νταγ χαμηλώνουν στο ασυγκράτητο πέρασμά του. Η απόστασις ρεζιλεύεται. Τα μύρια στόματα, τα σιδερένια, χορταίνουν.

Από παντού χείμαρροι από αίμα χύνονται στο Σαγγάριο. Ο Σαγγάριος φουσκώνει. Και κόκκινος, κατακόκκινος, άλυκος, τρέχει να κοκκινήση τη Μαύρη θάλασσα. Στο δρόμο του, γέρνουν από τις όχθες του οι ιτιές προς το ποτάμι:

– Γιατί είσαι κόκκινος;

Κι’ απαντά το ποτάμι:

– Ξανάνοιωσα. Το αίμα –αίμα παλικαρίσιο– ανόθευτο αίμα, αίμα γιομάτο δύναμι και ορμή και ενθουσιασμό και θυμούς, αίμα γιομάτο νειάτα και ζωή, χύθηκε στις φλέβες μου. Με δυνάμωσε. Ξανάνοιωσα. Σε μια καινούργια σας άνθησι, στην φυλλωσιά σας θα σκιρτά μια καινούργια ζωή. Κι’ όταν οι ανέμοι θα περνούν από τους κόλπους σας και σας δίνουν φωνή θα λέτε, και θ’ αντιλαλούν τα λόγια σας οι ερημιές και τα βουνά, κάποιους θρύλους, κάποιες ιστορίες υπέροχες. Τώρα βιάζομαι. Τρέχω να δυναμώσω και τη γρηά θάλασσα…

Και πάντα στέκομαι στην όχθη, και πάντα βυθίζω τα μάτια μου, κόκκινα, κατακόκκινα κι’ αυτά στ’ άλυκο ποτάμι…

*Νταγ στην τουρκική γλώσσα είναι το βουνό.


Αέρα!… Αλλάχ!…

Την ίδια νύχτα. Την ίδιαν ώρα. Μέσ’ στο σκοτάδι και μέσ’ στη φρίκη του ολέθρου. Κυματισμός ορμητικός, λαίλαψ, σιμούν, η εξόρμησι των ταγμάτων μας.

Κάτι το άγριο, το ζοφερό, το φρικιαστικό.

Μέγας θεριστής ο Χάρος, κατεβάζει στη σκοτεινιά του, αρπάζοντας από την αγκαλιά της νύχτας αυτής τα μεστωμένα κορμιά, τα παληκάρια τα ωραιόψυχα.

Ο κρότος των κανονιών, των πολυβόλων, των τουφεκιών. Αναστενάγματα και βογγητά των πληγωμένων. Κραυγές, στερνές κραυγές των φονευομένων. Βλαστήμιες και θριάμβου επιφωνήματα.

Και τραγούδια. Ναι, τραγούδια! Της ζωής και του θανάτου. Τραγούδια των λημεριών, των αρματωλών. Των παληκαριών που κατεβαίνουν στα μαρμαρένια αλώνια να παλέψουν με τον Χάροντα.

Και πάνω απ’ όλα. Από τον κρότο των όπλων, από τους στεναγμούς, τις βλαστήμιες, τα βογγητά. Πάνω από τις στερνές κραυγές των ετοιμοθάνατων. Κι’ ακόμα, πάνω από τα επιφωνήματα του θριάμβου.

Πάνω απ’ όλα, οι πολεμικοί παιάνες των αντιπάλων:

– Αέραααααα!…

– Αλλαααααάχ!…

Οι δύο αυτές ιαχές σκεπάζουν τα πάντα. Και κυριαρχούν. Και γεμίζουν τα υψώματα και την κοιλάδα. Και φτάνουν στο Γόρδιον, και κυλούν με τον Σαγγάριον.

Σώμα με σώμα. Στήθος με στήθος. Στα χέρια.

Ασημαστράφτει η ελληνική λόγχη.

Και στα λαρύγγια του εχθρού κόβεται η συνέχεια της ιαχής, της μάταιας ιαχής, σου ανεβαίνει προς τον ουρανό, ειρωνεία και κατάρα της φυλής που είνε βουτηγμένη στο αίμα των μαρτύρων.

Και τώρα, πάνω από τα ξαπλωμένα κορμιά, πάνω από το αιματόβρεχτο πεδίο της μάχης, μια μονάχα κυριαρχεί ιαχή:

– Αέραααααα!…

Νικητήριος ύμνος. Θριαμβικός παιάν.

Και στ’ αντιλαλίσματά της γαληνεύουν τα περίγυρα. Γαληνεύει και η άγρια νύχτα.

Τώρα τ’ αγέρι που γλυστρά από τις φυλλωσιές. Η ηχώ που ξυπνά έναν αόρατο κόσμο. Και ο Σαγγάριος που αργοκυλά τα νερά του. Και πέρα τα ερείπια του Γορδίου, που ζωντανεύουν παληούς, μα αξέχαστους θρύλους.

Όλα. Τα πάντα. Γλυκοσκιρτούν στον νικητήριον Ελληνικόν παιάνα.

– Αέραααααα!…


*Τα δύο ανωτέρω κείμενα προέρχονται από το βιβλίο του πολεμικού ανταποκριτή Κώστα Μισαηλίδη «Πολεμικά φύλλα από την Μικρασιατικήν εκστρατεία», τυπ. Απ. Ι. Μουστόπουλου, Αθήναι, Μάιος 1923.


Οι πολεμάχοι μας δροσολούζονται στον Σαγγάριο σαν άλλοι Σπαρτιάται στον Ευρώτα. Ωραίοι και καθαροί να παρουσιαστούν στο Χάρο (η λεζάντα από το βιβλίο του Κώστα Μισαηλίδη)

Η επιχείρηση της Μικρασιατικής Στρατιάς προς τον ποταμό Σαγγάριο διεξήχθη τον Αύγουστο του 1921.

Στο πλαίσιο της εν λόγω επιχείρησης, η σημαία που έφεραν οι άνδρες της Μικρασιατικής Στρατιάς, και ύψωσαν υπερηφάνως εντός της τουρκικής ενδοχώρας, σε απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων από το Αιγαίο, ουδέποτε υπεστάλη από τις τουρκικές δυνάμεις, αλλά από τις ίδιες τις ελληνικές δυνάμεις, που υποχώρησαν συντεταγμένα.

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, έλληνες στρατιώτες πέραν του Σαγγαρίου, στα βάθη της Ανατολής.

Headlines