Γιατί είχαμε «μεγαπυρκαγιές» και πώς αντιμετωπίζονται

Γράφει ο Φώτιος Π. Καλαχάνης*

Θέλω σε αυτό το άρθρο μου, πρώτα από όλα να αποτίσω φόρο τιμής και σεβασμού σε αυτούς που πλήρωσαν με τη ζωή τους την προσπάθειά τους να περισώσουν συνανθρώπους μας και περιουσίες από την πύρινη καταστροφή. Επίσης μία ευχή για γρήγορη ανάρρωση στους τραυματίες.

Για άλλη μία χρονιά παρακολουθούμε αποσβολωμένοι τις καταστροφές που προκαλούν οι πυρκαγιές και αντί άλλης σκέψης εύκολα και αβίαστα κατακεραυνώνουμε όλους όσους προσπαθούν με οποιοδήποτε τρόπο και δυνάμεις έχουν να αποσοβήσουν την καταστροφή. Δεν έχω άλλη άποψη από τον καθένα, ότι η Πολιτεία φέρει την ευθύνη για την προστασία του πολίτη.

Εκφράζω όμως και μία ακόμη άποψη, ότι υπάρχουν «συμπεράσματα» που εξάγονται διαχρονικά από τις καταστροφές, που πρέπει να περιλαμβάνουν και τον πληθυσμό, δηλαδή εμάς.

Αυτά θα τα καταγράψω ώστε ο καθένας να τοποθετήσει τον εαυτό του εκεί που ο ίδιος αναγνωρίζει:

1. Την αναγκαιότητα που απαιτείται ώστε να υπάρχει κάποια γνώση του πληθυσμού στις φυσικές διαδικασιες που σχετίζονται µε τη συµπεριφορά της πυρκαγιάς.

2. Την εθελοντική προσφορά μας ,στις δυνάμεις καταστολής

3. Τις στρατηγικές επιβίωσης για τους κατοίκους και τα ζώα , δασωµένων περιοχών (παραδασόβιοι πληθυσµοί) οι οποίες πρέπει να σχεδιάζονται εκ των προτέρων.

4. Την σηµασία της πληροφόρησης και εκπαίδευσης του κοινού για τις επαρκείς στρατηγικές επιβίωσης : οικήµατα,ζώα ,αυτοκίνητα, ανοικτοί χώροι συγκέντρωσης κλπ.

5. Οι οδηγίες για εκκένωση περιοχών από τους κατοίκους πρέπει να λαµβάνονται επαρκώς πρόωρα.

6. Η σημασία για ουσιαστική και ενεργό εμπλοκή των τοπικών κοινοτήτων .

7. Η δυσκολία για την βοήθεια ,όλων των ατόµων σε ακραίες περιπτώσεις πρέπει να έχει αναγνωρισθεί εκ των προτέρων.

Θα αναλύσω την πρώτη παράγραφο παραθέτοντας πραγματικά στοιχεία από τις πυρκαγιές του έτους που διανύουμε, ώστε να γίνει κατανοητό σε όλους ο τρόπος ανάπτυξης μιας πυρκαγιάς ή οποία λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις.

Ερευνώντας τους παράγοντες που συνετέλεσαν στις καταστροφές , διαπιστώνεται ότι είχαμε μία προηγούμενη μακρά περίοδο ανομβρίας που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην μείωση του ποσοστού υγρασίας στις δασοσκεπείς περιοχές. Για δέκα ημέρες, πριν από την “έκρηξη” (όχι εκδήλωση) των πυρκαγιών οι θερμοκρασίες στην χώρα μας ήταν άνω των 40°C.

Το γεγονός αυτό ήταν η κύρια αιτία, όπως φαίνεται και από μετρήσεις ειδικών διαπιστώθηκε ότι η σχετική υγρασία της καύσιμης ύλης, είχε κατέλθει σε ποσοστό κάτω του 10% (όταν το ποσοστό σε μία φυσιολογική καλοκαιρινή περίοδο κυμαίνεται μεταξύ 65 – 80 %).

Σε τέτοια ποσοστά σχετικής υγρασίας, η ίδια η φύση μεριμνά για την προστασία της και αρχίζουν να πέφτουν τα φύλλα των δέντρων, για να εμποδιστεί με φυσικό τρόπο η παραπέρα εξάτμιση της υγρασίας του εδάφους. Αυτό όμως δημιουργεί ένα στρώμα καυσίμων που ευνοεί την διάδοση της φωτιάς κάτω από τα δέντρα (έρπουσα) πριν αυτή ανεβεί και καίει το ίδιο το δέντρο.

Πρέπει όλοι να γνωρίζουμε λοιπόν ότι μία τέτοια συνθήκη με την παραμικρή σπίθα δημιουργεί “ έκρηξη φωτιάς” όπως προανέφερα.

