Καμπάνες

Το καλοκαίρι του 1974 και τον χειμώνα που ακολούθησε, ένα σύνθημα κυριαρχούσε. «Δεν Ξεχνώ». Δεν ξεχνώ την Κύπρο. Το υποκινούμενο από τη χούντα της Αθήνας πραξικόπημα, την εισβολή των Τούρκων που ακολούθησε, την κατοχή και τον ξεριζωμό. Παντού, ακόμα και σε καθίσματα λεωφορείων, ακόμα και σε σχολικές κασετίνες, αντίκρυζες τον χάρτη της νήσου, τα κατεχόμενα εδάφη στο κόκκινο του αίματος.

Η υπενθύμιση του εγκλήματος συντάραζε όσους ιδίως Ελλαδίτες είχαν τη στοιχειώδη νοημοσύνη και ευαισθησία για να καταλάβουν πως τη νεογέννητη δημοκρατία μας τη χρωστούσαμε στη θυσία της Κύπρου-Ιφιγένειας.

Στη θέση της Κύπρου θα μπορούσε να βρίσκεται σήμερα η Εύβοια. Πάλι νησί. Πάλι το βόρειο κομμάτι του. Απλώς αντί για αίμα, στάχτη.

Από τον επόμενο χειμώνα, του 1975, το «Δεν Ξεχνώ» πήρε να ξεθωριάζει. Το ξέπλεναν από τους τοίχους οι βροχές. Το αντικαθιστούσαν στις κασετίνες αυτοκόλλητα με ποδοσφαιριστές. Οι καλλιτέχνες που αφιέρωναν τις συναυλίες τους στους πρόσφυγες αραίωναν. Κι όσοι επέμεναν, κρίνονταν μέχρι και ύποπτοι ότι εκμεταλλεύονται αλλότριες συμφορές για να κόψουν εισιτήρια.

Ακόμα και στον τόπο του εγκλήματος, ο χρόνος κυλούσε πανδαμάτωρ. Οι πολιτικοί στην αρχή διεκήρυσσαν ότι ο φάκελος της Κύπρου θα άνοιγε. Πως θα χυνόταν άπλετο φως, θα τιμωρούνταν παραδειγματικά όλοι οι ένοχοι. Κανένας φάκελος δεν άνοιξε έως σήμερα. Το φως ανέκαθεν τρομάζει, «ίσως να ‘ναι μια νέα τυραννία» που λέει και ο Καβάφης. «Ποιος ξέρει τι καινούργια πράγματα θα δείξει…».

Στο μεταξύ οι πληγές επουλώνονταν. Στη θέση των καταυλισμών ανεγείρονταν σύγχρονες κατοικίες. Οι εκπατρισμένοι από την Αμμόχωστο και την Κερύνεια αφομοιώνονταν, εντάσσονταν ορμητικά στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι.

Στη δημιουργία μιας καινούργιας -ακρωτηριασμένης έστω – Κύπρου, που η ευρωστία και η δυναμική της εμάς, τους «καλαμαράδες», θα μας εξέπληττε, «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα;» θα αναρωτιόμασταν με κακοκρυμμένη ενίοτε ζήλεια… Μονάχα για τους συγγενείς των πεσόντων και των αγνοουμένων – για τους γονείς τους πρωτίστως – ο χρόνος είχε σταματήσει στον φοβερό εκείνο Ιούλιο.

Ετσι θα συμβεί και με την Εύβοια, όπου ευτυχώς δεν έχουμε εκατόμβες ηρωικών θυμάτων. Σχέδια ανάκαμψης θα εκπονηθούν και θα παρουσιαστούν με πάσα επισημότητα. Τρανά κεφάλαια θα εκταμιευθούν. Αλλα θα αξιοποιηθούν όπως πρέπει. Κάποια αναπόφευκτα θα αποψιλωθούν, θα καταλήξουν νομοτύπως σε τσέπες μεσαζόντων, μάνατζερ και ειδικών επιστημόνων, τα τρωκτικά πάντα παραμονεύουν και έχουν μάθει άψογα να καμουφλάρονται…

Το μόνο σίγουρο; Τα κάρβουνα θα πρασινίσουν. Η ζωή θα αναγεννηθεί. Ευκαιρίες θα δημιουργηθούν άφθονες για όποιους θα έχουν τον δυναμισμό να τις αρπάξουν αφήνοντας το πένθος πίσω τους. Στην ευτυχέστερη εκδοχή, σε λίγα χρόνια η βόρεια Εύβοια θα αποτελεί τόπο-πρότυπο, θα δείχνει τον δρόμο στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Αρκεί… Αρκεί να αντιληφθούμε τη συμφορά ως καμπάνα. Που έκρουσε στη διαπασών για να μας βγάλει από την ανεμελιά της.

Στην Κύπρο ένα μέρος της ηγεσίας αξιώθηκε να ακούσει την καμπάνα της εισβολής. Να εννοήσει την ανάγκη στρατηγικού αναπροσανατολισμού της πατρίδας, την επιλογή που άνοιγε τις υψηλότερες και ασφαλέστερες προοπτικές. Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση, που επετεύχθη το 2004, στάθηκε το απότοκο, η πιο γόνιμη εκβλάστηση, της τραγωδίας του 1974.

Θα έχουμε στην Ελλάδα του 2021 ανάλογη τύχη; Θα λειτουργήσει η πυρκαγιά στην Εύβοια αφυπνιστικά, ώστε από ουραγοί να γίνουμε πρωτοπόροι στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής;

Ή θα σπαταληθεί σε μικροπολιτικούς μύδρους; Σε διασπορά τερατωδών θεωριών συνωμοσίας και fake news, σε εκφυλισμό του θρήνου σε μελόδραμα, με μόνο μέλημα να εκταμιευθεί στις προσεχείς εκλογές; Οι πιθανότητες μοιάζουν εναντίον μας. Δεύτερη φύση μας να υστεριζόμαστε, να φατριάζουμε, να κυνηγάμε μάγισσες… Κι έπειτα, εξαντλημένοι από τον ακατάσχετο συναισθηματισμό μας, απλώς να ξεχνάμε.

Μα οι πιθανότητες υπάρχουν για να διαψεύδονται. Κι ο άνθρωπος δεν είναι μυρμήγκι για να σκαρφαλώνει αργά αργά. Βατράχι είναι – δίνει αίφνης έναν πήδο και βρίσκεται στο ψηλότερο κλαρί. Ας ελπίσουμε από την κατάμαυρη ράχη της Εύβοιας να σαλτάρουμε στον 21ο αιώνα.