Η ατομική θεωρία – Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος (Μέρος ΣΤ’)

Όσον αφορά τον ίδιον τον άνθρωπο, με τα ιδιαίτερα προβλήματά του αλλά και τις δυνατότητές του, αυτός καταλαμβάνει μεγάλη έκταση στη φιλοσοφία του Δημόκριτου. Στον άνθρωπο είναι αφιερωμένος ο Μικρός διάκοσμος του Δημόκριτου (η μικρή διάταξη του κόσμου), σύγγραμμα χωρίς αμφιβολία αντίστοιχο του Μεγάλου διακόσμου του Λεύκιππου.

Ο Δημόκριτος συνιστά να αποφεύγεται η ακατάπαυστη δραστηριότητα και επαινεί το μέτρο, μένοντας πιστός στην αρχαιοελληνική σκέψη. Εντούτοις, είναι εκείνος που προβάλλει πρώτη φορά ένα νέο σκοπό της ανθρώπινης ζωής, μπροστά στον οποίον αρχίζουν να χάνουν τη λάμψη τους οι αρχαίες αξίες της αριστοκρατικής ηθικής και του κόσμου της πόλης: κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζεται τώρα ως ένας ξεχωριστός κόσμος, ένας μικρός κόσμος, μέσα στον οποίον η διατήρηση της τάξης και της ειρήνης αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα και καθήκον.

Τα σωζόμενα αποφθέγματα του Δημόκριτου ασφαλώς δε μας επιτρέπουν να συναγάγουμε ένα συγκροτημένο σύστημα ηθικής, αλλά μας δίνουν τη δυνατότητα να σχηματίσουμε μιαν εικόνα για τις απόψεις του περί ηθικής.

Ζητά από τον άνθρωπο να ντρέπεται πρώτα τον εαυτό του, ώστε να διορθωθεί. Θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική τη θέληση, ακόμη κι αν δε συμβαδίζει με την εκτέλεση. Ονομάζει σωτηρία της ζωής τη μετάνοια για τις αισχρές πράξεις και υποστηρίζει ότι το να αδικείται κανείς είναι προτιμότερο από το να αδικεί.

Η ευτυχία του ανθρώπου ορίζεται ως σύνολο των συναισθημάτων ηδονής. Αυτό, όμως, δεν ισχύει για κάθε ηδονή, αλλά μόνο για την ηδονή του ωραίου.

Το νέο ιδανικό μιας ζωής αφιερωμένης εξ ολοκλήρου στην πνευματική εργασία προβάλλει μέσα από την άποψη του Δημόκριτου πως τη μεγαλύτερη χαρά θα τη βρει ο άνθρωπος, αν δεν την αναζητά μέσα στα θνητά. Λέγεται ότι για τον ίδιον τον Δημόκριτο η εξεύρεση της εξήγησης ενός μονάχα αιτίου είχε μεγαλύτερη αξία από ολόκληρο το περσικό βασίλειο.

Η ατομική θεωρία: Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος (Μέρος Α’)

Η ατομική θεωρία: Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος (Μέρος Β’)

Η ατομική θεωρία: Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος (Μέρος Γ’)

Η ατομική θεωρία: O Λεύκιππος και ο Δημόκριτος (Μέρος Δ’)

Η ατομική θεωρία – Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος (Μέρος Ε’)