Όταν λοιπόν εκδηλωθεί πυρκαγιά σε τέτοιο επικίνδυνο περιβάλλον η ανάπτυξή της γίνεται με ακαριαίο τρόπο.

Το πεύκο όταν καίγεται αναπτύσσονται θερμοκρασίες που ξεπερνούν ακόμα και τους 800 °C .

Παράλληλα, λοιπόν, µε τους γενικά επικρατούντες ατµοσφαιρικούς ανέµους, οι οποίοι μπορεί να έχουν και ελάχιστη ένταση ,πρέπει να έχουµε υπόψη, τους τοπικούς ανέµους που δηµιουργούνται από την ίδια την φωτιά.

Η σχετική σηµασία αυτών των ανέµων εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν την δεδομένη στιγμή, αλλά και από το μέγεθος και την ένταση της πυρκαγιάς. Η αντίδραση της καύσης δημιουργεί πολύ υψηλές ατµοσφαιρικές θερµοκρασίες ακριβώς πάνω από το σημείο εκδήλωσης της πυρκαγιάς.

Αυτός λοιπόν ο αέρας έχει πολύ χαµηλή πυκνότητα και κατά συνέπεια θα έχει ανοδική πορεία. Αυτή η ανοδική κίνηση δηµιουργεί ένα ρεύµα «φρέσκου αέρα» στη βάση της πυρκαγιάς το οποίο θα δώσει δύναμη στη φλόγα που θα επεκταθεί προς όλες τις κατευθύνσεις δημιουργώντας µέτωπα.

Επειδή η θερμοκρασία της πυρκαγιάς συνεχώς αυξάνεται και η καιόμενη επιφάνεια μεγαλώνει με γρήγορους ρυθμούς, δημιουργείται το λεγόμενο “μικροκλίμα” της πυρκαγιάς και οι δυνάμεις πυρόσβεσης (επίγειες και εναέριες) έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα, λόγω της εξάτμισης μεγάλου μέρους του νερού που χρησιμοποιούν.

Βέβαια και η εξάτμιση είναι αποτέλεσμα της απορρόφησης θερμότητας, αλλά σε περίπτωση ακραίων συνθηκών δεν καθίσταται εύκολη η κατάσβεση με αποτέλεσμα τη συνεχή ανάπτυξη της φωτιάς η οποία αποκτά τα χαρακτηριστικά της “μέγαπυρκαγιάς”.

Όταν εξελιχθεί το φαινόμενο τότε σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν στις περισσότερες περιπτώσεις ο άνεµος και η τοπογραφία που δρουν µαζί και επηρεάζουν τη συµπεριφορά της πυρκαγιάς.

Oι “μέγαπυρκαγιές” είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπισθούν με την απευθείας προσβολή ,δηλαδή να ρίχνουμε νερό απευθείας στην εστία και για το λόγο αυτό υπάρχουν οι μέθοδοι έμμεσης αντιμετώπισης.

Η έμμεση αντιμετώπιση περιλαμβάνει τρείς εναλλακτικές μεθόδους:

1. Την ρίψη επιβραδυντικού υγρού μπροστά από το μέτωπο της πυρκαγιάς σε προσβάσιμα σημεία ,ώστε να μειωθεί δραστικά η ένταση της φωτιάς και της θερμοκρασίας , με σκοπό να επέμβουν οι επίγειες δυνάμεις για την καταστολή.

2. Η δημιουργία μπροστά από το μέτωπο της πυρκαγιάς σε προσβάσιμα σημεία αντιπυρικής ζώνης με την μαζική χρήση αλυσοπρίονων και μεγάλων χωματουργικών μηχανημάτων, και

3. Με την μέθοδο του αντεμπρησμού, μία διαδικασία όμως που πρέπει να αποφεύγεται, διότι απαιτεί ειδικές γνώσεις και εμπειρία και στη χώρα μας δεν επιτρέπεται.

Με αυτές τις πρώτες σκέψεις και σε συνδυασμό των άλλων παραγράφων που ανέφερα στην αρχή του άρθρου, θεωρώ ότι θα πρέπει όλοι μας να τοποθετηθούμε με υπευθυνότητα, προσφέροντας την εμπειρία του ο καθένας μας.

Ας αλλάξουμε όλοι μας ,την νοοτροπία του «αυτοί» και ας μπούμε στην νοοτροπία τους «εμείς», είναι τα βασικά βήματα της παιδείας, που οδηγούν πέρα από κάθε μικρότητα, στους στόχους μιας υγιούς κοινωνίας.

*O Φώτιος Π. Καλαχάνης είναι Αντιστράτηγος ε.α. Π.Σ.